Έχουν φυλακιστεί για τις αναρχικές προσευχές και τις προβοκατόρικες δράσεις τους κι έχουν στρέψει τα φώτα της δημοσιότητας πάνω τους, καταδικάζοντας δημόσια εδώ και μία επταετία τον Βλαντιμίρ Πούτιν και υπερασπιζόμενες τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πανκ μπάντα και μαζί ακτιβίστριες-περφόρμερ με τη λογική της καλλιτεχνικής κολεκτίβας, οι Pussy Riot (ορθότερα δύο μέλη τους) έρχονται στη Στέγη στις 24/3 να μιλήσουν για την ελευθερία. Αυτή είναι η ιστορία τους.
«Παναγία μου παρθένα, τον Πούτιν διώξε, γίνε φεμινίστρια»: αυτούς και άλλους παρόμοιους στίχους τραγούδησαν μέσα στον καθεδρικό ναό του Σωτήρα Χριστού της Μόσχας, τον Φεβρουάριο του 2012, πέντε κορίτσια από τη Ρωσία με το όνομα «Pussy Riot» («Αιδοίου Εξέγερση»). Όπως αποδείχτηκε, το λεγόμενο «Punk prayer» δεν ήταν μια απρογραμμάτιστη guerilla δράση κάποιας αναρχοαυτόνομης μπάντας ούτε απλώς μια προβοκατόρικη περφόρμανς-πυροτέχνημα. Γύρω από την προκλητική επωνυμία ήδη από την προηγούμενη χρονιά συσπειρώνονταν 12-15 νέες γυναίκες, ηλικίας 20-33 ετών, ανώτερης και ανώτατης μόρφωσης, φοιτήτριες ή πτυχιούχοι πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, με σπουδές στα new media, στις καλές τέχνες, στο θέατρο και στη δημιουργική γραφή.
Δήλωναν (κι έπρατταν ως) πολιτικές ακτιβίστριες, δημοσίευαν πύρινα άρθρα κι έστηναν δημόσιες δράσεις (με τίτλους «Ελευθερώστε τους Δρόμους» και «Βότκα Κροπότκιν»). Είχαν λ.χ. ήδη κάνει κατάληψη –έστω ολιγόλεπτη– στην πιο αστυνομοκρατούμενη πλατεία του κόσμου (ναι, την Κόκκινη), παραδεχόμενες πως το μέρος στο οποίο πραγματικά θα ήθελαν να εμφανιστούν είναι το ίδιο το Κρεμλίνο. Είχαν συμμετάσχει στο απαγορευμένο Gay Pride της Μόσχας και είχαν ξεχυθεί στους δρόμους της πόλης τους παραμονές της επανεκλογής του Πούτιν, προειδοποιώντας τους συμπατριώτες τους πως η ψήφος τους θα χρησιμοποιηθεί σαν χαρτί υγείας. Είχαν σκαρφαλώσει σε λεωφορεία και σκαλωσιές για να τραγουδήσουν τα πανκ άσματά τους ή να σταματήσουν ένστολους κρατικούς υπαλλήλους στο μετρό για να τους δώσουν ένα φιλί στο στόμα ή, πάλι, να παραστήσουν οι ίδιες τους αστυνομικούς που απαιτούν δωροδοκία για να μην κόψουν κλήση...
Εκείνη όμως τη φορά, με τη φεμινιστική πανκ προσευχή τους, έκαναν την κίνηση-ματ. Πηγή έμπνευσης υπήρξε, μάλιστα, ένα «ελληνικό» συμβάν. Όπως έχουν παραδεχτεί, είχαν εντυπωσιαστεί από τους χιλιάδες προσκυνητές που έφταναν στον καθεδρικό ναό για την Αγία Ζώνη της Θεοτόκου, η οποία είχε μεταφερθεί εκεί από την ιερά μονή του Βατοπεδίου. Κι έτσι έπειτα από λίγους μήνες, σε ώρα που δεν τελούνταν κάποια λειτουργία, με φοβερή οργάνωση και προφυλάξεις, μπούκαραν με τα μπάσα και τις ηλεκτρικές κιθάρες τους στη μοσχοβίτικη εκκλησία-σύμβολο του Ρώσου προέδρου, κινηματογράφησαν το αντάρτικο χάπενινγκ τους και το ανάρτησαν στο διαδίκτυο. Αυτό ήταν.
Το βίντεο, με τους καντηλανάφτες και το προσωπικό ασφαλείας να τις διακόπτει, έγινε viral σε χρόνο-ρεκόρ. Κι ενώ εκείνες διασκεύαζαν με αέρα Sex Pistols το ρεφρέν από το «Ave Maria» του Σεργκέι Ραχμάνινοφ και, έχοντας καλύψει το πρόσωπό τους με πολύχρωμα μαντίλια, ρόκαραν πάνω στον άμβωνα καταγγέλλοντας τον Πούτιν, την KGB, τη ρωσική ορθόδοξη εκκλησία και τις μεταξύ τους στενές επαφές, η επωνυμία «Pussy Riot» έμπαινε επίσημα στο πάνθεον των μεταμοντέρνων αντάρτικων του 21ου αιώνα. Τρεις από τις πέντε τους συνελήφθησαν για χουλιγκανισμό και προσβολή στα θεία και καταδικάστηκαν σε επταετή φυλάκιση.
Η Μαντόνα, η Μπιόρκ, η Γιόκο Όνο, ο Πολ ΜακΚάρτνεϊ, οι Red Hot Chilly Peppers ήταν μόνο μερικοί από τους παγκοσμίου φήμης υποστηρικτές τους. Η διεθνής κατακραυγή για τις συνθήκες κράτησης, η περιβόητη δίκη τους και η παρέμβαση της Διεθνούς Αμνηστίας και άλλων πολλών πολιτικών και μη κυβερνητικών οργανώσεων οδήγησαν στην αποφυλάκισή τους σχεδόν ύστερα από δύο χρόνια.
Μετά την εμπειρία της φυλακής μοιάζει, ωστόσο, να άλλαξε το ίδιο το DNA της καλλιτεχνικής συλλογικότητας. Οι P.R. απέσπασαν διεθνή αναγνώριση ανάλογη με εκείνη των celebrities, έστω κι αν η κοινή γνώμη στην πατρίδα τους συνεχίζει να τις θεωρεί από κατάπτυστες έως πολύ αμφιλεγόμενες. Είναι τέτοιο το μένος μιας μερίδας, ώστε το 2013 μέλη μιας ρώσικης ορθόδοξης νεότητας έφτιαξαν ένα 3D videogame όπου οι παίκτες κυνηγούσαν μέχρι θανάτου τις P.R., ώστε να τις αποτρέψουν από το να μπουν σε μια εκκλησία. Πώς τις... εξολόθρευαν; Με μια βολή σε σχήμα σταυρού.
Στη γενεαλογία των οργισμένων αυτών κοριτσιών από τη Ρωσία συγκαταλέγονται εξίσου οι πολιτικές παρεμβάσεις όσο και η εμφάνισή τους σε συναυλίες στο πλευρό της Μαντόνα, η δημιουργία του ανεξάρτητου ειδησεογραφικού site MediaZona και η περφόρμανς που έστησαν στο Σότσι την περίοδο των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων ή, πάλι, το τραγούδι «I can’t breath» στη μνήμη του Αφροαμερικανού Έρικ Γκάρνερ, ο οποίος έπεσε θύμα της αστυνομικής βίας στις ΗΠΑ, αλλά και οι φωτογραφίες δίπλα στη Χίλαρι Κλίντον. Οι εσωτερικές συγκρούσεις έχουν κάνει τα μέλη των P.R. να διασκορπιστούν εντός κι εκτός Ρωσίας.
Στην ουσία, βέβαια, οι P.R. ουδέποτε λειτούργησαν ως ομάδα, περισσότερο ως ομπρέλα υπό την οποία έβρισκαν νόημα οι δράσεις διαφόρων καλλιτεχνών και ακτιβιστών. Τα ντοκιμαντέρ που αφορούν την πορεία τους κινηματογραφούνται το ένα μετά το άλλο και η βιβλιογραφία γύρω από το «φαινόμενο Pussy Riot» ολοένα και αυξάνεται. Από τον αρχικό πυρήνα τους, η 28χρονη Ναντέζντα Τολοκονίκοβα βρίσκεται πλέον στην Αμερική κι έχει ταχθεί εναντίον του Ντόναλντ Τραμπ. αναζητήστε στο youtube το βιντεοκλίπ «Make America great again» για να πάρετε μια ιδέα για τη δουλειά της.
Εκείνη και η Μαρία Αλιόχινα που καταφθάνει τώρα στη Στέγη υπήρξαν τα δύο κατεξοχήν «ιδρυτικά» και πλέον προβεβλημένα στελέχη της άτυπης κολεκτίβας, κάτοχοι των βραβείων Λένον-Όνο και Χάνα Άρεντ. Η 29χρονη ποιήτρια, συγγραφέας και περφόρμερ Αλιόχινα είναι εκείνη που, όταν απελευθερώθηκε ύστερα από φυλάκιση 21 μηνών, δήλωσε: «Αυτό δεν είναι αμνηστία, είναι κοροϊδία. Σκεφτείτε πόσες γυναίκες είναι στη φυλακή και δεν μπορούν να ελευθερωθούν. Δεν μας άφησαν για ανθρωπιστικούς λόγους, αλλά για να βελτιώσουν την εικόνα τους». Η Αλιόχινα έχει συνταχθεί με την Greenpeace στον περιβαλλοντικό ακτιβισμό, είναι αυστηρά χορτοφάγος (vegan), έχει υπάρξει εθελόντρια στην ψυχιατρική κλινική παίδων της Μόσχας κι έχει έναν γιο 10 ετών. Η Αλιόχινα έρχεται στη Στέγη μαζί με την 22χρονη δημοσιογράφο, υπεύθυνη για ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στενή συνεργάτιδά της Σάσα Μπογκίνο.
Παρακάτω δείτε το βίντεο του "Punk Prayer" που έφερε την ακτιβιστική ομάδα αντιμέτωπη με την ρωσική δικαιοσύνη
Αυτήν την εποχή παρουσιάζει ανά τον κόσμο το νέο της project, το Pussy Riot Theatre. Οι παραστάσεις «Revolution» και «Burning Doors», που ανεβαίνουν από το Ελεύθερο Θέατρο της Λευκορωσίας, παίζονται σε Ευρώπη και Αμερική: πρόκειται για περφόρμανς σωματικού θεάτρου και πολιτικού λόγου γύρω από τη διαμαρτυρία, την τέχνη και τον ακτιβισμό σε ένα εχθρικό κράτος, οι οποίες βασίζονται στην προσωπική της ιστορία με τις Pussy Riot. Μαζί με την Μπογκίνο, στο πλαίσιο της ομιλίας/συζήτησης «Ποιος φοβάται τις Pussy Riot;» στις 24/3, θα μας μιλήσουν για όσα διεκδικούν εδώ και μία επταετία: ελευθερία, δικαιοσύνη και προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Πόσο αντικαπιταλίστριες είναι πλέον οι ίδιες οι P.R.; Πόσο πολιτικά ανατρεπτικός είναι ο λόγος και οι δράσεις τους σήμερα; Μήπως το σύστημα βρήκε τον τρόπο να τις αφομοιώσει αποδυναμώνοντάς τις; Μήπως κι εκείνες άφησαν πίσω το «ηρωικό» παρελθόν για να γίνουν παγκοσμίου φήμης προσωπικότητες με το status συστημικών σταρ; Αποτελούν άραγε μοχλό πίεσης στην αρένα των νεο-ψυχροπολεμικών σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Αμερικής; Πώς, αλήθεια, χρηματοδοτούνται; Με τέτοιες ερωτήσεις βομβαρδίζω τον συντονιστή της επικείμενης ανοιχτής συζήτησης του κοινού με τις P.R. στη Στέγη Δημήτρη Παπανικολάου, αναπληρωτή καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
«Θα έχει πολύ ενδιαφέρον να ακούσουμε τις ίδιες να μας απαντούν», μου λέει για να συνεχίσει: «Όπως και να ’χει, οι P.R. είναι άτομα που προσπαθούν να αντισταθούν θέτοντας ξανά και ξανά το ζήτημα της ελευθερίας σε μια εθνικιστική, φιλελεύθερη μετα-σοβιετική ρωσική συνθήκη. Χρησιμοποιούν δηλαδή ως καλλιτέχνιδες ένα λόγο περί δημοκρατίας τον οποίο έχει ήδη αποικήσει το καθεστώς. Σκέψου τι θεωρητικό υπόβαθρο και πόσοι άνθρωποι υπάρχουν πίσω από όλη αυτήν την ιστορία και ταυτόχρονα πόσο δύσκολο είναι να μιλήσεις για δικαιώματα κι ελευθερία σε μια τέτοια κατάσταση...
Διότι οι P.R. στρέφονται κατά του άκρατου νεοφιλελευθερισμού, της πλουτοκρατίας, των απολυταρχικών μέτρων, της πολιτικής και κοινωνικής διαφθοράς, της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ανελευθερίας του λόγου, ακόμη και του μικροαστισμού. Θέτουν ζητήματα ισότητας των δύο φύλων σε μια εντελώς macho κοινωνία χωρίς καμιά φεμινιστική παιδεία, υπερασπίζονται τους ομοφυλόφιλους και την LGTB κοινότητα και συντάσσονται με τους πολιτικούς κρατούμενους, παρέχοντας μέσω του οργανισμού Zona Prova ενημέρωση και νομική στήριξη στους Ρώσους υπόδικους.
Δεν θέλουν σε καμία περίπτωση να θεωρηθούν “απομιμήσεις δυτικών αναρχο-καλλιτεχνών”. Διότι πάνω από όλα είναι καλλιτέχνιδες οι οποίες ανήκουν στην ηττημένη ρώσικη γενιά, που βρέθηκε ξαφνικά κοντά στη δυτική κουλτούρα κι εμπνεύστηκε από το μεταμοντέρνο και την πρωτοπορία. Αν και δεν προέρχονται από ιδιαίτερα εύπορες οικογένειες, είναι όλες μορφωμένες. Έχουν ως σημείο αναφοράς τον Μάη του ’68, τους καταστασιακούς φιλοσόφους, το μετα-δομισμό.
Στις αναφορές τους συγκαταλέγονται π.χ. εξίσου ο Γκι Ντεμπορ όσο και το “Ρέκβιεμ για ένα όνειρο”, η Σιμόν ντε Μποβουάρ αλλά και οι FEMEN, η Τζούντιθ Μπάτλερ αλλά και τα guerilla κινήματα των ’90s, όπως τα riotgrrrl, η περφόρμερ Κάρεν Φίνλεϊ αλλά και η αμερικάνικη πανκ-ροκ μπάντα Bikini Kill. Βασισμένες στο επιχείρημα του μετα-δομισμού ότι όλα είναι κατασκευασμένα –το φύλο, η ταυτότητα, τα πάντα– αρπάζουν την ευκαιρία να τα ξανακατασκευάσουν. Τι έχουν καταφέρει; Να δημιουργήσουν ένα διεθνές φαινόμενο πέρα και πάνω από τις ίδιες».
Όπως έχουν πει η Αλιόχινα και η Τολοκονίκοβα: «Ο καθένας μπορεί να γίνει Pussy Riot. Το μόνο που χρειάζεται είναι να φορέσει μια μάσκα και να στήσει μια ακτιβιστική δράση διαμαρτυρόμενος για μια αδικία που διαπράττεται στη χώρα του». Λέτε;
H εκδήλωση «Ποιος φοβάται τις Pussy Riot;» θα πραγματοποιηθεί στη Στέγη στις 24/3 (7 μ.μ.). Η είσοδος είναι ελεύθερη, με σειρά προτεραιότητας. Απαραίτητη η ηλεκτρονική προκράτηση θέσης στο www.sgt.gr.
Αυτό το ξέρατε;
Στο τρίτο επεισόδιο του τρίτου κύκλου της διάσημης τηλεοπτικής σειράς «House of Cards», όπου ο Κέβιν Σπέισι υποδύεται έναν δόλιο πρόεδρο των ΗΠΑ, οι P.R., και συγκεκριμένα οι Μάσα Αλιόχινα και Ναντέζντα Τολοκονίκοβα, κάνουν μια cameo εμφάνιση παίζοντας... τους εαυτούς τους να τσαντίζουν, κατά τη διάρκεια ενός επίσημου γεύματος, τον Ρώσο πρόεδρο.
Τα πολύχρωμα μαντίλια-μάσκες που φορούσαν στο πρόσωπο οι P.R. στις πρώτες δράσεις τους (οι λεγόμενες μπαλακλάβες) όσο και άλλα αντικείμενα-φετίχ της αισθητικής τους αποτελούν μια έμμεση αναφορά στον Ρώσο πρωτοπόρο ζωγράφο Κάζιμιρ Μαλέβιτς.
H Μπιόρκ αφιέρωσε το τραγούδι της «Declare independence» στις P.R. κατά τη διάρκεια της συναυλίας της στο Ελσίνκι το 2012, την περίοδο της δίκης τους.
