©Λεωνίδας Τούμπανος
Τέτοιες μέρες, αρχές καλοκαιριού, πριν από ακριβώς πέντε χρόνια, οι κινηματογράφοι άνοιγαν ξανά μετά από σχεδόν δύο μήνες πανελλαδικής καραντίνας. Ξέρω πως πολλοί θα μειδιούν διαβάζοντας αυτήν την κορεσμένη λέξη, όμως, την επαναφέρω στη μνήμη μας για ένα πολύ συγκεκριμένο λόγο. Τότε, επαγγελματίες και μη σινεφίλ δεν ξέραμε τι να περιμένουμε από την επαναλειτουργία των αιθουσών. Ήδη λίγες εβδομάδες νωρίτερα οι αιθουσάρχες έκρουαν ανήσυχοι τον κώδωνα του κινδύνου, ενώ δεν ήταν απίθανο τα υγειονομικά μέτρα και το δικαιολογημένο άγχος της πανδημίας να αποθάρρυναν τον κόσμο από το να βρεθούν σε χώρο με σχετική πολυκοσμία. Εν τέλει, οι φόβοι διαψεύστηκαν χάρη σε έναν κομβικό παράγοντα: τα θερινά σινεμά.
Ο υπαίθριος χαρακτήρας τους αποδείχτηκε πολύτιμος για την άνεση του κοινού, το οποίο επέστρεψε άμεσα και σιγά - σιγά μαζικά στα καθίσματα των κινηματογράφων, όπως επίσης και ο αριθμός τους, αφού μόνο στην Αττική ξεπερνούν τα εβδομήντα και έτσι, ήταν εφικτό να εξυπηρετηθούν όλοι οι θεατές. Έκτοτε, δηλαδή από το καλοκαίρι του 2020 μέχρι σήμερα, η απήχηση των θερινών σινεμά βιώνει μια ανανεωμένη δημοφιλία, σε βαθμό που έχει προσδιορίσει από την αρχή τον τρόπο που οι διανομείς προγραμματίζουν τις κυκλοφορίες τους. Πλέον, για παράδειγμα, θεωρείται δεδομένο πως μια ελληνική ταινία θα διεκδικήσει τη θέση του καλοκαιρινού σουξέ, φαινόμενο ανήκουστο στο παρελθόν, μεγάλοι τίτλοι δρομολογούνται συγκεκριμένα για προβολή σε open-air κύκλωμα, ενώ οι επανεκδόσεις κλασικών φιλμ συνεχίζουν να συντηρούν ένα σταθερό αριθμό ανθρώπων που ψάχνει να δει κάτι ποιοτικό. Καθοριστικό, επιπλέον, το γεγονός πως αρκετά σινεμά είτε άνοιξαν εκ νέου είτε αναμορφώθηκαν πλήρως, με αποτέλεσμα να συνιστούν μία θελκτική αφορμή για βραδινή έξοδο.
Φυσικά, η δροσιά, η νοσταλγία και το αδιαπραγμάτευτα ρομαντικό πλαίσιο μιας νυχτερινής προβολής προϋπήρχαν της πανδημίας. Θυμίζουμε, εξάλλου, πως η ιστορία των θερινών κινηματογράφων της Αθήνας ξεκινά μαζί με τη γέννηση της 7ης τέχνης από τα τέλη του 19ου αιώνα. Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο "Στα παλιά τα σινεμά" του Νίκου Θεοδοσίου, τα καφενεία της πλατείας Συντάγματος φιλοξενούσαν τακτικά προβολές ταινιών, όπως το κλασικό "Ταξίδι στη Σελήνη" (Ζορζ Μελιές, 1902), ενώ το 1904 άνοιξε τις πόρτες της η Αίγλη στο Ζάππειο.
Περισσότερο από έναν αιώνα μετά, αυτό που άλλαξε ήταν πως, οργανικά, το θερινό έγινε "φάση", ικανοποιώντας μοντέρνες ανάγκες. Παρότι, τεχνικά, δε διαθέτει το ποιοτικό επίπεδο μιας παντός καιρού αίθουσας, ας πούμε, δε γίνεται το τραπέζι του γείτονα να τραντάζεται από τις εκρήξεις ενός μπλοκμπάστερ, οπότε τα ντεσιμπέλ είναι ευλόγως χαμηλότερα, παρόλα αυτά, καθιστά πιο χειροπιαστή την αίσθηση της διαφυγής. Δεν έχει "αγιόκλημα και γιασεμιά" το χειμώνα, ούτε μπορείς εύκολα να κοινοποιήσεις μια γοητευτική στο μάτι φωτογραφία μέσα από ένα multiplex. Γιατί, κακά τα ψέματα, τα social media έχουν παίξει επιδραστικό ρόλο στην επανοικειοποίησή μας με την εικόνα ενός θερινού. Χαλίκι, λουλούδια, ζεστά χαμηλά φώτα και μπαλκόνια στο φόντο, συνθέτουν μια εικόνα αντικειμενικά όμορφη και ασφαλώς έτοιμη για να γίνει viral. Έπειτα, ίσως κάτι πιο προσωπικό και ομολογουμένως αφελές, τα θερινά μοιάζουν σα μια αντίδραση στη συντεταγμένη ρυμοτομία της μητρόπολης. Αφανείς αυλές μετατρέπονται σε κήπους που ανθίζει το σινεμά, οθόνες πάνω σε ταράτσες μεταβάλλουν την καλλιγραφία του ουρανού. Η μυσταγωγία της "κλειστής" αίθουσας παραμένει απαράμιλλη, ωστόσο, η εμπειρία του θερινού διαθέτει το δικό της συντακτικό που την καθιστά, συν τοις άλλοις μια τελετουργία εφήμερη, αφού διαρκεί μονάχα μερικούς μήνες.
Όλα αυτά, βέβαια, δεν απαντούν επαρκώς στο ερώτημα που θέτει ο τίτλος του άρθρου. Όμως, περιγράφουν το πλαίσιο στο οποίο διαιωνίζεται μια κινηματογραφική συνήθεια που προστατεύει τη μαγεία της συλλογικής θέασης. Και επίσης, αναδεικνύεται έτσι ένα φαινόμενο αμιγώς ελληνικό, χωρίς εννοείται να περιορίζεται στα καθ’ ημάς. Την ίδια περίοδο που άνοιγαν θερινά σινεμά στην Ελλάδα, όπως ο Ζέφυρος στα Πετράλωνα (1932) και το Θησείον (1935), το ίδιο συνέβαινε από τις ΗΠΑ, σαφώς, μέχρι την Αυστραλία. Αντίστοιχα στη γεωγραφική γειτονιά μας, τα Βαλκάνια, εντοπίζονται πολλοί ιστορικοί υπαίθριοι κινηματογράφοι όπως το Λουμπάρντι στο Κόσοβο, ενώ χώρες σαν τη Δανία, την Ελβετία και τη Γερμανία απολαμβάνουν να στήνουν προβολές αν όχι σε αίθουσες, σε ανοιχτούς χώρους όπως πάρκα και πλατείες. Αλλά σπανίζει η συνθήκη που βιώνουμε εδώ, δηλαδή της καθιερωμένης παρουσίας θερινών σινεμά για δεκαετίες στην πόλη.
Πάντως, όσο εύκολο και φετιχοποιημένο είναι να αποθεώνουμε την ύπαρξη των θερινών, άλλο τόσο οφείλουμε να επισημάνουμε την επισφάλεια στην οποία βρίσκονται. Τα καρτποσταλικά κάδρα που μας προσφέρουν και χρησιμοποιούνται συστηματικά για την προσέλκυση τουρισμού, τυχαίο παράδειγμα, ξεχνιούνται γρήγορα όταν οι αιθουσάρχες διεκδικούν αυτονόητες διευκολύνσεις για τη λειτουργία τους. Τα τελευταία χρόνια, ακόμη, δεν είναι λίγα τα θερινά που είτε κλείνουν απροειδοποίητα είτε οι ιδιοκτήτες τους τα αφήνουν να μαραζώσουν, καθώς δεν ενδιαφέρονται να τα λειτουργήσουν. Πού να μην προστατεύονταν ως διατηρητέα δηλαδή… Συνοψίζοντας, η Αθήνα μπορεί πράγματι να θεωρηθεί πρωτεύουσα των outdoor αιθουσών, αλλά για να παραμείνει, τα σινεμά χρειάζονται τη στήριξη όλων μας.
