Θέατρο, χορός, μουσική, εικαστικά και κινηματογράφος αλλά και ομιλίες και πρωτοκλασάτα φεστιβάλ… τα πάντα συνυπάρχουν στο πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση που σε λίγο κλείνει δέκα χρόνια τολμηρών επιλογών και καινοτομιών που πιάνουν την ουσία της έννοιας «σύγχρονο» χωρίς ιδιώματα και ταμπέλες. Ο πολιτισμός, αυτό που συμβαίνει και αφορά το «τώρα», η εξωστρέφεια, η εκπαίδευση, η συνδημιουργία και η υποστήριξη των Ελλήνων δημιουργών εντός και εκτός συνόρων, είναι οι κύριοι άξονες πάνω στους οποίους δουλεύουν οι άνθρωποι της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση κι αυτό αποδεικνύεται από το συνολικό πρόγραμμα που προτείνουν με παραστάσεις αλλά και δράσεις.
Διαβάζοντας το αναλυτικό πρόγραμμα θα δείτε ότι η «δημοκρατία», το «περιβάλλον», η «εικονική πραγματικότητα», το «σώμα» και τα «νοητά σύνορά» μας είναι λέξεις-κλειδιά που διατρέχουν τη φιλοσοφία όχι μόνο των μετακλήσεων και των διεθνών παραγωγών, αλλά και τις απευθείας αναθέσεις και το ανοιχτό κάλεσμα σε καλλιτέχνες και πολίτες να λάβουν μέρος στις δράσεις.
Θέατρο στη Στέγη
Από αριθμητικής άποψης, το θέατρο ίσως δείχνει να μπαίνει στην οπισθοφυλακή του προγράμματος της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Όμως, τα θέματα και οι καλλιτεχνικές προτάσεις που θα αναπτυχθούν στις δύο σκηνές της δείχνουν πάντα την ίδια επιμονή: την επιλογή της Στέγης να βρίσκεται σε επαφή με ό,τι απασχολεί τον σύγχρονο κόσμο και, ειδικά φέτος, την ελληνική κοινωνία. Φέτος, το πρόγραμμα έχει κυρίως ελληνική ταυτότητα, με τέσσερις από τις έξι νέες παραγωγές να τις υπογράφουν εκπρόσωποι της ανήσυχης δημιουργικής φωνής της Ελλάδας (Θάνος Παπακωνσταντίνου, Γεωργία Μαυραγάνη, Ανέστης Αζάς κ.ά.), ενώ στο πρόγραμμα επιστρέφει και μία, ελληνική επίσης, αγαπημένη παραγωγή του παρελθόντος.
Η σεζόν θα ανοίξει με την ήδη ανακοινωμένη και πολύ προσδοκώμενη «Αποκάλυψη», που θα σκηνοθετήσει ο Θάνος Παπακωνσταντίνου. Το προφητικό, εσχατολογικό βιβλίο που αποδίδεται στον Απόστολο Ιωάννη, γίνεται θέατρο από έναν σκηνοθέτη που κατεξοχήν προσδίδει στις παραστάσεις του έντονα τελετουργικά χαρακτηριστικά. Βλέποντας το κείμενο ως μια κυκλική παραβολή που ξεκινάει και καταλήγει στην επιθυμία για αλλαγή περνώντας ενδιαμέσως από την αλληλουχία της βίας και της αναγέννησης, ο Θάνος Παπακωνσταντίνου καθοδηγεί μια ωραία ερμηνευτική ομάδα: Αλεξία Καλτσίκη, Καλλιόπη Σίμου, Ελένη Μολέσκη, Θανάση Δόβρη, Σωτήρη Τσακομίδη, Μιλτιάδη Φιορέντζη κ.ά. (από 3/10).
Τον Δεκέμβριο, ο Σαράντος Γεώργιος Ζερβουλάκος (οι «Επαναστατικές μέθοδοι για τον καθαρισμό της πισίνας σας» που σκηνοθέτησε στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού είχε κάνει αίσθηση), μας συστήνει ένα σημαντικό, σύγχρονο έργο: «Tom in Greece» είναι η ελληνική εκδοχή του έργου του Καναδού Michel Marc Bouchard «Τom à la ferme». Με φόντο την Ελλάδα του σήμερα θα δούμε την ιστορία του Τομ, που ταξιδεύει στην ελληνική επαρχία για να παραστεί στην κηδεία του εραστή του, σε μία παράσταση που είναι ταυτόχρονα ψυχολογικό θρίλερ, σπουδή στο πένθος και ανατομία μιας κλειστής κοινωνίας (από 12/12).
Η Γεωργία Μαυραγάνη επιστρέφει μετά το σπουδαίο «Γκιακ» στη συνεργασία της με τον Δημοσθένη Παπαμάρκο. Το τελευταίο έργο του ιστορικού και συγγραφέα, η «Εξημέρωση», που προέκυψε από την πρώτη του συνεργασία με τη Στέγη, είναι μια σύγχρονη παραβολή που ταλαντεύεται ανάμεσα στη μνήμη του παρελθόντος και τη μαρτυρία του παρόντος. Χρησιμοποιώντας δραματουργικό υλικό που ξεκινάει από το Βιργίλιο και φτάνει μέχρι και σε σύγχρονες μαρτυρίες προσφύγων, καταθέτει ένα πικρό σχόλιο για την ικανότητα του λόγου να υποτάσσει την πραγματικότητα (από 16/1).
Ο Ανέστης Αζάς και η αιρετική περσόνα της ελληνικής σκηνής Λένα Κιτσοπούλου συνεργάζονται στη συγγραφή του έργου «Ερωτικές καρτ ποστάλ από την Ελλάδα», που κινείται μεταξύ μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ και τελικά δημιουργεί ένα νέο είδος: την περφόρμανς μυθοπλαστικού ντοκιμαντέρ. Η Ελλάδα και το ελληνικό καλοκαίρι που ξεκινούν ως τουριστικά φετίχ για να φτάσουν τα όρια του ερωτισμού μπαίνουν στο επίκεντρο της παράστασης που θα σκηνοθετήσει ο Ανέστης Αζάς (από 18/3).
Σταθεροί πια συνεργάτες της στέγης, οι Γερμανοί εισηγητές του θεάτρου ντοκουμέντο Rimini Protokoll, επιστρέφουν στη Στέγη με μια παράσταση που μας γυρνάει εξήντα χρόνια πίσω, στην Κούβα των 50-60’s και του Φιντέλ Κάστρο. Με το «Granma: Trombones from Havana», ο συνιδρυτής των Rimini Protokoll, Στέφαν Κέγκι, ανεβάζει στη σκηνή τέσσερις από τους απογόνους των comrades, που έμελλε να αλλάξουν το τοπίο της Κούβας τη δεκαετία του 1960, σε μια παράσταση που θέτει ερωτήματα χωρίς να ψάχνει εύκολες απαντήσεις: «Κι αν ξαναζούσε η Κούβα του Φιντέλ Κάστρο; Κι αν η νέα γενιά των Κουβανών οραματιζόταν μια άλλη ουτοπία; Κι αν οι τρομπέτες της BuenaVista ηχούσαν και πάλι;» (από 19/12).
Επίσης, θα ξαναδούμε την πολυβραβευμένη Λιβανέζα περφόρμερ Τάνια Ελ Χούρυ, με τη νέα περφόρμανς «Cultural Exchange Rate». Ακολουθώντας κι αυτή το δρόμο του θεάτρου ντοκουμέντου, βασίζεται σε πραγματικές μαρτυρίες από την πατρίδα της (στα σύνορα του Λιβάνου με τη Συρία) για να συνθέσει την αφήγηση ενός αιώνα πολεμικών συγκρούσεων και μετανάστευσης, όπου οι θεατές θα κληθούν να διαδραματίσουν δυναμικό ρόλο (από 6/3).
Τέλος, μια ωραία επιστροφή φέρνει ξανά στην κεντρική σκηνή τους «Όρνιθες», που είχε σκηνοθετήσει ο Νίκος Καραθάνος. Η παράσταση με την οποία εγκαινίασε η Στέγη την παρουσία της στο Φεστιβάλ Επιδαύρου το καλοκαίρι του 2016 και αργότερα ταξίδευσε μέχρι τη Νέα Υόρκη επιστρέφει ανανεωμένη για δύο μόνο βραδιές (29, 30/12), πριν ταξιδεύσει στο διεθνές φεστιβάλ της Λατινικής Αμερικής στη Χιλή, Santiago a mil, τον Ιανουάριο του 2020.
Ηχηρές μετακλήσεις και Έλληνες χορογράφοι σε νέες περιπέτειες
Έλληνες και ξένοι χορογράφοι και χορευτές έρχονται στη Στέγη και ενεργοποιούν τον καλλιτεχνικό διάλογο γύρω από θέματα που αφορούν τον άνθρωπο και την κοινωνία. Ο καταγγελτικός Λιβανέζος σπουδαίος καλλιτέχνης Ραμπί Μρουέ που πρωτογνωρίσαμε στο φεστιβάλ Fast Forward τοποθετεί σε κοινωνικοπολιτικό φόντο τα δυο έργα που θα παρουσιάσει με το Dance on ensemble- το ένα από τα δύο έργα της βραδιάς να κάνει την παγκόσμια πρεμιέρα του στη Στέγη. Το «Elephant» χτίστηκε πάνω σε μια συλλογή από 316 σχέδια νεκρών σωμάτων, τα οποία ο καλλιτέχνης ζωγράφιζε επί έναν χρόνο – ένα κάθε μέρα για να μας δείξει τι αφήνει πίσω του ένας πόλεμος ή ένα έγκλημα και το «You should have seen me dancing waltz» είναι μια διερεύνηση της έννοιας του τείχους ως προστασίας, στο ιδιωτικό και το δημόσιο (8-10/11).
Άλλη σπουδαία μετάκληση είναι ο Αφρικανός χορευτής και χορογράφος Φωσταίν Λινυεκουλά που όπως φάνηκε από την προηγούμενη δουλειά που παρουσίασε στη Στέγη έχει ένα μοναδικό τρόπο να αναδεικνύει την πολιτική διάσταση της τέχνης. Στο «Congo» συνδέει το σώμα με την μνήμη και συνθέτει ένα πολύμορφο παζλ προκειμένου να μιλήσει για τη βίαιη αποικιοκρατία στη χώρα του το Κογκό ( 12-14/2).
Δεν θα χάσουμε επίσης το «Enter Αchilles» του Λόιντ Νιούσον. Ο Αυστραλός frontman, δραματουργός και χορογράφος των DV8 έχει ένα ιδιαίτερο τρόπο να συνδυάζει το ντοκιμαντερίστικο κείμενο με τη γεμάτη ένταση κίνηση και το συγκεκριμένο θέμα με το οποίο καταπιάνεται μπορεί να βγάλει χιούμορ και συγκίνηση: στήνει στη σκηνή μια παμπ, οχτώ άντρες, ένα φορτωμένο τζούκμποξ και άπειρες μπίρες για να μας μιλήσει για τη σημασία του να είσαι άντρας... Η παράσταση περιόδευσε σε 18 χώρες και έγινε τηλεοπτική ταινία που απέσπασε πολλά βραβεία, συμπεριλαμβανομένου ενός Emmy και του Prix Italia (19-21, 23-25/2). Εκλεκτοί είναι και οι Έλληνες καλλιτέχνες που θ’ ανέβουν στις σκηνές της Στέγης.
Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου μετά από οντισιόν στην οποία συμμετείχαν πεντακόσιοι και πλέον περφόρμερ προετοιμάζει το υλικό της νέας δουλειάς που θα παρουσιάσει και ο τίτλος δεν είναι ακόμα γνωστός (6- 10, 13- 17, 20- 24, 27- 31/5), ο Ευριπίδης Λασκαρίδης χορογράφος και σκηνοθέτης που δημιουργεί παραστάσεις έξω από τη συμβατική έννοια της αναπαράστασης έρχεται με το «Elenit» μια τραγική κωμωδία για την ύπαρξη με ανατρεπτικό και ξεκαρδιστικό χιούμορ (28/11-1/12, 4-7/12) και η Λενιώ Κακλέα, χορογράφος-χορεύτρια που χρησιμοποιεί στις παραστάσεις της εργαλεία από τις κοινωνικές επιστήμες, την ποίηση, το χορό, το θέατρο, τη φιλοσοφία, στη νέα της δουλειά, «Πρακτική Εγκυκλοπαίδεια, Αποκλίσεις», όπως υποδηλώνει και ο τίτλος της, επικεντρώνεται σε σωματικές, καθημερινές δραστηριότητες, κατασκευάζοντας ένα σύγχρονο πορτραίτο της Ευρώπης (10-12/1).
Οι δυναμικοί RootlessRoot επιστρέφουν στη Στέγη με το νέο τους έργο «Stones and Bones», ένα ποίημα για την πάλη του ανθρώπου με τον χρόνο και τον χώρο, με τη φθορά και τη βαρύτητα (1-5/4) και η Πατρίσια Απέργη ετοιμάζεται να χορογραφήσει μια ομάδα χορευτών ηλικίας 65+, που αποδεικνύει ότι το σώμα μπορεί να χορεύει για πάντα, αρκεί να μην έχει «ούτε μία λευκή τρίχα στην καρδιά του» (12- 16/6). Και βέβαια θα συνεχίσει το πρόγραμμα «Dancing to connect-Χορεύω, άρα επικοινωνώ» το οποίο ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα, την αυτοπεποίθηση, τη συνεργασία και την επικοινωνία των μαθητών μέσα από την τέχνη του χορού (22/3)
Η μουσική στη Στέγη
Η φιλοσοφία είναι απλή – όσο και ρηξικέλευθη: στα μουσικά, δεν θα κάνουμε πράγματα που τα κάνουν άλλοι. Η ουσιαστική πρωτοτυπία – και πρωτοπορία, ενδεχομένως – θα είναι ο οδηγός μας. Αυτό φαίνεται να είναι το ρεζουμέ της μουσικής κατεύθυνσης της Στέγης, που έχει ήδη ξεκινήσει από πέρυσι αλλά γίνεται πιο σαφής στη νέα σεζόν. Εδώ δεν θα συναντήσουμε τα ευρείας κατανάλωσης προσωποκεντρικά events – θα διακρίνουμε όμως την ουσία και την αξία της πρωτοτυπίας, της ερευνητικής διάθεσης, της συλλογικής δράσης, του κοινωνικού πολιτισμικού αντικρίσματος έστω και στο μικρότερο μουσικό γεγονός που θα δούμε στο πρόγραμμα.
Αφήνουμε, λοιπόν, κατά μέρος τις ιδιωματικές πρακτικές που συνηθίζονται σε ανάλογες περιπτώσεις και ερχόμαστε κατ’ ευθείαν στο ασύνηθες: «Soundscapes Compositions», που γίνονται από τον Οκτώβριο ως τον Ιούνιο στη Θεσσαλονίκη αλλά είναι προσιτές σε όλους μέσω της δωρεάν εφαρμογής «My city, my sounds». Οκτώ ευρωπαίοι συνθέτες χαρτογραφούν μια πόλη μέσα από την ambience που προσφέρει η σύγχρονη μουσική.
Πολύ πιο απτές οι συναυλίες του συνόλου ΤΕΤΤΙΞ (18-19/10) με τίτλο «Κρράμα», που εντάσσει στην performance του αφρικανικούς ρυθμούς, ιαπωνικό θέατρο, μακεδονίτικες ζυγιές, περουβιανή μουσική, πανκ και μέταλ!
Στις 1-2/11 το σύνολο / project Klangforum Wien φεύγει από τα στενά συναυλιακά πλαίσια με μια πολυμεσική διημερίδα (24ωρης πρακτικά διάρκειας) με 10 κινηματογραφίστριες και 10 συνθέτριες από την Ευρώπη να δημιουργούν 10 ταινίες μικρού μήκους γύρω από την πιθανότητα ύπαρξης ενός νέου οικονομικού μοντέλου. Το εγχείρημα έχει τίτλο «Happiness machine».
Το έργο με τον εύγλωττο τίτλο «Atlas – A sound cartography of Europe» (13/12) συνδέει ηχητικά τρεις πόλεις: την Αθήνα, την Καρλσρούη και το Παρίσι, με περιβαλλοντικούς επεξεργασμένους συνθετικά ήχους που φτιάχνουν ένα ιδιαίτερο ηχητικό περιβάλλον. Στα καθ’ ημάς, η σύνθεση του Δημήτρη Καμαρωτού «Μουσική είναι η πόλη» προσφέρει το ελληνικό πεδίο αυτής της ζεύξης.
Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι η συναυλία «Songs of rebellion» (29/2) που παρουσιάζουν η συνθέτρια Brigitta Muntendorf και ο σκηνοθέτης Michael Höppner, δημιουργώντας έτσι τις σύγχρονες μελωδίες της εξέγερσης, τα protest songs του σήμερα. Εμπνέονται, φυσικά, από τις κοινωνικές εξεγέρσεις του σήμερα! Ένα ροκ μιούζικαλ που υπογράφει ο πολυπράγμων καλλιτέχνης από τον Λίβανο Raed Yassin και έχει τίτλο «The sea between my soul» (13-15/3) έχει ως πρωταγωνιστές βαλσαμωμένα ζώα που τραγουδούν τη μακρά ιστορία θανάτων και φόνων στη Μεσόγειο. Μέχρι να το δούμε, η φαντασία μας μπορεί να πετάει μέσα από ένα νοσηρό και εσχατολογικού τύπου σενάριο.
Στα παλιά και δοκιμασμένα, «Μια γέφυρα μουσικής πάνω από τη Συγγρού» (5-7/2) ενώνει με κλασικοσύγχρονες μουσικές Στέγη και Πάντειο, η Open Day (6/2) είναι αφιερωμένη στις «Μουσικές οικολογίες». Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών δίνει στις 19/3 μια συναυλία με έργα σύγχρονης συμφωνικής μουσικής. Στη σταθερή της συνεργασία με το Ωδείο Αθηνών, η Στέγη παρουσιάζει ένα πολύμορφο αφιέρωμα στον σπουδαίο συνθέτη Γιώργο Απέργη (26-29/3). Όσο για το Borderline, αυτό συνεχίζει να επεκτείνει τα όρια της πειραματικής και αυτοσχεδιαστικής μουσικής (9- 12/4). Το Big Bang Festival (16-17/5) είναι στον έκτο του χρόνο – και είναι πάντα για παιδιά (ή όσους νιώθουν σαν παιδιά!).
Τέλος, το Ελληνικό Σχέδιο του Δημήτρη Παπαδημητρίου αναπτύσσει ενδιαφέρουσες δημιουργικές μουσικές και μουσικοποιητικές εκδηλώσεις σε όλη τη διάρκεια της σεζόν. Έτσι έχουμε το δεύτερο μέρος της ποιητικής ενότητας «Ο μεγάλος αιρετικός» (22-23/11) και ακολουθεί η «Μουσική Αλληλογραφία» του Γιώργου Σαραντάρη με τη Μελισσάνθη (24/1). Για την αποκριάτικη περίοδο έχουμε «Μουσικά παραμύθια για το αποκριάτικο καρναβάλι» για αφηγητή και ορχήστρα (8-9/2) και οι τελευταίες συναυλίες (6-7/3) έχουν να κάνουν με το συμφωνικό έργο του Δημήτρη Παπαδημητρίου.