Στην εναρκτήρια σεκάνς των "Κυνηγών της Χαμένης Κιβωτού" (1981) χρειάζεται να περάσουν σχεδόν τρεισήμισι λεπτά προτού δούμε ή ακούσουμε τον Ιντιάνα Τζόουνς, παρόλο που βρίσκεται εκτεθειμένος στην οθόνη καθ' όλη αυτήν τη διάρκεια. Σε μια δεξιοτεχνική χρήση του σασπένς, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ αποκαλύπτει κομμάτι-κομμάτι το χαρακτήρα που πρόκειται να εξελιχθεί σε έναν από τους πιο δημοφιλείς ήρωες στην ιστορία του σινεμά. Ταιριαστά, λίγο αφότου αφοπλίσει έναν αντίπαλο χρησιμοποιώντας ένα μαστίγιο και φορώντας φεντόρα, ψελλίζει την πρώτη ατάκα: "This is it". Ένας κινηματογραφικός μύθος έχει μόλις γεννηθεί, συστήνοντας στο κοινό ένα πρωτόγνωρο σύμπαν περιπέτειας και ανακάλυψης. Ωστόσο, τι είναι εκείνο που εξακολουθεί να γοητεύει τους θεατές τέσσερις δεκαετίες αφού έκανε πρεμιέρα η "Χαμένη Κιβωτός", ώστε να δικαιολογείται η επιστροφή του Ιντιάνα Τζόουνς με το "Δίσκο του Πεπρωμένου" δεκαπέντε χρόνια μετά το, μάλλον λησμονημένο, "Βασίλειο του Κρυστάλλινου Κρανίου";
Θαυμαστοί καινούργιοι κόσμοι
Οι εμπνευστές του Ίντι, ο γνωστός και μη εξαιρετέος Τζορτζ "Star Wars" Λούκας που είχε την ιδέα, ο Σπίλμπεργκ που την υλοποίησε σκηνοθετικά και ο τετράκις υποψήφιος για Όσκαρ Λόρενς Κάσνταν ("Η Μεγάλη Ανατριχίλα") που την έβαλε στο χαρτί, εκτός από δεινοί αφηγητές είναι και αποδεδειγμένοι μάστορες στην κατασκευή πρωτοφανών κινηματογραφικών κόσμων. Ο Σπίλμπεργκ, για παράδειγμα, πριν τη "Χαμένη Κιβωτό" είχε ήδη σκηνοθετήσει τα "Σαγόνια του Καρχαρία" (1975) και τις "Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου" (1977), θεμελιώνοντας την έννοια του μπλοκμπάστερ. Επομένως, ήταν οι πλέον κατάλληλοι για να αναγάγουν σε εμπορικό θέαμα κάτι εγγενώς παλιομοδίτικο. Διότι, ας μη γελιόμαστε, την πρόταση "ένας αρχαιολόγος αναζητά θαμμένα τεχνουργήματα ενώ μάχεται ναζί τη δεκαετία του ’30", όσο να ’ναι, δεν την ακούς και λες "σκάσε και πάρε τα λεφτά μου"… Γι’ αυτό και, όπως γλαφυρά έγραφε τότε η βιτριολική κριτικός Πολίν Καέλ, είχαν ξοδευτεί εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια στην προώθηση της "Χαμένης Κιβωτού", μπας και πειστεί το κοινό να δει την ταινία. Τελικά, η επένδυση έπιασε τόπο και με το παραπάνω.
Στο πέρας της αρχικής τριλογίας, ο Τζόουνς ταξιδεύει από το Περού μέχρι την Ινδία ("Ο Ναός του Χαμένου Θησαυρού", 1984), έρχεται αντιμέτωπος με λαθρέμπορους, παράνομους και ναζί (μην το ξεχνάμε), ερωτεύεται, γλιτώνει από αρχέγονες παγίδες (κινούμενους βράχους, δηλητηριώδη βέλη κ.ο.κ.), ενώ ανακαλύπτει απίθανα κειμήλια, όπως το Ιερό Δισκοπότηρο στην "Τελευταία Σταυροφορία" (1989). Στο τρίτο φιλμ δε, με απολύτως "σπιλμπεργκικούς" όρους, το Δισκοπότηρο αποτελεί το δίαυλο ώστε ο Ίντι να συμφιλιωθεί με τον αυστηρό πατέρα του –εμβληματικός στο ρόλο ο Σον Κόνερι–, με τρόπο που σχεδόν περνά σε δεύτερη μοίρα η απόκτησή του. Κατά μία έννοια, δηλαδή, οι αποστολές του προσφιλούς αρχαιολόγου, αποθεώνοντας την αδρεναλίνη της εξερεύνησης, αντί να δίνουν τη συνήθη αίσθηση διαφυγής που προσφέρει ο κινηματογράφος, καταφέρνουν το αντίθετο. Δείχνουν πώς η ζωή θα μπορούσε να είναι μια περιπέτεια, μια αφορμή για να έρθουμε πιο κοντά με όσους αγαπάμε. Γλυκερό, οκέι, αλλά τι πειράζει;
Action hero της διπλανής πόρτας
Βέβαια, ίσως το σημαντικότερο προτέρημα του Τζόουνς αποτελεί η προσβασιμότητά του. Αφενός δεν είναι άτρωτος και έχει εμφανή ελαττώματα. Συγκεκριμένα, διαθέτει μοναδικό ταλέντο στο να θέτει λάθος προτεραιότητες και έτσι να εγκλωβίζεται σε ανυπέρβλητες όσο και εξαιρετικά επικίνδυνες καταστάσεις. Αφετέρου, ο Ίντι καταφέρνει να σημειώνει περισσότερες ήττες παρά νίκες. Μπορεί να ολοκληρώνει τις τρομακτικά δύσκολες αποστολές του αλλά, για παράδειγμα, στο τέλος της "Χαμένης Κιβωτού" οι κυβερνητικοί πράκτορες γραπώνουν τη λεία και όχι εκείνος. Αντίστοιχα, στον "Ναό", αφού περνάει τα μύρια όσα για να αποκτήσει την ιερή πέτρα, ο αρχαιολόγος την επιστρέφει στους γηγενείς ώστε να μην καταλήξει "σκονισμένη σε κάποιο μουσείο", όπως λέει χαρακτηριστικά. Η ιδιοτέλεια ίσως είναι η αφετηρία των κινήτρων του ήρωα, αλλά η ηθική πυξίδα του δείχνει, συνήθως, προς τη σωστή κατεύθυνση. Επιπλέον, για να λύσει τους διαδοχικούς γόρδιους δεσμούς που βρίσκει μπροστά του, βασίζεται στις δικές του δυνάμεις. Δεν έχει ούτε υπερφυσικές ικανότητες, ούτε ένα υπερσύγχρονο πολυτελές οπλοστάσιο. Προσθέστε στο μιξ τη "χύμα" προσέγγισή του, καθώς αδιαφορεί, ας πούμε, για τυχόν αποκρυφιστικούς κινδύνους όπως το ξύπνημα κακών πνευμάτων και νοιάζεται περισσότερο να διεκπεραιώσει τη δουλειά του, και έχετε έναν απολύτως εξανθρωπισμένο action hero.
Η επόμενη μέρα
Φυσικά, όλα τα παραπάνω αποτυπώνονται τόσο στην ερμηνεία του Χάρισον Φορντ όσο και στην ιδιαίτερη αύρα που εκπέμπει ο ίδιος ο ηθοποιός. Μοιάζει αυτονόητο σε όλους πως κανείς δεν γίνεται να τον αντικαταστήσει, με τον Σία ΛαΜπεφ ως γιο-διάδοχό του και τον Κρις Πρατ ως καινούργιο Τζόουνς να έχουν απορριφθεί ως ιδέες. Γι’ αυτό και βλέπουμε ξανά τον Φορντ να τρέχει σε κατακόμβες στα 80 του, παρακαλώ. Στον "Δίσκο του Πεπρωμένου", ωστόσο, ο Ίντι μοιάζει να παραδίδει τη σκυτάλη. Όχι όπου και όπου, εννοείται, αλλά στην πνευματική κόρη του, την οποία ενσαρκώνει η πολλαπλώς ταλαντούχα Φίμπι Γουόλερ-Μπριτζ ("Fleabag"). Πρόκειται για μια άκρως ενδιαφέρουσα επιλογή, αφού η Βρετανίδα σταρ δοκιμάζεται πρώτη φορά σε καθαρόαιμη περιπέτεια, η οποία μάλιστα στηρίζεται στο παίξιμό της. Εν προκειμένω, βρισκόμαστε στο 1969, και ο χαρακτήρας της Μπριτζ καλείται να συνδράμει αυτόν του Φορντ στην προσπάθειά του να αποτρέψει έναν ναζί επιστήμονα και μέλος του αμερικανικού διαστημικού προγράμματος απ’ το να αποκτήσει τον πανίσχυρο Μηχανισμό των Αντικυθήρων.
Περισσότερες πληροφορίες
Ο Indiana Jones και ο Δίσκος του Πεπρωμένου
Το 1969, ο καθηγητής αρχαιολογίας Ιντιάνα Τζόουνς είναι έτοιμος για συνταξιοδότηση, αλλά η κόρη ενός παλιού του φίλου, ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων και ένας ναζί επιστήμονας που συνεργάζεται στο αμερικανικό διαστημικό πρόγραμμα τον βάζουν σε μια τελευταία, επικίνδυνη περιπέτεια.
