Η Χρύσα Διαμαντοπούλου της ομάδας Μικρός Νότος θυμάται τον μπαμπά της να της διαβάζει την "Ντενεκεδούπολη"

Για την ομάδα Μικρός Νότος που μετρά περισσότερα από δέκα χρόνια πορείας, το θέατρο για παιδιά είναι μια μεγάλη αγκαλιά συνύπαρξης και αποδοχής, όπως και για την καλλιτεχνική του διευθύντρια Χρύσα Διαμαντοπούλου, που μίλησε στο "α" σε μια συνέντευξη με αφορμή τη θρυλική "Ντενεκεδούπολη" που ανεβάζουν φέτος στο Ίδρυμα "Μιχάλης Κακογιάννης". Η καινούργια παράσταση για παιδιά από 4 ετών "Ντενεκεδούπολη ξανά! Το μεγάλο ταξίδι του Μελένιου" βασίζεται στη θρυλική σειρά της Ευγενίας Φακίνου, που πενήντα χρόνια μετά παρουσιάζεται σε μια διαδραστική παράσταση με ζωντανή μουσική, σύμφωνα με τις αρχές του εκπαιδευτικού δράματος (συνεχίζεται έως 13/4). Παράλληλα, επέστρεψε για λίγες χριστουγεννιάτικες παραστάσεις ο αγαπημένος "Ραφτάκος των λέξεων", που ήρθε ξανά να μας θυμίσει την αξία της ανθρώπινης επικοινωνίας, μέσα από το τρυφερό παραμύθι του Αντώνη Παπαθεοδούλου, που σκηνοθετεί ο Γιώργος Τζαβάρας.

Πώς προέκυψε η συνάντησή σας με την Ευγενία Φακίνου και την "Ντενεκεδούπολη";

Η πρώτη συνάντησή μου με την Ντενεκεδούπολη ήταν πριν από 45 χρόνια! Είναι η πρώτη μνήμη που έχω, η πρώτη ιστορία που θυμάμαι να μου διαβάζει ο μπαμπάς μου. Είναι από τις πρώτες παραστάσεις που παρακολούθησα, αν όχι η πρώτη. Τους ήρωες και τα τραγούδια της τα ξέρω απ’ έξω και ανακατωτά! Είναι γραμμένα στο DNA μου αλλά και στο DNA όλης της γενιάς μου, της γενιάς της Μεταπολίτευσης. Νομίζω με τη "Ντενεκεδούπολη" ένιωσα ότι όταν μεγαλώσω θέλω κι εγώ να αφηγούμαι τόσο ωραίες και μαγικές ιστορίες. Με άγνοια κινδύνου τον Μάρτιο του 2024 τηλεφώνησα στην κυρία Φακίνου, για να της ζητήσω την άδεια να ξαναζωντανέψουμε με τον Μικρό Νότο την "Ντενεκεδούπολη". Κι έσπασα τα μούτρα μου! (γελάει). Η κυρία Φακίνου ήταν ανένδοτη. "Γιατί φαντάζεσαι τόσα χρόνια δεν παίζεται η "Ντενεκεδούπολη" επαγγελματικά; Την έχω ελεύθερη για όσους θέλουν, χωρίς εισιτήριο. Δεν τη δίνω για εμπορική χρήση", μου είπε μαζί με πολλά ακόμα. Πάγωσα. Ένιωσα μεγάλη στενοχώρια. Ήξερα ενστικτωδώς ότι χανόταν μια μεγάλη ευκαιρία για όλους μας. "Η Ντενεκεδούπολη θα έχει από εμάς όλη τη φροντίδα που είχε και από εσάς. Την αγαπώ όσο την αγαπήσατε εσείς όταν τη δημιουργήσατε, αν κάτι τέτοιο μπορεί να είναι εφικτό", ήθελα να της πω. Αντ’ αυτού είπα "Φυσικά, δική σας είναι ό,τι θέλετε την κάνετε. Λυπάμαι βαθιά γιατί στα αλήθεια ξέρω ότι θα γινόταν τόσο ωραία. Είναι τόσο επίκαιρη και τόσο σημαντική για το εδώ και τώρα. Είναι τόσο Μικρός Νότος". "Δεν τη δίνω" μου είπε η κυρία Φακίνου και κάπως έτσι συνεχίσαμε να μιλάμε για άλλα θέματα. Δεν ξέρω τι από αυτά που ειπώθηκαν στη συνέχεια την έκαναν να αλλάξει γνώμη, το σταθερό πείσμα μου, η ευγένεια στη φωνή μου, η ποιότητα του χαρακτήρα μου, όπως είπε αργότερα η κυρία Φακίνου. Αυτό που ξέρω είναι ότι το ένστικτο και η σοφία της λειτούργησαν υπέρ μου. Κατάλαβε πως στην άλλη άκρη της γραμμής είχε έναν άνθρωπο με απόλυτο σεβασμό για το δημιούργημά της και με κοινές καλλιτεχνικές αλλά κυρίως ανθρωπιστικές ανησυχίες. Και νιώθω πολύ τυχερή που έλαβα και την εμπιστοσύνη της, αλλά και την ευχή της, αφού παρακολούθησε την παράστασή μας. 

"Αν εγώ είχα κάνει μία Ντενεκεδούπολη του νηπιαγωγείου, εσείς έχετε κάνει μία Ντενεκεδούπολη… μεταπτυχιακού". είπε η Ευγενία Φακίνου στην ομάδα Μικρός Νότος μετά την παράστασή μας. Και είναι ό,τι πιο σπουδαίο, γενναιόδωρο και όμορφο έχουμε ακούσει για τη δουλειά μας".

Πώς επικοινωνεί η "Ντενεκεδούπολη" με τα παιδιά του σήμερα;

Η "Ντενεκεδούπολη" ήταν ορόσημο για τη γενιά μας. Ήταν μία πρωτοποριακή, ολοκληρωμένη, παιδαγωγική και καλλιτεχνική σύλληψη. Από αυτές που σπάνια συναντάς στο θέατρο και μάλιστα στο θέατρο για παιδιά.  Η Φακίνου, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, αλλάζει τον τρόπο που "μιλάμε" για τα παιδιά και στα παιδιά και πρωτοπορεί αλλάζοντας όχι μόνο τον τρόπο απεύθυνσης, αλλά και τη θεματολογία. Μέσα από τις πέντε ιστορίες της σειράς "Ντενεκεδούπολη" και ειδικά στο τέταρτο βιβλίο της "Το μεγάλο ταξίδι του Μελένιου", η Ευγενία Φακίνου θέτει το παιδί στο κέντρο της ιστορίας και μιλάει για θεμελιώδεις αρχές, που 15 χρόνια μετά θα δούμε να συμπεριλαμβάνονται στα 54 άρθρα της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού! Με θαυμασμό συλλογίζομαι τι διαύγεια πνεύματος και ανοιχτή καρδιά χρειάζεται για να μπορέσει να συμβεί αυτό! Μία συγγραφέας να συλλάβει, να συγγράψει και να εκτελέσει μία τόσο πρωτοποριακή και ολοκληρωμένη (εννοιολογικά, θεματικά, εκπαιδευτικά, εικαστικά, καλλιτεχνικά) πρόταση/εμπειρία! Έρχονται στην παράσταση ενήλικες μόνοι τους, που τα παιδιά τους έχουν μεγαλώσει πια, ή δεν έχουν παιδιά. Έρχονται για να συνδεθούν με τις παιδικές μνήμες τους. Να θυμηθούν! Γνώριζα ότι αυτό θα συνέβαινε και μου προκαλούσε μεγάλο άγχος, αυτή η ευθύνη της σύνδεσης με ένα κομμάτι που είναι τόσο αθώο και τόσο εύθραυστο όσο αυτό της παιδικής μνήμης. Δεν γνώριζα όμως την έκτασή του. 
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί αποφασίζουν πού θα πάνε τα παιδιά και τι θα παρακολουθήσουν. Αλλά τα παιδιά δεν κερδίζονται αν αυτό που έχεις δημιουργήσει δεν τα αφορά. Αρκετοί συνεργάτες της ομάδας είχαν μεγάλη αγωνία για το πώς τα παιδιά θα υποδεχτούν την "Ντενεκεδούπολη" και τους ήρωές της. Παιδιά που μεγαλώνουν με ένα κινητό ή ένα τάμπλετ στο χέρι, βλέποντας σειρές και ταινίες που έχουν καταιγιστικό ρυθμό και ταχύτητες... Εμπιστεύτηκα τα παιδιά, την δύναμη της ιστορίας αυτής που μιλάει απευθείας στην καρδιά τους, την ανάγκη τους για συγκέντρωση και χαμηλές ταχύτητες, την αλήθεια που κρύβει κάθε τι ολόκληρο και καλοκουρδισμένο. Είμαι βαθιά ευχαριστημένη γι’ αυτό το στοίχημα που κερδίζεται. Είναι τόσο ελπιδοφόρο! Παιδιά 3, 5, 8 ετών, συμμετέχοντας με την καρδιά τους, παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα, συγκινούνται από το μεγάλο ταξίδι του μικρού Μελένιου, χωρίς οθόνες, χωρίς κουμπιά, χωρίς διαδίκτυο, χωρίς αλλαγές σκηνικών και κοστουμιών βουτούν μέσα στην ιστορία. Ένα θεατρικό κείμενο μεστό, συγκινητικό και αστείο, μιλάει σε μικρούς και μεγάλους με την ίδια δύναμη. Η φαντασία σε πλήρη ανάπτυξη!

Ποιο είναι το μήνυμα που μας φέρνει ο Μελένιος;

Της ανατροπής, του θάρρους, της αλληλεγγύης, της συνεχούς αναζήτησης, της γνώσης, της ανοιχτής καρδιάς, του μη συμβιβασμού, της καθαρής ματιάς, της ελπίδας. Ο Μελένιος μαγεμένος από μια μαργαρίτα και τις ιστορίες του κοσμογυρισμένου ποντικού, βαρέθηκε να κοιμάται στο ράφι της παλιάς αποθήκης, βγήκε στον δρόμο και ρίχτηκε στην περιπέτεια προς την ελευθερία. Γνώρισε βουνά, δέντρα και πουλιά. Συνάντησε τον σοφό γέρο-Καλαμάρη. Δεν ξεγελάστηκε από σοβαροφανείς ηγέτες. Δεν δείλιασε μπροστά σε μια φιγούρα αχυρένια, με μάτια γουρλωμένα, που στήθηκε να φοβερίζει. Προχώρησε για να γνωρίσει τον Σαρδέλα, τη Μηλίτσα, τον Βουτυρένιο, κοντά τους να ζήσει ισότιμα, μαζί να συμμαχήσουν για το δίκαιο. Το μεγάλο ταξίδι του Μελένιου προς τη Ντενεκεδούπολη είναι μία αλληγορία προς την ενηλικίωση. Ο ήρωάς μας, ένας σύγχρονος Οδυσσέας, διψασμένος για γνώση και αληθινή ζωή αφήνει πίσω του μία ανούσια καθημερινότητα και ρίχνεται με θάρρος, πείσμα, γενναιότητα και ανοιχτή καρδιά στην περιπέτεια αναζητώντας έναν κόσμο ελεύθερο, δίκαιο, με αξίες που μοιάζουν να έχουν χαθεί.

"Η "Ντενεκεδούπολη" ήταν ορόσημο για τη γενιά μας. Μια καλλιτεχνική σύλληψη από αυτές που σπάνια συναντάς στο θέατρο και μάλιστα στο θέατρο για παιδιά. Η Φακίνου, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, αλλάζει τον τρόπο που "μιλάμε" για τα παιδιά και στα παιδιά και πρωτοπορεί αλλάζοντας όχι μόνο τον τρόπο απεύθυνσης, αλλά και τη θεματολογία".

Ποια είναι η σημασία της διάδρασης και του εκπαιδευτικού δράματος για την παράσταση αλλά και για τη δουλειά σας συνολικά;

Αν πω ότι η Τέχνη του θεάτρου μου άνοιξε έναν ολόκληρο κόσμο μέσα στον οποίο "κολυμπώ" μαγεμένη κι εγώ τα τελευταία 29 χρόνια, όπως ο Μελένιος, τότε το Δράμα στην Εκπαίδευση και η μαθητεία μου (2012-2014) στο Εργαστήρι θεάτρου Πόρτα της Ξένιας Καλογεροπούλου πλάι σε εμπνευσμένους ανθρώπους, μου άνοιξαν μία δεύτερη τεράστια πόρτα στο φως! Με το Εκπαιδευτικό Δράμα το θέατρο απέκτησε για μένα νέα εργαλεία για να ειπωθεί μια ιστορία και στόχους παιδαγωγικούς - εκτός από καλλιτεχνικούς. Στο Εργαστήρι Θεάτρου Πόρτα συνάντησα και την εξαιρετική θεατροπαιδαγωγό Φλώρα Σπύρου κι έμελλε από τότε να πορευόμαστε μαζί, 12 χρόνια τώρα, με όχημα τον Μικρό Νότο μας. 
Το Εκπαιδευτικό Δράμα αποτελεί μια ιδιαίτερα δυναμική εκδοχή του θεάτρου στην Εκπαίδευση, που με συνταράσσει καθώς ανανεώνει τη θεατρική εκπαίδευση, θέτοντας το παιδί στο κέντρο της διαδικασίας, παρέχοντάς του εργαλεία και πλαίσιο για να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του αλλά και τον κόσμο γύρω του. Ένα ανοιχτό πεδίο, με ισχυρό όμως πλαίσιο και δομή, γίνεται ο ιδανικός Τόπος για να διερευνήσει ένα παιδί, ή ένας νέος τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις ιδέες τόσο τις δικές του, όσο και των ανθρώπων γύρω του και να αποκτήσει κριτική σκέψη, ενσυναίσθηση και γνώση για τον κόσμο που τον περιβάλλει.
Η νέα θεατρική διασκευή της Ντενεκεδούπολης "Το μεγάλο ταξίδι του Μελένιου" που δημιουργήσαμε μαζί με τη Φλώρα Σπύρου εμπεριέχει όλη αυτή τη βαθιά γνώση της λειτουργίας του Εκπαιδευτικού Δράματος. Είναι η πρώτη παράσταση του Μικρού Νότου κατά την οποία δεν σταματάει η δράση για να απευθυνθούμε στο παιδί, αλλά όσο και αν ακούγεται οξύμωρο, είναι η πιο διαδραστική παράστασή μας!  

Ποια είναι τα αγνά υλικά που επιλέξατε γι' αυτή την παράσταση; Πώς αξιοποιήσατε τη μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου;

Στη "Ντενεκεδούπολη ξανά! Το μεγάλο ταξίδι του Μελένιου" θέσαμε ψηλά τον πήχη. Με άγνοια κινδύνου αλλά με πολλή αγάπη, σεβασμό, γνώση και μεράκι όλοι οι συνεργάτες βουτήξαμε στα βαθιά. Νέα θεατρική διασκευή από τη Φλώρα Σπύρου κι εμένα, με γερή βάση τις αρχές του εκπαιδευτικού δράματος, σεμινάρια κούκλας από τις εξαιρετικές κουκλοπαίκτριες Κλειώ Κιούλπαλη και Βάσω Γιαρένη, που επιμελήθηκε και τις κούκλες, voice acting από τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Ακίνδυνο Γκίκα, εκμάθηση μουσικών οργάνων από τον μουσικό Γιώργο Ανδριώτη για να μπορέσει να παρουσιαστεί ζωντανά επί σκηνής από τους ίδιους τους ηθοποιούς η εμβληματική μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου, ήταν μόνο μερικά από τα νέα ζητούμενα των προβών μας. Τρεις ηθοποιοί πολυεργαλεία του Μικρού Νότου, ο Νίκος Αξιώτης, η Έλσα Λουμπαρδιά και η Λίνα Μουμτζή, κατάφεραν να παραδώσουν τελικά στο ακέραιο ό,τι ονειρεύτηκα σκηνοθετώντας το. Αυτό που δεν αλλάζει στον Μικρό Νότο είναι η επιθυμία μας και η μεγάλη ευθύνη που νιώθουμε προκειμένου να προσφέρουμε παραστάσεις υψηλής αισθητικής και ποιότητας, με θεματολογία και κείμενα που αφορούν στο σήμερα και βάζουν ένα λιθαράκι στην πνευματική και ψυχική ανάπτυξη του παιδιού. "Αν εγώ είχα κάνει μία Ντενεκεδούπολη του νηπιαγωγείου, εσείς έχετε κάνει μία Ντενεκεδούπολη… μεταπτυχιακού". είπε η Ευγενία Φακίνου στην ομάδα Μικρός Νότος ανεβαίνοντας στη σκηνή του Ιδρύματος "Μιχάλης Κακογιάννης” μετά την παράστασή μας. Και είναι ό,τι πιο σπουδαίο, γενναιόδωρο και όμορφο έχουμε ακούσει για τη δουλειά μας. 

Σκέφτεστε να παρουσιάσετε κι άλλα έργα με φόντο την Ντενεκεδούπολη;

Πράγματι υπάρχουν τέσσερα ακόμη αριστουργήματα της Ευγενίας Φακίνου, Η "Ντενεκεδούπολη”, το "Κουρδιστάν”, το "Ξύπνα Ντενεκεδούπολη” και "Ο κύριος Ουλτραμέρ”. Προς το παρόν κάθε Κυριακή πηγαίνω στο Ίδρυμα "Μιχάλης Κακογιάννης” και τσιμπιέμαι, θαυμάζοντας το καλλιτεχνικό... θράσος μου, που με οδήγησε σε έναν δρόμο με τόση ομορφιά και με έφερε κοντά με σημαντικούς και γενναιόδωρους ανθρώπους, όπως είναι η Ευγενία Φακίνου και η Λέγκα Μαρκοπούλου.

Με αφορμή την έκτη χρονιά του "Ραφτάκου των λέξεων”, υπάρχει κάποια στιγμή ή κάποιο σχόλιο θεατή που θυμάστε να σας συγκίνησε ή να σας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση;

Ο "Ραφτάκος των λέξεων” του Αντώνη Παπαθεοδούλου παίζεται για 6η χρονιά στο Ίδρυμα "Μιχάλης Κακογιάννης” αλλά και όπου υπάρχουν παιδιά. Είναι μία παράσταση που αγαπιέται πολύ και είμαι και γι’ αυτή πολύ υπερήφανη. Έχουμε πραγματοποιήσει περισσότερες από 700 παραστάσεις και υπολογίζουμε ότι την έχουν παρακολουθήσει περισσότεροι από 50.000 θεατές. Αυτό που μου κάνει κάθε φορά εντύπωση είναι η μεγάλη προθυμία των παιδιών να βοηθήσουν τον Ραφτάκο και τα Ραφτάκια του και η έγνοια τους να προσφέρουν λέξεις ζεστές για να ραφτούν ρούχα γεμάτα αγάπη. Κανένα παιδί δεν αναρωτιέται πώς στο καλό θα φτιαχτεί ένα ρούχο από λέξεις;! Γιατί τα παιδιά έχουν διδακτορικό στη συμβολική γλώσσα και αυτό είναι κάτι που όλοι εμείς που ασχολούμαστε με παιδιά δεν πρέπει να το ξεχνάμε.