Η Μαρία Μαγκανάρη διασκευάζει και σκηνοθετεί τη νουβέλα της Μαρίας Φακίνου με τίτλο «Η αρχή του κακού», επιχειρώντας να αναδείξει, όπως λέει η ίδια «την ποιητικότητα και το διφορούμενο της γραφής της». Με την Σύρμω Κεκέ να πρωταγωνιστεί, η Ελληνίδα σκηνοθέτις προτείνει μια πρωτότυπη ανάγνωση του λογοτεχνικού έργου, από τις 6 έως τις 28 Μαρτίου (κάθε Δευτέρα και Τρίτη) και για 8 μόνο παραστάσεις, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
Τι ήταν αυτό που σε έκανε να αποφασίσεις να σκηνοθετήσεις τη νουβέλα «Η Αρχή του Κακού» της Μαρίας Φακίνου;
Η νουβέλα της Μαρίας Φακίνου μου προτάθηκε από το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης στο πλαίσιο του Φεστιβάλ που διοργάνωσε το Ίδρυμα, με τίτλο «Η Λογοτεχνία στη Σκηνή». Διαβάζοντας τη, συνάντησα ένα σύμπαν που, πέρα από τις λογοτεχνικές του αρετές, με ενδιέφερε να το δω και θεατρικά. Η Φακίνου πραγματεύεται το ζήτημα της δημιουργίας αποδιοπομπαίων τράγων σε μια κλειστή κοινωνία, αξιοποιώντας ένα μεγάλο μέρος της καλλιτεχνικής και γενικότερα πνευματικής παράδοσης στην οποία συναντάται το μοτίβο αυτό: τη Βίβλο, την ποίηση και γενικά τη λογοτεχνία, ακόμα και τον σύγχρονο κινηματογράφο (για κάποιους το έργο συνομιλεί ανοιχτά με το «Dogville» του Λαρς φον Τρίερ). Αυτά τα στοιχεία δημιουργούν στην αφήγηση πολλά επίπεδα, στα οποία ήρθαν να προστεθούν και οι δικές μου αισθητικές και βιωματικές αναφορές. Έτσι φτιάχτηκε ένα είδος παλίμψηστου, με το οποίο ο θεατής συνδέεται όχι μόνο λογικά, αλλά και συνειρμικά. Είναι χαρακτηριστικό και ενδιαφέρον, κατά τη γνώμη μου, το ότι σε πολλούς «κάτι θυμίζει» το έργο και η παράσταση, μόνο που αυτό το «κάτι» είναι διαφορετικό για τον καθένα. Το διφορούμενο ύφος της νουβέλας, που αποτέλεσε και τον άξονα του ύφους της παράστασης, αφήνει το περιθώριο της θέασης από κάποια απόσταση. Δεν υπαγορεύει στο θεατή πώς να αισθανθεί, του δίνει ίσως τη δυνατότητα να στοχαστεί αλλά και κάποιες στιγμές να ξεκουραστεί μέσω του χιούμορ.
Ο τρόπος αφήγησης που επέλεξες θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κινηματογραφικός. Πόσο έχει επηρεάσει τη δουλειά σου ο κινηματογράφος;
Διερευνώντας τις δυνατότητες της θεατρικής διασκευής της νουβέλας, από νωρίς κατάλαβα πως δεν με ενδιέφερε μια επιλογή που θα βασιζόταν στην αφήγηση και μόνο. Στο έργο υπάρχει μια μεταφυσική ατμόσφαιρα, έντονες εικόνες, πράγματα μαγικά και ποιητικά που παραπέμπουν στο μύθο, στο όνειρο (ή και στον εφιάλτη). Αυτά τα στοιχεία ήθελα να βγουν μπροστά, και για να γίνει αυτό έπρεπε να δημιουργηθεί ένας άλλος κόσμος με τους όρους και τα μέσα του θεάτρου, πέρα από τον λόγο και την ιστορία. Έτσι επιλέχτηκε μια αφήγηση που παρακολουθεί μεν τη βασική ιστορία, αλλά φτιάχνει και μια συγκεκριμένη ατμόσφαιρα μέσω εικόνων. Τα διαδοχικά σκοτάδια, πριν από κάθε σκηνή παραπέμπουν στο κινηματογραφικό μοντάζ και επιτρέπουν στο θεατή να μπει στη λογική του ονείρου, όπου η συνέχεια της αφήγησης δεν είναι λογική αλλά συνειρμική. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και τα τραγούδια που παρεμβάλονται στη δράση, δημιουργώντας άλλο ένα επίπεδο αφήγησης της ιστορίας. Ο κινηματογράφος έχει επηρεάσει με πολλούς τρόπους τη συγκεκριμένη παράσταση, αλλά και τη δουλειά μου γενικότερα. Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη μου σκηνοθεσία ήταν μια μικρού μήκους ταινία.
Στήσατε ένα καφενείο στο υπόγειο του Κακογιάννης. Τι σημαίνει για σένα και για το έργο αυτή η εικόνα;
Η εικόνα του καφενείου- ταβέρνα είναι εμβληματική και βαθιά χαραγμένη στο συλλογικό μας ασυνείδητο. Για τον Έλληνα της επαρχίας (και όχι μόνο) είναι ο χώρος όπου εκτυλίσσεται το σύνολο σχεδόν της κοινωνικής δράσης. Στο χωριό του πατέρα μου, τη Μονή της ορεινής Νάξου, υπάρχουν λίγοι μόνιμοι κάτοικοι αλλά τέσσερα καφενεία. Μέσα εκεί, τα καλοκαίρια από παιδί έχω ζήσει πανηγύρια και κηδείες, ποδοσφαιρικούς θριάμβους και ομηρικούς καυγάδες, πρωταθλήματα «δηλωτής» μαζί με πολιτικές αναλύσεις. Έχω βιώσει την καλοσύνη των ντόπιων αλλά και έχω γίνει και η ίδια αντικείμενο του κουτσομπολιού τους. Θα ανατρέξω πάλι στον κινηματογράφο και θα αναφέρω τα περίφημα καφενεία των ταινιών των Θόδωρου Αγγελόπουλου, του Στάυρου Τσιώλη και του Δήμου Αβδελιώδη, των οποίων η ματιά στην ελληνική επαρχία αποτέλεσε έμπνευση για την παράσταση.
Κάπως έτσι, με τις συνεργάτιδές μου (Σ.Σιμάκη στα σκηνικά και Μ.Γοζαδίνου στα φώτα) φτιάξαμε τον βασικό χώρο δράσης, ένα από τα κεντρικά στοιχεία του οποίου είναι το παλιό, άδειο, φωτισμένο ψυγείο.
Συνεργάζεσαι αρκετά χρόνια με την ηθοποιό Σύρμω Κεκέ. Μίλησέ μας γι' αυτή τη συνεργασία...
Η σχέση μου με τη Σύρμω είναι σχέση ζωής, σε προσωπικό αλλά και σε καλλιτεχνικό επίπεδο. Γνωριστήκαμε στη Δραματική Σχολή Βεάκη, από όπου αποφοιτήσαμε το 2000. Έχουμε δουλέψει μαζί ως ηθοποιοί αρκετές φορές και την έχω σκηνοθετήσει σε τέσσερις παραστάσεις μου και σε μία ταινία μικρού μήκους. Την θεωρώ μία από τις καλύτερες ηθοποιούς της γενιάς μας, μάλιστα πιστεύω πως είναι γεννημένη γι’ αυτή τη δουλειά- κάτι που δεν θα το έλεγα για πολλούς ηθοποιούς. Η ιδιοσυγκρασία της, το ψυχικό της υλικό, η ευαισθησία της και οι ποιότητες που καταθέτει στην πρόβα, κάνουν τη συνεργασία μαζί της πολύ δημιουργική εμπειρία. Φυσικά, μετά από τόσα χρόνια συμπόρευσης μοιραζόμαστε μια κοινή αισθητική. Τις περισσότερες φορές στην πρόβα συνεννοούμαστε πριν καν μιλήσουμε.
Πώς προέκυψε η συνεργασία σου με τον μουσικό Χαράλαμπο Γωγιό, έναν συνθέτη και διευθυντή όπερας; Και μάλιστα όταν το μουσικό υλικό της παράστασης είναι παλιά λαϊκά τραγούδια. Αλήθεια, πώς πήρες την απόφαση να τα εντάξεις στην παράσταση;
Τα τραγούδια που ακούγονται στην παράσταση με συγκινούν βαθιά. Είναι ακούσματα των γονιών μου και, κατά κάποιο τρόπο, «πιστοποιητικά» της λαϊκής κοινωνικής μου καταγωγής. Στην παράσταση λειτουργούν σαν μια παράλληλη δράση και αφήγηση, δίπλα στην κεντρική. Θα έλεγα πως παρακολουθούν και καταγράφουν την ψυχική διαδρομή της κεντρικής ηρωίδας, αποτυπώνουν τα όσα βλέπει και βιώνει. Τα τραγουδάει ζωντανά η Σύρμω μαζί με τον Χαράλαμπο, που τη συνοδεύει με το αρμόνιό του. Οι στίχοι αυτών των τραγουδιών έχουν μια ευθύτητα, είναι «γυμνοί» και καθόλου δήθεν, σαν να έρχονται κατευθείαν από το ασυνείδητο, από χώρους σκοτεινούς που φωνάζουν τις πιο βαθιές μας επιθυμίες. Με τον Χαράλαμπο θέλαμε από καιρό να συνεργαστούμε. Όταν του πρότεινα το συγκεκριμένο υλικό ξαφνιάστηκε, θυμάμαι μου είπε «και τι με θέλεις εμένα;». Ο τρόπος ωστόσο με τον οποίο μπήκε στην ουσία της παράστασης, απέδειξε πως δεν χρειαζόταν να του εξηγήσω ιδιαίτερα την επιλογή μου. Η παρουσία του (και ως ηθοποιού), ο ήχος του, αλλά και οι γενικότερες παρεμβάσεις του, επηρέασαν την αισθητική και την ουσία της παράστασης.
Περισσότερες πληροφορίες
Η αρχή του κακού
Ο φόβος απέναντι στο ξένο και το ανοίκειο που κυριαρχεί στις μικρές κοινωνίες αναδύεται μέσα από την ιστορία μιας μυστηριώδους ξένης γυναίκας
