«Καπουλέτοι και Μοντέκοι»: να γιατί είναι το λυρικό γεγονός της χρονιάς!

Τους αριστουργηματικούς «Καπουλέτους και Μοντέκους» του Μπελίνι προτείνει για πρώτη φορά και για έξι παραστάσεις (από 13/11) στο Μέγαρο Μουσικής η Εθνική Λυρική Σκηνή. Ο Ευτύχης Δ. Χωριατάκης εξηγεί γιατί το αναμφίβολα κορυφαίο λυρικό γεγονός της φετινής σεζόν συνιστά σημαντικό στοίχημα για την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Στην τελευταία χρονιά πριν από τη μετακόμισή της στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις του Κέντρου Πολιτισμού «Σταύρος Νιάρχος», η Λυρική προτίμησε –και λόγω κρίσης– να κινηθεί κυρίως στον αστερισμό των επαναλήψεων δημοφιλών λυρικών έργων. Ευτυχώς, όμως, η πρώτη καινούργια της παραγωγή για φέτος αποτελεί ένα από κάθε άποψη σημαντικό οργανωτικό και καλλιτεχνικό στοίχημα, που εκπέμπει το σωστό στίγμα για το πώς πρέπει να κινηθεί ο φορέας στο μέλλον. Επίσης, σηματοδοτεί το ξεκίνημα συνεργασίας της ΕΛΣ με δύο ιστορικές όπερες της Ιταλίας, την Αρένα της Βερόνας και το Τεάτρο Λα Φενίτσε της Βενετίας.

Μπελίνι ακούμε σπάνια στην Ελλάδα. Την τελευταία δεκαπενταετία «Οι πουριτανοί» και «Η υπνοβάτιδα» ανέβηκαν σκηνικά ελάχιστες φορές, ενώ κάπως περισσότερες παίχτηκε η περίφημη «Νόρμα» του. Αν εξαιρέσουμε μάλιστα το τελευταίο ανέβασμά τους στο Μέγαρο (1994), οι «Καπουλέτοι και Μοντέκοι» παρουσιάζονταν συχνότερα... το 19ο αιώνα! Προτείνοντας για πρώτη φορά ένα από τα αριστουργήματα του ρομαντικού μπελ κάντο, η Λυρική είχε να αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις σε μουσικοθεατρικό επίπεδο.

Κατ’ αρχάς, η σκηνική παρουσίαση τέτοιων έργων δεν είναι πάντοτε αυτονόητη, λόγω της αναπόφευκτης στατικότητας της δράσης. Λίγες μόλις εβδομάδες μετά την αναβίωση του επιτυχημένου «Μαγικού Αυλού», ο Γάλλος σκηνοθέτης Αρνό Μπερνάρ επιστρέφει στην Αθήνα και στη Λυρική για να επιμεληθεί μια παραγωγή που πρωτοπαρουσιάστηκε στη Βερόνα, στην πόλη όπου εκτυλίσσεται και η δράση του έργου.

Ακολουθώντας μια τάση που παρατηρείται ολοένα και πιο συχνά στο χώρο του λυρικού θεάτρου, οι ήρωες ξεπηδούν μέσα από τους αναγεννησιακούς πίνακες ενός υπό ανακαίνιση μουσείου. Καθώς η ιστορία εξελίσσεται και περιπλανιόμαστε από αίθουσα σε αίθουσα του μουσείου, οι ρομαντικοί ήρωες-φαντάσματα του έργου ζωντανεύουν και έρχονται αντιμέτωποι με τους σημερινούς επισκέπτες του χώρου. Εύλογα αναζητούνται τόσο η ελαφράδα της αφήγησης όσο και η διαφάνεια του ονείρου και της ψευδαίσθησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο σκηνοθέτης συνεργάστηκε με δύο καταξιωμένα ονόματα της ιταλικής όπερας, τον Αλεσάντρο Κάμερα και την Κάρλα Ρικότι, που υπογράφουν τα ατμοσφαιρικά σκηνικά και κοστούμια.

Στους «Καπουλέτους» του Μπελίνι, το ποιητικό κείμενο του Ρομάνι, ο οποίος εστιάζει στην τραγωδία του άτυχου έρωτα του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, δεν βασίστηκε στον –ελάχιστα γνωστό τότε στην Ιταλία– Σαίξπηρ, αλλά ανέτρεξε στις ίδιες λογοτεχνικές πηγές του 15ου και του 16ου αιώνα, στις οποίες είχε πρόσβαση και ο Άγγλος δραματουργός. Παρότι στηρίχτηκε κατά μεγάλο μέρος στην προηγούμενη όπερά του «Ζαΐρα», η ολοκλήρωση του έργου αυτού ήταν κατά τον ίδιο το συνθέτη τόσο επίπονη, που τον οδήγησε στην τρέλα!

Εδώ γίνονται πλέον εμφανέστερα τα χαρακτηριστικά της προσωπικής γραφής, για τα οποία έγινε διά­σημος: η μουσική αναδίδει ένα νοσταλγικό, μελαγχολικό και δίχως αιχμές λυρισμό, οι μελωδίες είναι ατέρμονες, οι εμβατηριακοί ρυθμοί έχουν δύναμη και σφρίγος. Ο Μπελίνι δεν επιδιώκει να επιδείξει τα φωνητικά χαρίσματα των τραγουδιστών με σκοπό τον εντυπωσιασμό: σταθερή του επιθυμία ήταν να προκαλέσει αυθόρμητη συγκίνηση στο κοινό. Θα ήταν, πάντως, αφελές να υποτιμηθεί η δυσχέρεια της φωνητικής γραφής του μπελ κάντο, όπου η δεξιοτεχνία οφείλει να συνοδεύεται απαρέγκλιτα από εκφραστικότητα και μουσικότητα. Ο σεβασμός των υφολογικών απαιτήσεων του συγκεκριμένου είδους παραμένει μέχρι σήμερα το μεγάλο ζητούμενο.

Είναι δε ενδιαφέρον ότι η ΕΛΣ επιδιώκει και τη μουσική δικαίωση του έργου με σχεδόν αμιγώς ελληνικές δυνάμεις. Στην αξιόλογη διπλή διανομή, οι μόνες μετακλήσεις αφορούν το ρόλο της Ιουλιέτας, τον οποίο ερμηνεύουν εναλλάξ η Ρουμάνα υψίφωνος Μιχαέλα Μάρκου και η ελληνικής καταγωγής Αυστραλή Έλενα Ξανθουδάκη. Σε αυτόν του Ρωμαίου –που έχει γραφτεί για γυναικεία φωνή– εναλλάσσονται οι μεσόφωνοι Μαίρη-Έλεν Νέζη και Ειρήνη Καράγιαννη. Τον Τεμπάλντο ενσαρκώνουν οι τενόροι Γιάννης Χριστόπουλος και Αντώνης Κορωναίος, ενώ ως Λορέντζο εμφανίζονται οι μπάσοι Πέτρος Μαγουλάς και Διονύσης Τσαντίνης. Τέλος, το ρόλο του Καπέλιο ερμηνεύει ο βαθύφωνος Τάσος Αποστόλου. Την ορχήστρα και τη χορωδία της ΕΛΣ θα διευθύνει ο αρχιμουσικός Λουκάς Καρυτινός.

Το «Καπουλέτοι και Μοντέκοι» ανεβαίνει για έξι παραστάσεις, στις 13-15, 18, 20-21/11 στο Μέγαρο Μουσικής - Αίθουσα «Αλ. Τριάντη».