30 ελληνικοί δίσκοι που κρατάμε από το 2025

Το πιο πολυπαιγμένο τραγούδι της χρονιάς το έβγαλε η κεντρικά εικονιζόμενη Άννα Βίσση (το υπέροχο "Σε Περίπτωση Που"), μια κάποια αίσθηση στα "άλλα" ραδιόφωνα ίσως έκανε η συνεργασία του Σταμάτη Κραουνάκη με τον Γιώργο Νταλάρα ("Παίξε Ρε Φίλε Μπάλα"), ενώ τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το Spotify ανέδειξαν ως δημοφιλέστερο καλλιτέχνη του 2025 τον Toquel –ο οποίος εξακολουθεί να σαρώνει στις νεαρότερες ηλικίες.

Πέρα από αυτή τη βιτρίνα, όμως, τι συμβαίνει στην ελληνική δισκογραφία; 

Ίσως δεν είναι (πάντα) εύκολο να διακρίνεις καταστάσεις, σίγουρα χρειάζεται να ψάξεις περισσότερο απ' ό,τι σε άλλες εποχές, πάντως και αυτή η χρονιά επιβεβαίωσε το δίδαγμα προηγούμενων ετών, που λέει πως, ναι, εξακολουθούν και συμβαίνουν ωραία πράγματα –και μάλιστα σε ευρύ φάσμα ήχων. Ιδού, λοιπόν, 30 εγχώριοι δίσκοι για το 2025. Πάντα χωρίς μεγαλοστομίες περί καλύτερων και σπουδαιότερων, με το "παραδοσιακό" σασπένς της αντίστροφης μέτρησης και την ευχή να 'μαστε και του Χρόνου καλά, μπας και το ξανακάνουμε.

30. Το Βουνό: Το Βουνό ΕΡ [ανεξάρτητη έκδοση]
Από τον Αλέξη Βάκη, ο οποίος συνεχίζει να εκπέμπει στα FM κόντρα σε καιρούς χαλεπούς για την ελεύθερη ραδιοφωνία, πληροφορήθηκα πως, όταν ο συνθέτης Ξενοφών Υφαντής και ο στιχουργός Μιχάλης Κοτσιράκης άκουσαν τυχαία τη Μαρία Βακάλη να τραγουδά στην "Απανεμιά", ήξεραν ότι είχαν βρει την ερμηνεύτρια του υλικού που σκάρωναν παρέα, υπό το όνομα Το Βουνό.

Αναλόγως, όταν την πρωτάκουσα κι εγώ σε τούτο το ντεμπούτο ΕΡ, αποφάσισα ότι η αξία και η εκφραστικότητα αυτής της καινούριας φωνής ήταν αρκετή για να στείλει Το Βουνό στο όριο των φετινών εγχώριων προτάσεων. Κι ας έχει ακόμα ταξίδι η Βακάλη· κι ας χρήζει επείγουσας αναβάθμισης η τέχνη των Υφαντή & Κοτσιράκη, ώστε να γράψουν περισσότερα πράγματα σαν το "Βουνό" και λιγότερα σαν τα υπόλοιπα. Μπας και ξεφύγουν από τη μουσική Σκύλλα και τη στιχουργική Χάρυβδη (ή τούμπαλιν, αν προτιμάτε) που έχει πνίξει το έντεχνο, πηγαίνοντάς το κάπου πιο ουσιαστικά. 

29. Χρύσα Πανταζή: Sound Haikus - Sonic Attempts In The Poetic Universe Of Haiku [To Pikap]
Γνωστή από την πορεία της στην εγχώρια alternative rock σκηνή με τους Yeah!, η Χρύσα Πανταζή δοκιμάζεται εδώ σε κάτι πολύ διαφορετικό, ενώνοντας επιτόπιες ηχογραφήσεις στη φύση με δομές παρμένες από τον ποιητικό κόσμο των ιαπωνικών χαϊκού. Φυσικά, ο δίσκος που προκύπτει ανήκει στο πεδίο του πειραματισμού –όμως ξορκίζει από νωρίς τις εύκολες λύσεις που έχουν συνδεθεί μ' αυτήν την ταλαιπωρημένη ετικέτα, δημιουργώντας εκλεκτικές συγγένειες με το Weather Report του Chris Watson, όπως παρατήρησε και ο Αντώνης Ξαγάς στο MiC. 

Θα μπορούσαμε άνετα να αφεθούμε στην καταπραϋντική γαλήνη που μεταδίδουν τα κελαρυστά νερά, τα κελαηδήματα των πουλιών και οι γενικότεροι ήχοι των δασών. Αλλά η Πανταζή μας προτείνει να πάμε πέρα από αυτή την ευκολία: τα επεξεργάζεται τα όσα μαζεύει, τα φιλτράρει μέσω της λιτότητας και της αμεσότητας των χαϊκού και τα επανασυστήνει μέσω μιας διαδικασίας καλλιτεχνικής και συνάμα διανοητικής. Η οποία τιμά το εφήμερο, επαναπροσδιορίζοντας και τη δική μας εμπειρία για το τι γίνεται να αισθανθούμε σε τούτα τα απώτατα sound art όρια της μουσικότητας. 

28. Τάμτα: The Heroine EP [Kiki Music/Minos-EMI]
Σταθερά επικεντρωμένη στο να ρέει μαζί με τα κυρίαρχα μουσικά ρεύματα ήδη από το 2003 που πρωτοεμφανίστηκε στο "Super Idol", η Τάμτα ποτέ δεν αντιμετωπίστηκε σοβαρά από την κριτική: παραμένοντας αλλεργική σε ό,τι το mainstream, η τελευταία δεν της έχει αναγνωρίσει ούτε καν την εύστοχη διασκευή στο τούρκικο "Dan Sonra" ("Σ' Όποιον Αρέσει", 2008, με τον Stereo Mike) ή μια εθιστική συνεργασία με τον Snik, πάνω στον εγχώριο "πυρετό" με την trap αισθητική ("Senorita", 2019). Από την άλλη, βέβαια, ούτε κι εκείνη φτάνει συχνά σε τέτοια πράγματα. 

Ωστόσο κάτι την τρώει την Τάμτα με τον ήχο της. Κι έτσι μπήκε εδώ σ' έναν κόπο: να τριφτεί με τον απόηχο της Ιαπωνίας στην επίκαιρη ποπ κουλτούρα, να δοκιμάσει τη φωνή της στη μοδάτη hyperpop, ν' αναζητήσει στίχους από τον Γεράσιμο Ευαγγελάτο. Δεν δούλεψαν όλα, δεν συνέβη κάτι ανατρεπτικό, ενώ η γυαλιστερή παραγωγή του TEO.x3 δεν εμπόδισε την αισθητική να ξεπέσει σε κάτι τόσο κακό σαν το "Hello Kitty". Αλλά το "Tokyo Athina", το ντουέτο με τον Saske ("Chrome Hearts"), εν μέρει κι εκείνο με τη LILA ("Monotonia"), πέτυχαν να ελληνοποιήσουν ήχους πιο φρέσκους απ' όσους ακούμε στο αισθητικώς παγιωμένο mainstream μας. 

27. ΟΙΚΟΙ2310: Ηρακλής Μεθόριος [Oἴκοι2310]
Με ποιον τρόπο, άραγε, ελευθερώνεσαι από τις δεξιότητές σου και τις μεγάλες άγνωστες λέξεις; Γιατί η διεκπεραίωση της αλήθειας πρέπει να επιτευχθεί πριν τις διακοπές; Δεν έχω βρει τις απαντήσεις, αλλά, αν σας ιντριγκάρει, θα πράξετε σοφά να αναζητήσετε τον Ηρακλή Μεθόριο. Ηχογραφημένος μέσω κινητών τηλεφώνων, είναι η πιο πρόσφατη δισκογραφική κατάθεση που στηρίζεται σε ό,τι οι ΟΙΚΟΙ2310 εξακολουθούν να περιγράφουν ως "στιγμές οικογενειακού παιχνιδιού" κι εμείς (λιγότερο ευφάνταστα) ως σπιτική συνέχεια της δράσης του Θανάση Χονδρού και της Αλεξάνδρας Κατσιάνη, με την αρωγή των τέκνων τους, Κωνσταντίνου και Δανάης.

Προσθέτοντας ένα ακόμα λιθαράκι στην αξία της εγχώριας πειραματικής έκφρασης και στην ευρύτερη αντίσταση κατά της νορμαλοποίησης, ο Ηρακλής Μεθόριος ηχεί πολλές φορές σαν πειρατικά, αποσπασματικά ηχογραφημένο ποντιακό γλέντι. Πάντως σε παρασύρει εύκολα στην κάπως ξεκούδουνη δίνη του, ακόμα κι αν απέχει αισθητά από τα ύψη του περσινού πονήματος της ομάδας (Με Ταυ Κεφαλαίο). Εάν, δε, συναντηθείτε με τον Ηρακλή, θα τον δείτε πέρα από την ημιθεϊκή ρώμη, ως μορφή που τη διέπει "παράφορο πάθος, πένθος, ανοησία και γελοιότητα" (όπως σημειώνουν οι δημιουργοί). Κάπου, βέβαια, θίγεται και η θεσσαλονικιά, ποδοσφαιρική του υπόσταση, ενώ ανάμεσα στους διάφορους ήχους που μετέχουν στο αποτέλεσμα θ' αναγνωρίσετε εύκολα και τη γνώριμη ντουντούκα του πλανόδιου παλιατζή.

26. Μαίρη Δαλάκου: Βυθός [B-otherSide]
Αν και τραγουδίστρια των παλιών μπουάτ της Πλάκας, η Μαίρη Δαλάκου τόλμησε ν' ακούσει τις αλλαγές των μουσικών καιρών και να δοκιμάσει τη φωνή της τόσο σε ροκ, όσο και σε ηλεκτρονικά πράγματα. Και είναι στα τελευταία όπου εντάσσεται κι αυτό το αρκετά αναπάντεχο άλμπουμ επιστροφής, το οποίο στηρίζεται σε μελοποιημένα (από την ίδια) ποιήματα του Φώντα Λάδη, έχοντας ως παραγωγό τον Mr Woofer –κατά κόσμον Κωνσταντίνο Καμπάνη, αλλά και γιο της.

Οι ατμόσφαιρες που πλάθουν τα αναλογικά και ψηφιακά συνθεσάιζερ όπως συμπλέουν με φυσικά όργανα (π.χ. πιάνο, νέι) διαθέτουν μια "χατζιδακική" αύρα, με το ύφος της δουλειάς να θυμίζει λ.χ. εκείνο της Μαρίας Βουμβάκη, την περίοδο που ηχογραφούσε στον Σείριο. Ορισμένες φορές, βέβαια, το αμιγώς μουσικό κλίμα βολεύεται σε σχήματα υπέρ το δέον απλά, που βάζουν "ταβάνι" στις καλλιτεχνικές στοχεύσεις του Βυθού. Ωστόσο, όταν οι μελωδίες συμπλέουν με την καθάρια εκφραστικότητα των ερμηνειών της Δαλάκου και με τα νοήματα των στίχων του Λάδη, δίνουν ορισμένα εξαίσια τραγούδια, τύπου "Τα Πόδια Χώμα Δεν Πατάνε" ή "Σ' Ερημοκκλήσια Του Νερού". 

25. LILA: Apotipoma [Barcode Entertainment/Stay Independent]
Τη λένε Λαμπρινή Τριάντη, έρχεται από τα Χανιά και δεν είναι τόσο μικρή όσο, ίσως, δείχνει στα βιντεοκλίπ. Είναι, όμως, η πιο φρέσκια παρουσία στο ανακατεμένο mainstream των ημερών μας, το οποίο μπερδεύει ελληνικά κι αγγλικά, χρωστά πολλά στη διάδοση του trap και του χιπ χοπ, μα διαθέτει ποπ στοχεύσεις και εν τέλει εκπροσωπεί μια νεανική λαϊκότητα που παραμένει αχαρτογράφητη. Δεν είναι τυχαίο, δηλαδή, ότι σ' αυτήν πρόστρεξε και η Τάμτα, οργανώνοντας το φρεσκάρισμα του ήχου της, αλλά και ο Νίκος Βέρτης, ο οποίος την έχει πλάι του φέτος στο "ΥΤΟΝ".

Ως πρώτο πλήρες άλμπουμ, το Apotipoma αποτελεί μια καλή σούμα των όσων συμβαίνουν και όσων λείπουν πίσω από την επιτυχία της LILA. Δείχνει δηλαδή και πόσο εύκολα μπορεί να κατρακυλήσει η αισθητική στον γκρεμό ("Μανιάτικο"), αλλά και πόσο ποπ χάρισμα αναβλύζει όταν ο αδερφός της Sin Laurent με τον Beyond –δύο παραγωγοί άμεσα σχετιζόμενοι με την κυριαρχία του Toquel– της προσφέρουν κατάλληλα πεδία έκφρασης, πότε με εκρηκτικές λαϊκοτράπ επιτυχίες σαν το "Exxxtraaa" και το "Bo$$", πότε με κομμάτια διαφορετικών συναισθηματικών απαιτήσεων ("Αποτύπωμα"). Όλα αυτά, βέβαια, δεν πάνε και πολύ μακριά. Αποδεικνύουν, όμως, ότι κάτι κοχλάζει.

24. David Lynch: Truths Be Told [Hellenic Jazz Society]
O David Lynch είναι, βεβαίως, Αμερικάνος. Από τη στιγμή όμως που ζει στη χώρα μας από το 1983 (ήτοι, εδώ και 42 χρόνια), με το σαξόφωνό του να έχει κοσμήσει όχι μόνο την τζαζ πορεία των Iskra και των Human Touch, αλλά και πλήθος ελληνικών ηχογραφήσεων –σε μια εντυπωσιακή παλέτα, από την Έλλη Πασπαλά, την Αρλέτα και τη Βίκυ Μοσχολιού ως τον Θέμη Αδαμαντίδη και τους Goin' Through– νομίζω ότι δικαιούμαστε να τον συγκαταλέγουμε ανάμεσα στους "δικούς μας", αντί να τον βάλουμε στη λίστα με τα διεθνή. 

Το Truths Be Told έρχεται 24 χρόνια μετά την τελευταία του κατάθεση, ωστόσο τον βρίσκει σε φόρμα, να εντυπωσιάζει ξανά με την άνεσή του στα πνευστά και με τα εκφραστικά χρώματα των παιξιμάτων του (π.χ. "To Be"). Συνθετικά το άλμπουμ δεν περιέχει μόνο τζαζ, αφού λοξοδρομεί και σε άλλες κατευθύνσεις, φιλοξενώντας ακόμα και τραγούδια σε αγγλικό στίχο με τη φωνή του ίδιου του Lynch –σαν το ήσυχο, ενδοσκοπικό "A Familiar Voice". Αυτή η λογική διεύρυνσης, βέβαια, κάπου σκορπίζεται σε ατμόσφαιρες που τείνουμε να περιγράφουμε ως "κινηματογραφικές", οι οποίες αποδίδονται όμορφα, μα δίχως ν' αφήνουν πολλά στη μνήμη. Το φόρτε του Lynch παραμένει μια τζαζ πιο καθάρια, που δεν έχει πραγματική ανάγκη ούτε τις λυρικές fusion λογικές, ούτε τους στίχους και την ανθρώπινη φωνή.

23. Ξόρκι: Χειραψία Με Τον Σατανά [Geheimnis Music]
Επικλήσεις στον Οξαποδώ, παράξενα σύμβολα, ανώνυμοι δρόμοι στα βουνά της Πετρούπολης, αστική μαγεία και ποικίλα εφιαλτικά σενάρια, σε συχνά ιλιγγιώδεις synth punk ρυθμούς. Το Ξόρκι μας έχει εκπλήξει ξανά (πέρυσι, λ.χ., ως 1/2 του διδύμου Παγανή Κυριακή) κι εδώ το βρίσκουμε να συνεχίζει την τρελή του σόλο πορεία. Με τρόπους, βέβαια, οι οποίοι συχνά καλούνται να επιβιώσουν από τις δικές τους ισορροπίες τρόμου, καθώς καραδοκεί η επανάληψη, η καρτουνίστικη βαβούρα και μια κάποια βιασύνη στην παραγωγή κομματιών που, εκ των πραγμάτων, μοιάζουν αρκετά έως πολύ μεταξύ τους.

Παρά τα μειονεκτήματα, πάντως, επιβιώνει αρκετή δημιουργική κατεργαριά. Και όταν παντρεύεται με εμπνευσμένες συνθεσάιζερ μελωδίες (π.χ. "Σατανικός Πανικός", "Angles Morts", "Χειραψία Με Τον Σατανά") ή με κομμάτια που κομίζουν μια αίσθηση φρεσκάδας σαν το "Απεντόμ Α.Ε." –με τον Άγγελο Κυρίου να συνεισφέρει στίχους και να το τραγουδά– προκύπτει μια μουσική που διατηρεί κάτι τις το ξεχωριστό στο στερέωμα του εγχώριου σήμερα. Λες και την έφτιαξαν καλικάντζαροι, σε υπόγεια τούνελ κάτω από τα πεζοδρόμια της πόλης όπου βαδίζουμε χαμένοι στις σκέψεις μας.

22. Βέβηλος: Το Βιβλίο Των Σκιών [ανεξάρτητη έκδοση/Stay Independent]
Όπως και σε προηγούμενες δουλειές του, έτσι κι εδώ ο Βέβηλος δεν αποφεύγει να φτιάξει έναν δίσκο με αχρείαστα μακροσκελή διάρκεια (περίπου 49 λεπτά), στον οποίον ελλοχεύει ένας μανιερίστικος ηρωισμός, καθώς και συχνές επαναλήψεις, κυρίως ως προς τη συναισθηματική και σταθερώς αντι- ενατένιση του κόσμου που μας περιβάλλει. 

Τι να λέμε, όμως, λίγοι ραπάρουν σαν τον Βέβηλο, διαθέτοντας τη δική του άρθρωση, τον φλεγόμενο τρόπο με τον οποίον τονίζει ορισμένες λέξεις, τη δύναμη που μπορεί να χώσει μέσα σε μια χούφτα φθόγγους ή τους μετασχηματισμούς του πάνω σε ό,τι έχει κληρονομήσει από το low bap (βλέπε το κλαρίνο του Κωνσταντίνου Πιστιόλη στην "Ήττα"). Αυτό το ταλέντο, λοιπόν, όταν συναντά καλοφτιαγμένα λόγια, έξυπνες αναφορές ή γερά samples (π.χ. από Μάνο Λοΐζo στον "Θερισμό", από N.W.A. στο "Ραπσωδία", από Δημήτρη Ζερβουδάκη στα "Ίχνη") και ολοκληρωμένα κομμάτια διατηρεί κάτι το θυελλώδες. Το οποίο δεν γίνεται ν' αγνοήσεις, ακόμα κι αν κρατάς τις λοιπές σου ενστάσεις. 

21. Σταύρος Λάντσιας: Waving Hands [ανεξάρτητη έκδοση]
Ασυναγώνιστα τα παιξίματα στο Waving Hands –και δεν θα περιμέναμε τίποτα λιγότερο, φυσικά, από έναν δίσκο με την υπογραφή του Σταύρου Λάντσια. Ο οποίος γιορτάζει εδώ τη γέννηση της Άρτεμης και της Ίριδας (των δίδυμων κοριτσιών του) γράφοντας μουσική εξωστρεφή και ηλιολουσμένη, που αποδίδεται από πιάνο, ντραμς, κοντραμπάσο, τρομπέτα, (τενόρο) σαξόφωνο, φλάουτο, τρομπόνι, βιολί και τσέλο. Όργανα τα οποία κρατά μια αφρόκρεμα ονομαστών βιρτουόζων (π.χ. Μιχάλης Καλκάνης, Sergiu Nastasa, David Lynch, Μιχάλης Καπηλίδης κ.ά.).

Ο Λάντσιας εξακολουθεί να διαθέτει μεγάλη συνθετική ευχέρεια, πράγμα που του επιτρέπει να τοποθετήσει το Waving Hands μεταξύ διαφόρων μουσικών ειδών, διατηρώντας την ταυτότητά του (κατά το δοκούν) ρευστή: άλλοτε φλερτάρει την τζαζ, άλλοτε ρίχνεται στον Μπετόβεν, κάπου-κάπου αναλογίζεσαι τον Μάνο Χατζιδάκι, ανά στιγμές ανατρέχεις σε μνήμες από Wim Μertens. Αν υπάρχει μια ένσταση, είναι ότι συχνά νιώθεις τα πράγματα να μένουν στον αφρό. Δηλαδή σε μια χαρωπή αλαφράδα (π.χ. "Babies On Board", "In Her Eyes"), η οποία ίσως αποβαίνει ταμάμ με την έμπνευση πίσω από τον δίσκο, μα συνάμα τον δεσμεύει και σε έναν ορίζοντα λίγο-πολύ συγκεκριμένο. Κι έτσι, πάντως, διαθέτει αρκετή ομορφιά.

20. Δημήτρης Σαμόλης: Το Έπος Του Χωρισμού Μου Θα Έπρεπε Να Διδάσκεται Στα Σχολεία [ανεξάρτητη έκδοση]
Το νέο άλμπουμ του Δημήτρη Σαμόλη παραλίγο να μην το ακούσω, λόγω της αλγεινής εντύπωσης που μου έκανε το εναρκτήριο "Δεν Είμαι Ο Μπαμπάς Σου". Ωστόσο, αφενός επειδή δεν έχω κουραστεί να υπερασπίζομαι τον επαγγελματισμό του ν' ακούς ολόκληρους τους δίσκους, αφετέρου επειδή ξέρω ότι ο Αθηναίος τραγουδοποιός με τις κρητικές ρίζες το παλεύει 10 χρόνια τώρα, συνέχισα. Και στο τέλος της διαδρομής βρήκα έναν δίσκο χωρισμού που θεωρώ ότι είναι ο καλύτερος της έως τώρα πορείας του. 

Δεν πάνε όλα τέλεια, βέβαια: από πολλές απόψεις βλέπεις εδώ τι κακό έχει γίνει που κατέρρευσε η παραδοσιακή δισκογραφία και τα κάνουν όλοι όλα μόνα τους. Αλλά οι μελωδίες, το κοφτερό, συχνά αυτοσαρκαστικό χιούμορ, η χατζιδακική τρυφερότητα –την οποία ορθά εντόπισε η Χριστίνα Κουτρουλού στο MiC– μια ελαφράδα στην αποτύπωση των δραμάτων του χωρισμού, καθώς και τα ξεκάθαρα ίχνη μιας queer ταυτότητας στο μεταίχμιο παλαιοσχολίτικων μεθόδων και Grindr, χτίζουν μια αρκούντως ευρηματική και σίγουρα καλοδεχούμενη πρόταση περί ελληνικής ποπ. 

19. Βασίλης Κορακάκης: Αλανάριακα Σφυρίζω - 10 Λαϊκά Τραγούδια Του Βαγγέλη Κορακάκη [Μετρονόμος]
Με δεδομένο ότι ο Βαγγέλης Κορακάκης είναι ένας συνθέτης που διακρίθηκε γράφοντας λαϊκά τραγούδια α-λα-παλαιά (α-λα-τσιτσανικά, εάν προτιμάτε) και ότι ο Βασίλης Κορακάκης δεν είναι μονάχα γιος του, αλλά κι ένας καλλιτέχνης ο οποίος κατά βάση ακολουθεί την αισθητική του πατέρα του, δημιουργείται μια "αλυσίδα" που αναπόφευκτα θέτει κρίσιμα ερωτήματα: πόσο α-λα-παλαιά μπορούμε, στο 2025 (και πιο πέρα); Πόση ανανέωση χωράει σε αυτούς τους τρόπους έκφρασης και πόσο κινδυνεύουν να γίνουν κάτι το μουσειακό;  

Δεν ξέρω πώς θ' απαντηθούν όλα τούτα, μακροπρόθεσμα. Εδώ που βρισκόμαστε, πάντως, σ' ένα μεταίχμιο όπου και διεθνώς η μουσική κοιτάει διαρκώς προς τα πίσω, ξέρω ότι δεν είναι δυνατόν ν' αγνοήσεις έναν τόσο άξιο τραγουδιστή και παίχτη (μπουζούκι, τζουράς, μπαγλαμάς). Ο οποίος δίνει ρέστα ενορχηστρώνοντας και ερμηνεύοντας τα πιο ωραία κομμάτια αυτής της προερχόμενης από τα πατρικά συρτάρια συγκομιδής, π.χ. το "Αγάπες Χαμένες", το "Τώρα Που Γύραν Οι Σκιές" ή τις "Ψιχάλες". 

18. Γιάννης Κασέτας: Far [Puzzlemusik]
Καιρό αφότου κήρυξε την Αλήθεια για την Εξωγήινη Εισβολή στην Αίγυπτο παρέα με τους Funk Wizards, ο Γιάννης Κασέτας καταφέρνει και μας απασχολεί (σχεδόν) κάθε φορά που βγάζει δίσκο. Κι αυτό είναι κομματάκι αξιοπερίεργο γιατί, πλέον, και εμείς ξέρουμε λίγο-πολύ τι θ' ακούσουμε, αλλά και εκείνος δεν πολυενδιαφέρεται για υπερβάσεις, όσο κι αν φροντίζει να υπάρχει μια εξέλιξη στον ήχο του. Οπως συμβαίνει κι εδώ, λ.χ., όπου το θαυμάσιο "The Armenian" απηχεί τις επίκαιρες, αρκετά συζητημένες διαδρομές του Tigran Hamasyan.

Κατά κύριο λόγο, αυτό συμβαίνει γιατί μιλάμε για έναν τζαζίστα τον οποίον πραγματικά χαίρεσαι ν' ακούς. Το σαξόφωνό του, δηλαδή, ρέει. Όχι μόνο με τη δέουσα τεχνική ευκινησία, αλλά και με μια συναισθηματική έκφραση υψηλού επιπέδου, η οποία απλώς γίνεται ακαταμάχητη όταν συναντά γερές συνθέσεις σαν το "Return Of The Albino Rhino". Από εκεί και πέρα, ναι: τα πράγματα θα μπορούσαν, γενικά, να γίνουν και πιο περιπετειώδη, ενώ το Far υπολείπεται του προκατόχου του Lucid Dreams (2023). Τίποτα απ' αυτά, όμως, δεν σβήνει τη μεθυστική ηχώ των παιξιμάτων του Κασέτα.

17. Μιχάλης & Παντελής Καλογεράκης: Τα Παραμύθια Της Μελπομένης [ανεξάρτητη έκδοση]
Έκτος δίσκος για τα δίδυμα αδέρφια από την Κρήτη, ριζωμένος στη μελοποίηση ποιημάτων (Κατερίνα Γώγου, Νίκος Μοσχοβάκος, Τώνια Τζιρίτα Ζαχαράτου, Pablo Neruda, Jalaluddin Rumi κ.ά.) που οι ίδιοι περιγράφουν –πολύ πετυχημένα– ως "ενσταντανέ ορατότητας, οργής και αγάπης, λαχτάρας και απόγνωσης", με δύο διαφορετικές εκφάνσεις: μία στούντιο και μία live, με ηχογραφήσεις από τις παραστάσεις που έδωσαν τη σεζόν 2024/25 στο "Κύτταρο", παρέα με τη Μάρθα Φριντζήλα. 

Ήταν όλα αυτά τα ποιήματα κατάλληλα για να γίνουν τραγούδια; Δεν πείστηκα ότι λόγια και μελοποιήσεις έγιναν όντως σώμα ένα, πέρα από μεμονωμένες περιπτώσεις. Συχνά, επίσης, στα σημεία όπου είχαμε αφήγηση και όχι τραγούδι, βρήκα την επιδιωκόμενη δραματικότητα να επαναλαμβάνεται κατά τρόπο αναιμικό. Παρ' όλα αυτά, τα "Καλογεράκια" –όπως αποκαλούνται χαϊδευτικά από τους φίλους τους– είχαν και στιγμές όπου ευστόχησαν, δείχνοντας πόσο βαθιά σκέφτονται για την τέχνη τους ("Της Αγάπης", "Κορίτσια", "Έλα Να Σου Πω"). Με κουκλίστικες μελωδίες, με ωραίες επί σκηνής δυναμικές, αλλά και με ένα ήρεμο πάθος, εξακολουθούν και θρυμματίζουν τη θολή μίρλα του έντεχνου. Αποτελώντας μία από τις λίγες ελπίδες του για κάποιο μέλλον της προκοπής.

16. Vlospa: Παιδιά Του Φεγγαριού [Minos-EMI]
"Με κάνει πιο κενό τώρα ό,τι δεν με σκοτώνει". Τοποθετημένος στο εναρκτήριο "Rendez-vous", αυτός ο στίχος παντρεύεται ωραία με τη ρίμα "Απ' όταν χάσαμε στην άσφαλτο απότομα φίλους/και ξεκινήσαμε αναίτιους πολέμους μ' ομοίους". Αντιστρέφοντας όχι μόνο τη φημισμένη ρήση του Φρίντριχ Νίτσε, αλλά και το κλίμα που είχε πιάσει το "Ό,τι Δεν Σε Σκοτώνει" του Νίκου Πορτοκάλογλου, εκφράζοντας την αίσθηση κοινωνικής ανάτασης μιας διαφορετικής, χαμένης πια, εποχής.

Γίνεται σαφές, λοιπόν, ότι ο Vlospa προσπαθεί εδώ να αναβαθμίσει τη ραπ τέχνη του: ν' αφήσει πίσω την εποχή που κατατασσόταν ανάμεσα στους trapstarz και να καθιερωθεί ανάμεσα στους άξιους του εγχώριου χιπ χοπ. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που συνεργάζεται με τον Dof Twogee –τον παραγωγό του ΛΕΞ–, δεν είναι τυχαίο που τον συνδράμει τόσο ο ΛΕΞ, όσο και η Μαρίνα Σάττι ("Παιδιά Του Φεγγαριού"), ούτε που έρχεται και ο Bloody Hawk στη "Χρυσή Καρδιά" ή ο Μικρός Κλέφτης παρακάτω. Ακόμα και ο Gus G. εμφανίζεται, παίζοντας ηλεκτρική κιθάρα. Διαθέτει ικανότητες ο Γαλλοθεσσαλονικιός ράπερ κι εδώ γίνονται ιδιαίτερα διαυγείς ("Mad City"), αν και χρειάζεται ακόμα πιο εστιασμένους στίχους ώστε να πραγματωθεί αυτό που επιθυμεί. Για την ώρα, πάντως, λαμβάνει την ψήφο εμπιστοσύνης μας. 

15. Dine Doneff: Doudoule - ζωντανή ηχογράφηση [neRED]
Μ' έναν τίτλο-επίκληση σε σλαβική θεότητα της βροχής και στη διάδοση της σχετικής λατρείας στις προχριστιανικές εκτάσεις της νοτιοανατολικής Ευρώπης, γίνεται σαφές ότι οι συνθέσεις του μεγαλωμένου στην Έδεσσα Dine Doneff/Κώστα Θεοδώρου που τροφοδοτούν την παρούσα συναυλία (στην εκκλησία της γερμανικής κωμόπολης Ρούντολσταντ, 2014) επιδιώκουν έναν τζαζ διάλογο με τις ρίζες της ευρύτερης γειτονιάς μας. Ο οποίος λαμβάνει και μουσική υφή, αφού δίπλα στο κοντραμπάσο του πρωταγωνιστή δεν βρίσκουμε μόνο το πιάνο του Αντώνη Ανισέγκου και την τρομπέτα του Tom Arthur, αλλά και το μπαγιάν του Σταμάτη Πασόπουλου.

Η τετράδα αυτοσχεδιάζει με τρόπους συχνά θεαματικούς, καταγράφοντας μια εντυπωσιακή "ζωντανή" χημεία, η οποία επιτρέπει στις ατομικές βιρτουοζιτέ να βρουν το νήμα μιας πλούσιας κοινής ροής, που ακολουθείται με συνέπεια ως το εκρηκτικό φινάλε ("Prolet"). Η διαδρομή, πάντως, επιτρέπει και αυτόφωτα σόλο, τομέα όπου απολαμβάνεις τόσο την τρομπέτα, όσο και το προετοιμασμένο πιάνο, το οποίο και κλέβει την παράσταση στο "Rite Of Passage". Είναι, δε, θαυμαστό το πώς χώρεσε/προσαρμόστηκε το μπαγιάν στον κόσμο αυτόν, δημιουργώντας μια γωνιά λίαν θελκτική.

14. Νεφέλη & Νίκη: Κομματάκια Ανανά [Filippos Glee]
Είναι γεγονός ότι η Νεφέλη και η Νίκη Μπραβάκη μας δρόσισαν φέτος με τα Κομματάκια Ανανά τους, αποτυπώνοντας μια αίσθηση φρεσκάδας ("Μη Φεύγεις") που πολύ λείπει από το ελληνικό τραγούδι. Μάλιστα, δεν τους έλειψε και μια αίσθηση συνέχειας, αφού συνδέθηκαν επιτυχώς με τον κόσμο του πατέρα τους Κώστα Μπραβάκη, διασκευάζοντας όμορφα τον προ εικοσαετίας "Αυγερινό" του.

Την ίδια στιγμή, πάντως, οφείλουμε να μη χάσουμε το μέτρο του ενθουσιασμού μας απέναντι στις έκδηλες αναφορές της γενικότερης αισθητικής που αποτυπώνεται εδώ: Φλέρυ Νταντωνάκη, Σαβίνα Γιαννάτου της Λένας Πλάτωνος περιόδου, Αρλέτα. Ωστόσο, για ντεμπούτο εμφάνιση οι δύο αδελφές από τη Βέροια δεν πέτυχαν και λίγα. Η νεανικότητά τους και το υπέροχο ταλέντο σε καλλικέλαδα κελαρυστές διφωνίες, τριφωνίες και τετραφωνίες δημιουργούν περιθώρια ώστε ν' ανθίσουν και με τρόπους καλλιτεχνικά σημαντικότερους εν συγκρίσει με όσα παραδίδουν εδώ.

13. Κωστής Δρυγιανάκης: Unresolved Issues [Tanzprocesz]
Όπως και όλοι οι δίσκοι του Κωστή Δρυγιανάκη, έτσι και το Unresolved Issues απευθύνεται σε προσεκτικούς ακροατές, εξοικειωμένους με τον διάλογο ο οποίος εξακολουθεί να λαμβάνει χώρα –επί δεκαετίες, πια– στα "σύνορα" μεταξύ μουσικότητας, ήχου και θορύβου. Από μια τέτοια άποψη, λοιπόν, ο Βολιώτης καλλιτέχνης δεν "εκπλήσσει", αφού εξακολουθεί να εγγράφεται σε διαδρομές λιγότερο ή περισσότερο γνώριμες. 

Παρ' όλα αυτά η συγκεκριμένη δουλειά ανήκει στις πιο περιπετειώδεις του, γιατί στα 55-και-κάτι λεπτά διάρκειας του μοναδικού, ομώνυμου του άλμπουμ κομματιού επιδιώκει το ξάνοιγμα σ' ένα τερέν πολυδιάστατο κι ευφάνταστα δομημένο. Στο οποίο όργανα όπως βιολί, πιάνο, κιθάρα, μπάσο, κλαρινέτο, σαξόφωνο, τσέλο ή τρομπέτα συνυπάρχουν, συνδιαλέγονται, αλληλοεπικαλύπτονται με ηλεκτρονικά, αταξινόμητους ήχους, field recordings, ακόμα και με θραύσματα κηρυγμάτων περί θρησκείας. Οδηγώντας, έτσι, σ' ένα αποτέλεσμα-κόσμημα για τον εγχώριο πειραματισμό, που ανανεώνει και την πίστη μας στο δημιουργικό σύμπαν του Δρυγιανάκη. Είναι τυχαίο, άραγε, ότι το Unresolved Issues κυκλοφορεί από γαλλική εταιρία;

12. Ταφ Λάθος: Χωρίς Να Ντρέπομαι [Bashment/Stay Independent]
Δυστυχώς για μένα, έχασα την καλοκαιρινή συναυλία του Παναγιώτη Κυριακού στην Τεχνόπολη, με την οποία γιόρτασε 20 χρόνια διαδρομής ως Ταφ Λάθος, πιστοποιώντας γιατί –από τους καιρούς των Ψυχόδραμα 07 έως και σήμερα– παραμένει μία τρομερά αξιόπιστη δύναμη στο ελληνικό χιπ χοπ. Δύο χρόνια πριν, άλλωστε, βρέθηκε στην πρώτη πεντάδα των προτάσεών μας (με τα Ακάρεα) κι εύκολα μπαίνει και στη φετινή μας λίστα, χάρη στην ποιότητα του νέου του αυτού άλμπουμ.

Εδώ, λοιπόν, ακούμε τον Ταφ Λάθος να πατάει σ' ένα όμορφο folk rock(;) sample για να ξετυλίξει τη στάση του απέναντι στη χιπ χοπ δημιουργία ("Η Χρονιά Του Φιδιού"), να κάνει αναφορές στον Μιγιαζάκι, στους Metallica, στον Μπίλμπο Μπάγκινς και στους Pink Floyd καθώς κοινωνεί τα υπαρξιακά του ή τη ματιά του στη σύγχρονή μας Ελλάδα, να συνεργάζεται με τον Bloody Hawk ("Μόνοι") και να προσθέτει μερικά ακόμα γερά κομμάτια στη δισκογραφία του, σαν το "Μπλόκο", τις "Περγαμηνές" ή το "Αδάμ", όπου οι βοκαλισμοί της συμμετέχουσας Μαριλένας απαλύνουν τα δικά του πυρά. Απλά, στη σούμα, δεν βγήκε κι ένα σύνολο εξίσου καταιγιστικό, σαν τα Ακάρεα.

11. Harper Trio: Dialogue Of Thoughts [Little Yellow Man]
Κινούμενη μεταξύ Ελλάδας και Αγγλίας, η Μαρία-Χριστίνα Harper εξακολουθεί να εξερευνά το τζαζ πεδίο μέσω της άρπας της, με όχημα το διεθνές αυτό τρίο, στο οποίο πλαισιώνεται από την Josephine Davies στο σαξόφωνο και τον Evan Jenkins στα ντραμς. Κι εδώ, στο δεύτερό τους άλμπουμ, οι αναζητήσεις της αναβαθμίζονται, βγάζοντας τους πρώτους τους καρπούς, έστω κι αν εξακολουθούν να εγγράφονται σ' ένα spiritual jazz σύμπαν με καταβολές στα ύστερα χρόνια της δεκαετίας του 1960, αν κρίνουμε από δηλώσεις της, στις οποίες περιγράφει τον δίσκο ως "προσωπικό ημερολόγιο ενσυνειδητότητας", που καθρεφτίζει την προσπάθειά της να βρει ηρεμία μέσω του διαλογισμού.

Ο διάλογος των οργάνων προκύπτει ζωηρός, οι διαθέσεις ποικίλουν, οι εντάσεις αποτυπώνονται απολαυστικά, ο τζαζ τόνος είναι αναφανδόν μοντέρνος. Μάλιστα, ορισμένες φορές επιδιώκει και το απρόοπτο, χωρίς, πάντως, να εξαπλώνεται στον πειραματισμό. Δεν το λέω για κακό, διότι οι Harper Trio δείχνουν να έχουν μια σαφή αντίληψη για τα όρια του μουσικού κόσμου στον οποίον σκοπεύουν να κινηθούν. Κι αυτό τους χαρίζει μια πολύτιμη αίσθηση εστίασης, που επιτρέπει να μη χάνονται στις αναζητήσεις τους: όσο ατμοσφαιρικά κι αν γίνονται τα πράγματα, όσο κι αν ξεμακραίνουν τα θαυμάσια σόλο των μουσικών ή οι αυθόρμητοι αυτοσχεδιασμοί από το κοινό κέντρο βάρους, το άλμπουμ διατηρεί μια σφιχτοδεμένη συνοχή.

10. Σαβίνα Γιαννάτου & Primavera En Salonico: Watersong [ECM]
Ο καινούριος δίσκος της Σαβίνας Γιαννάτου με τους Primavera En Salonico έλαχε μιας διθυραμβικής, πεντάστερης κριτικής από την Jude Rogers της βρετανικής "The Guardian". Αλλά αυτή η (αναίτια πανηγυρική) γνώμη δεν πρέπει να  αποπροσανατολίζει. Γιατί εδώ στα καθ' ημάς ξέρουμε ότι, στην πραγματικότητα, τέτοιες δόξες αρμόζουν στο άλμπουμ Άνοιξη Στη Σαλονίκη (1994) και εν μέρει στους άμεσους διαδόχους του, όχι στο Watersong. 

Εδώ, δηλαδή, παρελθούσες αρτίστικες και φωνητικές κατακτήσεις της Γιαννάτου –με ή δίχως τους Primavera– επιστρέφουν περισσότερο ως δεδομένο στυλ, παρά ως καλλιτεχνικό εκτόπισμα. Το οποίο απλά τυλίγεται, κατόπιν, σε ακριβές ECM περγαμηνές προκειμένου να καταναλωθεί από ένα καλοστεκούμενο ευρωπαϊκό κοινό, το οποίο ακολουθεί όχι μόνο τον ήχο της γερμανικής εταιρίας, μα και τις μανιέρες του. Παρ' όλα αυτά, είναι αλήθεια ότι μέσα σε όλα τούτα εξακολουθεί να υπάρχει μια ζώσα τέχνη ικανή να γίνει εκλεκτή (π.χ. "Con Qué La Lavaré?", "Sia Maledetta L' Acqua", "The Immortal Water") ή ν' αποκτήσει μια ευρύτερα μεσογειακή/βορειοαφρικανική διάσταση χάρη στη συμμετοχή της Τυνήσιας τραγουδίστριας Lamia Bedioui. 

Έτσι, ακόμα κι αν διάφορα πράγματα τείνουν προς μια εκφραστική παγίωση ολίγον ακαδημαϊκή, ακόμα κι αν θέλεις μερικές φορές να διαμαρτυρηθείς για το πόσο ελλοχεύει η επανάληψη, δεν γίνεται ν' αγνοήσεις το αληθινά σαγηνευτικό ξαναζωντάνεμα παλαιών, λαϊκών παραδόσεων: στα καλύτερά του, ο δίσκος μπορεί και να ξαναστήνει τα ξεχασμένα –ίσως και γκρεμισμένα, πια;– γεφύρια επικοινωνίας ενός κατακερματισμένου κόσμου, θυμίζοντάς μας πόσο σαγηνευτική παραμένει η αναζήτηση για το Αθάνατο Νερό της καθ' ημάς Ανατολής. Ακόμα και στην αμιγώς μουσική της συνιστώσα.

9. Ένα Τσιγάρο Στα Μπαμ: Ένα Τσιγάρο Στα Μπαμ [III Cinema]
Χαλαρά τζαζ πνευστά και χιπ χοπ ρίμες για τον αυξανόμενο παραλογισμό στις τιμές των ενοικίων (μεταξύ άλλων) τραβάνε εξαρχής την προσοχή στο "Πιο Γλυκό Σου Φάλτσο", ξαναστήνοντας γέφυρες με τη δουλειά ενός παραγωγού τον οποίον είχαμε πρωτοπροσέξει το 2020, μ' ένα κομμάτι για την Ισπανίδα σταρ Rosalía ("Ροζαλία").

Πέντε χρόνια αργότερα, λοιπόν, ο Ένα Τσιγάρο Στα Μπαμ παραμένει αινιγματικός σαν φιγούρα (εξακολουθεί να κρύβεται πίσω από μια ακαλαίσθητη μάσκα από τσιγάρα), σίγουρα όμως έχει δουλέψει την έκφρασή του, καθώς φτάνει στην πρώτη του ολοκληρωμένη δουλειά: έναν δίσκο που, αν και εντάσσεται στο χιπ χοπ, διαθέτει αρκετή στιλιστική ελευθερία, ποντάροντας σε μια νεανική ματιά πάνω στη ζωή και στην ύπαρξη, με την αρωγή καλοδιαλεγμένων ρυθμών σε μπιτάκια και samples.

Δεν θα πω ψέματα, οι καταγραφόμενες επιδιώξεις και η γενικότερη έκφραση (ειδικά στα μη ραπ σημεία) έχουν δρόμο μπροστά τους για να φτάσουν σε πιο σφιχτά, πιο ενδιαφέροντα και πιο ολοκληρωμένα αποτελέσματα. Ο δίσκος χάνει μουσικά και ερμηνευτικά σε κομμάτια σαν το "Έκθεμα" ή το "Βενιαμίν", ενώ ενθουσιάζει στο "Μιτσικέλι Γκαμήλα", στα "Υπεραστικά" ή, γενικότερα, όταν μιλάει για το πώς σε ρουφάει η Αθήνα, για το ότι δεν φτάνουν τα κέρδη-ψίχουλα που μοιράζει το Spotify, για τη σύμπνοια πληθωρισμού και ρατσισμού. Σε κάθε περίπτωση, εδώ καταγράφεται κάτι που δυνητικά έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Για να δούμε, τι θα δούμε στο μέλλον.

8. Μαρίνα Σάττι: Pop Too [Golden Records/Minos-EMI]
Μεγάλος ο ...εθνικός διχασμός πέρυσι για τη Μαρίνα Σάττι, εμείς πάντως τοποθετηθήκαμε σαφώς υπέρ του Π.Ο.Π. της στις λίστες μας για το 2024, με το σκεπτικό ότι κανείς/καμία δεν προξένησε τόσες συζητήσεις για το τι μπορεί να είναι ελληνικό τραγούδι με λαϊκό πρόσωπο στον 21ο αιώνα. Το οποίο λίγο-πολύ ισχύει και για το Pop Τοο, που έρχεται όχι μόνο για να διαδεχθεί το Π.Ο.Π. ως πλήρες άλμπουμ (αντί για ΕΡ), αλλά και για να σκάψει βαθύτερα στον ήχο που αρθρώθηκε από το "Ζάρι" και τα πέριξ αυτού κομμάτια.

Ευθύς εξαρχής, πάντως, πρέπει να πούμε ότι τα αποτελέσματα ούτε ξεπερνούν τον ορίζοντα που σκιαγραφήθηκε πέρυσι, ούτε και τον ενδυναμώνουν. Απλά τον διατηρούν ιντριγκαδόρικα –ως μια υπόσχεση για το μέλλον που εξακολουθεί να έχει ισχύ και να μας ενδιαφέρει, ακόμα κι αν παραμένει δέσμια μιας άνισης τραγουδοποιίας. Ανά περιπτώσεις, δηλαδή, φτάνουμε ως και την απογοήτευση, ειδικά όταν η Σάττι αποφεύγει τα ξανοίγματα και τους τρόπους που ενοχλούν και μένει σε πιο βασικές ατραπούς: δεν την ξεχωρίσαμε για το "Μπλουζάκι", το "Igaga!" ή το "Αυτοκίνητο", αλλά για στιγμές σαν τη "LOLA", όπου με βάση ένα ανεβαστικό χαρμάνι μοντέρνων ήχων τρολάρει όσους την επέκριναν για την ηλικία της, για τα ρούχα της και για διάφορα ακόμα, άσχετα με τη μουσική της.

Το Pop Too, λοιπόν, δεν είναι Π.Ο.Π. Στις καλύτερες στιγμές του συνεχίζει ν' αποτελεί μια λίαν διασκεδαστική και εν δυνάμει μαζική πρόταση περί ελληνικής ποπ και εγχώριας λαϊκότητας, είτε μιλήσουμε για την "Ανατολή" και το "Επάνω Στο Τραπέζι", είτε για τις συνεργασίες με τον Νέγρο Του Μοριά ("Bye Bye") και τους Locomondo ("Καβουράκια"). Ταυτόχρονα, πάντως, κρούει κι έναν κώδωνα κινδύνου για το πού οδεύει η Μαρίνα Σάττι, που ελπίζουμε ν' ακούσει μέσα στον τόσο θόρυβο γύρω απ' τ' όνομά της, που η ίδια ξετυλίγει με τόσο χιούμορ στο "POP (All The Voices In My Head)".  

7. Νέγρος Του Μοριά: Μαύρη Ελλάδα [307 Records/Stay Independent] 
Μια δεκαπενταετία αφού τον πρωτογνωρίσαμε, ως έναν 20άχρονο Ελληνογκανέζο που ράπαρε στο πλευρό του Τάκι Τσαν, ο Νέγρος Του Μοριά διανύει την καλύτερή του φάση, όσον αφορά τον ήχο και τον στίχο του. Κι εδώ τον βρίσκουμε στο επόμενο επεισόδιο μετά το Θράσος, ένα άλμπουμ που βρέθηκε στη δεκάδα των επιλογών μας για το 2023. 

Η Μαύρη Ελλάδα έφτασε τον Νέγρο Του Μοριά ως τις σελίδες της βρετανικής "Guardian" –κι αυτό ίσως να έλεγε κάτι, αν η κριτική του Ammar Kalia δεν τον αντιμετώπιζε μ' έναν επιφανειακό, συναισθηματικό και εν τέλει "εξωτικό" τρόπο. Πολλά απ' όσα κάνει δηλαδή ο Κέβιν Άνσονγκ εξακολουθούν να υπολείπονται των υποσχέσεων που αφήνει: αρκετά από τα νέα κομμάτια είναι δυσκίνητα και δίχως μεγάλο μουσικό ενδιαφέρον, δείχνοντας ότι, παρά τη φλόγα του, έχει δρόμο ακόμα μέχρι ν' αναπτύξει μια πιο ολοκληρωμένη τραγουδοποιία (ένσταση που ίσχυε και για το Θράσος).

Από την άλλη, κανείς δεν έχει αυτή τη ματιά στη σύγχρονη Ελλάδα και κανείς δεν ραπάρει μ' αυτό το βαρύθυμο στυλ. Εδώ, στις πετυχημένες του στιγμές, συνδέει τους ρεμπέτες με τον Ολιζαντέμπε, σαμπλάρει υποδειγματικά Τάκη Μουσαφίρη, αναρωτιέται πού πήγαν τα δάση, ριμάρει για τις πολιτικές συζητήσεις στα αθηναϊκά ταξί με φόντο τζαζ σαξόφωνα, ντουετάρει εξίσου άνετα τόσο με τον Bloody Hawk ("Κάπως Αλλιώς"), όσο και με τον Χρήστο Δάντη ("Το Δελτίο"). Και, πάνω απ' όλα, γράφει κάποια καταπληκτικά χιπ χοπ κομμάτια σαν τον "Ανατολίτη" και το "Είναι Ελληνοwest", κοιτώντας την κοινωνία μας όπως θα μπορούσε να τη δει μόνο ένας Έλληνας του 21ου αιώνα με αφρικανικές ρίζες, μεγαλωμένος στις δικές μας γειτονιές. 

6. VooeeΤone: The Structure In Me EP [ανεξάρτητη έκδοση/B-otherSide]
Αγγλόφωνη τραγουδοποιία επιπέδου σε ηλεκτρικές rock διαδρομές, του είδους που πολλοί νεαροί μουσικοί αδυνατούν να φτιάξουν παρότι μπορεί να είναι έως και πολύ καλοί στα "κατασκευαστικά". Ο παλιός είναι αλλιώς, δηλαδή; Εν ολίγοις ναι, αφού οι VooeeTone μετριούνται μεν στα καινούρια συγκροτήματα, όμως έχουν ως "ψυχή" τους τον Γιάννη Ντρενογιάννη (The Anti Troppau Council, Yeah!, Libido Blume, Sigmatropic), ο οποίος κρατά τις κιθάρες και καλεί δίπλα του φιγούρες της δικής του alternative φουρνιάς: τον Άκη Μπογιατζή σε φωνή/μπάσο, τον Αντώνη Λιβιεράτο στα πλήκτρα και τον Γιάννη Τρυφερούλη στα ντραμς.  

Μόλις 5 τραγούδια, χωρίς πρόβες και πολλά-πολλά, παιγμένα ζωντανά στο στούντιο, μόνο με ό,τι κουβαλάνε οι τέσσερις συνεργάτες, αλλά και με τη σφραγίδα της μεταξύ τους χημείας να δείχνει τη στόφα της –ειδικά σε στιγμιότυπα σαν το "Disappeared" ή το "The Structure In Me". Μερικές φορές, βέβαια, η φωνή του Μπογιατζή ίσως να δημιουργεί μια κάπως πιο έντονη Sigmatropic προμνησία, ενώ αλλού βρίσκεσαι ν' αναπολείς τους Yeah!. Όμως τέτοια πράγματα δεν είναι πάντα στο "παιχνίδι", σε συνεργασίες αυτού του είδους; Περισσότερη σημασία, λοιπόν, έχει η μελωδική ευχέρεια που ξετυλίγεται εδώ, αποτελώντας το δυνατότερο εχέγγυο για επαναληπτικές ακροάσεις, μα και για ένα αποτύπωμα που δεν θα ξεθωριάσει εύκολα, παρά την εμμονή των καιρών μας με τις εναλλαγές παραστάσεων.

5. Χρήστος Νικολόπουλος: Τα Απρόοπτα - Κύκλος Β΄[Όγδοο]
Μόνο ένας μεγάλος συνθέτης σαν τον Χρήστο Νικολόπουλο θα μπορούσε να ξαναθέσει σε τροχιά φωνές για τις οποίες πάει καιρός που έχω χάσει το ενδιαφέρον μου: Μίλτος Πασχαλίδης, Μελίνα Ασλανίδου, Δημήτρης Ζερβουδάκης, Χρήστος Θηβαίος. Όλους τους ξανάκουσα εδώ σε όντως απρόοπτες εκτελέσεις. Λες, ρε παιδί μου, και μεταφερθήκαμε σε μια άλλη εποχή του τραγουδιού μας, όταν ο έντεχνος λαϊκός ήχος βρισκόταν στα δυνατά και στα ουσιαστικά του, εκπέμποντας μια ανήσυχη, εξωστρεφή εντοπιότητα, η οποία δεν είχε πάψει να επιδιώκει τον διάλογο με τη Δύση ("Και Τι Έγινε Τι", "Ρεμπέτικο Και Τζαζ Στο Ίδιο Το Ποτήρι").

Θα τολμήσω να πω, πάντως, ότι ως μεγάλο όπλο τούτου του δεύτερου απρόοπτου κύκλου τραγουδιών –ο οποίος ξεπερνά τον πρώτο– αποδεικνύονται οι καλογραμμένοι στίχοι του Νίκου Αναγνωστάκη, γιατί διακρίνονται από μια ικανότητα που λείπει απελπιστικά από το σύγχρονο πεδίο: ισορροπούν μεταξύ αβίαστης λαϊκότητας κι ενός πιο "διαβασμένου", αστικού κόσμου. Στρογγυλοί, εμπνευσμένοι και δίχως σκαμπανεβάσματα ορθής εστίασης, συμπλέουν υπέροχα με τις μελωδίες του Νικολόπουλου και τις ενορχηστρώσεις του Θύμιου Παπαδόπουλου, αναδημιουργώντας κάτι από το πνεύμα που χαρακτήρισε τη δεκαετία του 1990. 

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο αναζωογονείται και ο Σταμάτης Κραουνάκης ("Η Γάτα"), χαίρεσαι τόσο τον ίδιο τον Νικολόπουλο ("Όπως Παίζει Το Μπουζούκι"), όσο και νεότερες φωνές που δυστυχώς πασχίζουν να βρουν ρεπερτόριο της προκοπής (Βιολέτα Ίκαρη), ενώ βλέπεις ακόμα και τον Αντώνη Ρέμο ν' αναπροσδιορίζεται, αφήνοντας για λίγο τις ελαφρο-μπουζουκο-μανιέρες του ("Τα Όνειρα Σε Ξεγελούν"). Το λυπηρό γεγονός ότι δεν θ' ακούσουμε αυτά τα τραγούδια στα ραδιόφωνα δεν λέει τίποτα για τα ίδια: αποτελεί τεκμήριο της κατάντιας των ερτζιανών, κατ' επέκταση και των καιρών μας.

4. Hekátē: Μαύρη Τρύπα [Mascara Rocks]
Μια πενταετία μετά την πρώτη μας γνωριμία με τις Hekátē και τις Μέρες Οργής τους, τις ξανασυναντάμε σε μια κυκλοφορία με ελληνικούς και αγγλικούς στίχους, η οποία μας έρχεται μέσω του γαλλικού label Mascara Rocks συντηρώντας την αξία και την ουσία ενός synth punk με σκοτεινή υφή, το οποίο εντούτοις δεν επαναλαμβάνουν, αντιμετωπίζοντάς το ως "συνταγή".

Αντιθέτως, κάτι που κάνει άμεση εντύπωση στη Μαύρη Τρύπα είναι μια υποχώρηση της πρωτόλειας τραχύτητας χάριν ενός ήχου πιο ραφιναρισμένου, κάτι που αντιλαμβάνεσαι π.χ. στις μπασογραμμές. Αυτό, πάντως, δεν πρέπει να οδηγήσει σε λανθασμένες εκτιμήσεις για το τι γίνεται εδώ, αφού "καύσιμο" της τετράδας παραμένει η οργή: για το κοινωνικό έρεβος των σύγχρονων πόλεων, για τον βιωμένο σεξισμό, για το πόσο ανήμποροι νιώθουμε απέναντι στη φρίκη των πολέμων, για το μακρύ, βάναυσο χέρι της εκάστοτε εξουσίας.

Δεν θεωρώ ότι χρειάζεται να ταυτίζεσαι ντε και καλά με την ιδεολογική οπτική των Hekátē για ν' απολαύσεις αυτό που κάνουν: θα ήταν ένας δίσκος μικρότερου "βεληνεκούς" αν ήταν έτσι, θα ήταν εκ φύσεως και το ίδιο το punk μικρότερου διαμετρήματος αν το βλέπαμε έτσι. Πιο μεγάλη σημασία έχει η σπαρταριστή ανάδειξη μιας ηθικής αντίστασης όπως ξετυλίγεται π.χ. στο "Ricochet", το πώς τα φωνητικά της Λυδίας στυλώνουν τις λέξεις –μια ωραία παρατήρηση της Χριστίνας Κουτρουλού, στο MiC– αλλά και η γενικότερη άνθιση του άλμπουμ στα ρήγματα μιας βαλλόμενης πανταχόθεν καθημερινότητας ("Δίνη"). 

3. Σίσσυ Δουτσίου: Προσβολή Δημοσίας Αιδούς [Inner Ear]
Ηθοποιός, ποιήτρια, συνιδρύτρια του Ινστιτούτου Πειραματικών Τεχνών, αλλά και αστροφυσικός, η Σίσσυ Δουτσίου αποφάσισε φέτος να ασχοληθεί και με τη δισκογραφία. Καταθέτοντας ένα άλμπουμ που είναι αδύνατον να ξεχάσεις αφού το ακούσεις, παρότι δεν σχετίζεται ούτε με μουσικές υπερβάσεις, ούτε με ηχο-προτάσεις ικανές, όπως λέμε, να "ταράξουν τα νερά". 

Σε μια εξαιρετική κριτική για το MiC, ο Άρης Καραμπεάζης επεσήμανε ότι ο ορίζοντας της Προσβολής Δημοσίας Αιδούς δεν άγγιξε τον κόμβο ποίησης και μουσικής στον οποίο έφτασαν λ.χ. οι Regressverbot με τον Μίλτο Σαχτούρη (2016), παρότι η γενικότερη αισθητική πλεύση των δύο δουλειών δεν είναι μακριά. Από την άλλη, η Δουτσίου βρήκε εδώ τους τρόπους να υπερβεί τους σκοπέλους στους οποίους σκόνταψαν φετινοί δίσκοι με παρεμφερείς ανησυχίες, οι οποίοι, καίτοι αξιόλογοι, δεν εξωτερίκευσαν το μήνυμά τους με την ίδια ένταση ή την ίδια ευστοχία (π.χ. Lia Hide, Mia Maria).

Εδώ, λοιπόν, λίγο γιατί ο Δημήτρης Κουφουδάκης ρίχνει την "Αθήνα" σε ταιριαστά ηλεκτρονικά, λίγο γιατί ο ROLVND επενδύει το "Θέλω Να Μάθω Να Σε Αγαπώ" με ένα πωρωτικό post-punk ριφάκι, λίγο οι ρυθμοί του Blakaut έναντι της "Ηρωίνης", λίγο γιατί η ίδια η Δουτσίου το έχει σκεφτεί καλά το απαγγέλειν σαν ρυθμό και σαν χρώμα (προσέξτε π.χ. τις λέξεις "αθώα", "γαμημένοι", "αγένεια" και "ξεφτιλισμένοι" στο "Ισόβια"), λίγο η αναίδεια, η αιχμή και το βένθος του ποιητικού της λόγου, όλα συνεισφέρουν σε κάτι που συχνά χτυπά σαν χαστούκι. Δεν είναι, δηλαδή, μόνο τα λεγόμενα περί (π.χ.) συντηρητισμού, ηθών, σεξ, πολυγαμίας, καμένων τραπεζών ή/και κοινωνικής σαπίλας, αλλά το σύνολο που προκύπτει καθώς όλα τούτα μελοποιούνται.

2. Καλλιόπη Μητροπούλου: Between [Submersion]
Το ευρύτερο κοινό μπορεί να έμαθε την Καλλιόπη Μητροπούλου ως τραγουδίστρια της "Ανισόπεδης Ντίσκο" ή του "Στον Δρόμο Που Φυτρώνουν Φράουλες", όμως ήταν και είναι πολύ περισσότερα από φωνή συνδεδεμένη με τις απόπειρες του Pan Pan για την κατάκτηση της ποπ επιτυχίας. Κι εδώ έχει την ευκαιρία να μας ξετυλίξει μια διαφορετική πλευρά των ανησυχιών της, με αιχμή του δόρατος εξαίσια άσματα σαν το "Egg Fryer", το "King Of Sorrows" ή το (ερμηνευμένο από την Αντιγόνη Σεφερλή) "40sm".

Αγγλόφωνο (πλην του "40sm") κι ενδεχομένως δύσκολο για όσους ήρθαν ως εδώ από το Pan Pan μονοπάτι, το Between εκπροσωπεί τη Μητροπούλου ως τραγουδοποιό και κλασικώς εκπαιδευμένη βιολίστρια, θέτοντας στο προσκήνιο μια θελκτική avant pop με λόγιες ή/και ηλεκτρονικές απολήξεις. Την οποία έχουν συν-διαμορφώσει εκλεκτοί συνεργάτες (ο Νίκος Βελιώτης στην παραγωγή, ο Coti K. στο mastering), προσφέροντάς της έναν εκπληκτικά διαυγή ήχο, που ίσως έχει κι ακόμα πιο ολοκληρωμένη αισθητική θέση, αν κρίνουμε από το βιντεοκλίπ του Γιώργου Αθανασίου για το "King Of Sorrows". 

Εντωμεταξύ, οι ελλειπτικές τροχιές των συνθέσεων επιτρέπουν στη φωνή της Μητροπούλου όχι μόνο να βρεθεί στο επίκεντρο της ακροαστικής προσοχής, αλλά και να λάμψει μ' έναν παραπλανητικώς διακριτικό τρόπο: πρόκειται για ερμηνεύτρια που δεν χάνει νότα ενώ τραγουδά, κάτι που υπηρετεί άψογα την εκφορά και κατανόηση των αγγλικών ακόμα κι όταν καταφεύγει σε ψιλομανιέρες υπέρ το δέον γνώριμες από τη διεθνή indie pop/rock δισκογραφία (π.χ. "Ghosted II"). Ίσως ο καλύτερος αγγλόφωνος δίσκος που έχουμε ακούσει εδώ και κάμποσα χρόνια, τουλάχιστον από την "εναλλακτική" πλευρά των μουσικών μας πραγμάτων.

1. Aeon: Χαϊμαλίνα [Leap]
Αν δεν ξέρεις τίποτα για την Aeon και βάλεις ν' ακούσεις τον "Καύκο" της, θα νομίσεις, ίσως, ότι έχεις άλλη μία περίπτωση συνδιαλλαγής με τις ρίζες, η οποία προσπαθεί να βρει τον δρόμο της διασκευάζοντας το τραγούδι αυτό των Νικηφόρου, Βασίλη & Μιχάλη Σταυρακάκη. Η εντύπωση, βέβαια, δεν είναι εντελώς παραπλανητική. Ωστόσο, γρήγορα θα συνειδητοποιήσεις ότι η 25χρονη από το χωριό Κουνάβοι του Ηρακλείου Κρήτης είναι ράπερ. Κι απλά χρησιμοποιεί το ιδιαίτερο τούτο ριζίτικο ώστε ν' αντλήσει μια στιχουργική αναφορά για το πώς ασφυκτιά κοινωνικώς η γυναικεία φύση, η οποία εφάπτεται με τις ανησυχίες της δικής της γραφής. 

Πρόκειται για ξεκίνημα που τραβά δικαίως την προσοχή, ωστόσο το "ζουμί" βρίσκεται νομίζω στη συνέχεια του άλμπουμ, όταν η Aeon ξεδιπλώνει πιο ολοκληρωμένα τους εξαιρετικά καλογραμμένους της στίχους (π.χ. "Μόρτισσες", "Skit"), τις θαυμαστές της ταχύτητες στο ραπάρισμα ("Flowqueen"), τη δυναμική της έκφρασής της και τα διόλου επιφανειακά της αλισβερίσια όχι μόνο με το κρητικό υπόβαθρο ("Κόκκιν' Αχείλι"), αλλά και με τις παραδόσεις των γειτονικών μας Βαλκανίων –δεν είναι τυχαίο, σκέφτεσαι, ότι είναι κόρη της συνιδρύτριας των Χαΐνηδων, Κάλλιας Σπυριδάκη.

Φυσικά, αυτός ο συνδυασμός πρωτοκλασάτων χιπ χοπ ποιοτήτων, θηλυκότητας και μιας ενατένισης η οποία υπερβαίνει τον ραπ ορίζοντα, δουλεύει γιατί υπάρχουν τα ταλέντα που τον κάνουν λειτουργικό –όχι μόνο της Aeon, μα και των συνεργατών της στις μίξεις και στις συμμετοχές. Φέρνοντας τη Χαϊμαλίνα στην αφρόκρεμα των φετινών κυκλοφοριών.