© Θάνος Λαΐνας
Μπορεί αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως "ελληνικό τραγούδι" να συνεχίζει να πάσχει στον αμιγώς δημιουργικό τομέα (απαραίτητη η διευκρίνηση, γιατί στις συναυλίες διατηρείται αλώβητη η εμβέλεια των ήδη κεκτημένων), ωστόσο η εγχώρια μουσική παραγωγή υπήρξε πλούσια κατά το 2023. Αποδεικνύοντας, για ακόμα μία φορά, τη δυναμική που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια στην τζαζ, στο χιπ χοπ και στο heavy metal, αλλά και στον χώρο τον οποίον συνεχίζουμε να αποκαλούμε "πειραματικό".
Ως εκ τούτου, οι δίσκοι που ξεχώρισαν ήρθαν κατά κύριο λόγο από μικρά labels ή από ανεξάρτητες προσπάθειες, όπως είδαμε να συμβαίνει και στις προηγούμενες χρονιές. Ο καταγραφόμενος πλούτος, πάντως, ήταν τέτοιος ώστε έβαλε δύσκολα στις αποφάσεις για την τελική εικοσάδα.
Όπως πράξαμε και για τη διεθνή μας λίστα, τώρα, αφήνουμε κι εδώ παράμερα τις ανερμάτιστες μεγαλοστομίες περί "καλύτερων" και "σπουδαιότερων" και ξετυλίγουμε επιγραμματικά τις φετινές μας προτάσεις, με το παραδοσιακό σασπένς της αντίστροφης μέτρησης –από το νούμερο 20 στο 1.
20. ΜΜΜΔ: Σιδηρούν Παραπέτασμα [Antifrost]
Είτε ως Mohammad, είτε ως ΜΜΜΔ, είτε ως τρίο με τον Coti K. (ως το 2015), είτε ως ντουέτο του Νίκου Βελιώτη με τον ILIOS, το σχήμα αυτό έχει συνδεθεί με ορισμένες από τις σπουδαιότερες εγχώριες κυκλοφορίες της προηγούμενης, μα και της τρέχουσας δεκαετίας –βλέπε και τη λίστα μας για το 2021, εδώ στο "α". Φέτος, ωστόσο, αποτολμώντας να διευρύνουν την εκφραστική τους παλέτα, βρίσκονται στο όριο της παρούσας 20άδας.
Αυτό συμβαίνει γιατί το "Σιδηρούν Παραπέτασμα" εξακολουθεί, από τη μία, να στηρίζεται σε ποιότητες που πραγματικά ξεχωρίζουν στο πεδίο το οποίο αντιλαμβανόμαστε ως "πειραματισμό" –είτε μιλήσουμε για τη λογική άρθρωσης της παραγωγής και του ήχου, είτε για το πώς οι ΜΜΜΔ πλησιάζουν, δομούν και αποδομούν τα drones και την αίσθηση βύθισης σε κάτι το σκοτεινό και το μυστηριακό (π.χ. "Roentgentizdat"). Από την άλλη, το ξάνοιγμα στη χρήση φωνητικών δεν πολυλειτουργεί: η κατεύθυνση που επιλέγουν καταγράφεται ως μονότονη, ενώ οδηγεί και σε μονοπάτια ήδη χιλιοπερπατημένα σε έτερα πεδία (λ.χ. στο ανθηρό στη χώρα μας ακραίο metal). Έτσι διαφυλάσσεται μεν ένας χαρακτήρας, μα, ταυτόχρονα, περιορίζεται και το αισθητικό βεληνεκές του τι κάνουν.
19. Sacred Outcry: Towers Of Gold [No Remorse]
Γύρισαν πολλά κεφάλια προς το μέρος των Πειραιωτών Sacred Outcry με αυτό το δεύτερό τους άλμπουμ, ειδικά από όσους θέλουν το heavy metal τους old school, πομπώδες, λυρικό ("Through Lands Forgotten"), με φάτσα φόρα επικότητα. Είναι τομείς όπου, πράγματι, η παρέα γύρω από τον Γιώργο Απαλοδήμα φτάνει σε επιδόσεις που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τον διεθνή μέσο όρο, στον αντίστοιχο ήχο.
Εδώ, λοιπόν, τα παιξίματα βρίσκονται σε ζηλευτό επίπεδο, οι συνθέσεις ονειρεύονται σε πολυεπίπεδες κλίμακες, οι ενορχηστρώσεις προκύπτουν λεπτοϋφασμένες και ο Σουηδός Daniel Heiman ταιριάζει γάντι στο οικοδόμημα με τις παθιασμένες του power metal ερμηνείες ("The Flame Rekindled", "Into The Storm"), εξασφαλίζοντας παράλληλα κι ένα κάποιο ευρωπαϊκό hype στη μπάντα, λόγω της θητείας του στους Lost Horizon. Κρίνοντας, όμως, το αποτέλεσμα από ένα διεθνές μετερίζι –και όχι με την απαράδεκτη μεζούρα του "για ελληνικό, καλό είναι"– ενώ αγγίζεται ο μέσος όρος που λέγαμε πριν, δεν σημειώνεται η υπέρβαση. Το πλαίσιο αναφοράς παραμένει πολύ συγκεκριμένο, ενώ, ακόμα και εντός του, διακρίνονται περιθώρια για πιο καλογραμμένες μελωδίες και για πιο συγκροτημένα τραγούδια.
18. Μπάμπης Παπαδόπουλος: Γεννηθήκαμε Χτες [Puzzlemusik]
Οι δίσκοι του Μπάμπη Παπαδόπουλου καταφέρνουν και απασχολούν σε σταθερή βάση και πάντα υπάρχουν καλοί λόγοι για να τους υπολογίζεις στις λίστες της χρονιάς. Το ίδιο συμβαίνει και με τη φετινή του δουλειά, η οποία από διάφορες απόψεις παίζει χωρίς αντίπαλο, σε ένα τερέν που φέρει τη σφραγίδα του δημιουργού του, έχοντας την ικανότητα να προσελκύσει και το rock ακροατήριο που τον ακολουθεί από την εποχή των Τρύπες, μα και το έντεχνο κοινό. Αυτό το δισυπόστατο, ωστόσο, ενώ αναδεικνύεται ως κύριο ατού του άλμπουμ, είναι ταυτόχρονα και η αδυναμία του.
Η ηλεκτρική κιθάρα του Παπαδόπουλου εξακολουθεί να γοητεύει –ειδικά σε στιγμές σαν το "Πάθος Σε Ροή"– όμως το ποιοτικό κέντρο βάρους δείχνει να μετατοπίζεται από τις οικείες οργανικές συνθέσεις σε ένα ενδιαφέρον για τραγούδια στημένα ως μελοποιήσεις ποιημάτων. Κι ενώ στιγμές σαν το "Γεννηθήκαμε Χτες" πρωταγωνιστούν με ευκολία, άλλα κομμάτια δεν ευτυχούν αναλόγως στον τομέα της ερμηνείας. Επικρατεί λοιπόν ένα κάποιο μπουρδούκλωμα: κάτι ψάχνει ο Παπαδόπουλος εδώ, το οποίο τελικά δεν βρίσκει. Η ανιχνευτική πορεία, όμως, κρίνεται ως αρκούντως ενδιαφέρουσα.
17. Triumpher: Storming The Walls [Floga]
Κάνουν τέτοιο μπάσιμο οι Αθηναίοι Triumpher με το "Journey/Europa Victrix", ώστε είναι αδύνατον να μη στήσεις αφτί για το τι έχουν να πουν σε αυτό το ντεμπούτο τους. Από το οποίο φεύγεις αν μη τι άλλο γοητευμένος, ειδικά αν έχεις αγαπήσει το άγριο, επικό heavy metal που σμιλεύτηκε κάποτε στα σιδηρουργεία των Manowar (βλέπε και το ομώνυμο κομμάτι του δίσκου), των Bathory και των Manilla Road.
Οι κιθάρες ανάβουν φωτιές, οι συνθέσεις διαθέτουν ιδέες και προσπαθούν (γενικά) να αποφύγουν τις πολύ τυποποιημένες δομές του χώρου, ο τραγουδιστής που κρύβεται πίσω από το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Mars Triumph λυσσομανά θελκτικά στην πρόσοψη ("I Wake The Dragon (Promachos)"). Είναι δικαιολογημένος, λοιπόν, ο ενθουσιασμός που έστειλε τους Triumpher ψηλά σε διάφορες λίστες του 2023. Αλλά όχι και ο υπερ-ενθουσιασμός που ευδοκιμεί στον χώρο τους: πράγματι, η μπάντα κάνει ένα γερό ξεκίνημα, όμως είναι φανερό ότι υπάρχει κι ένα ταβάνι στις δυνάμεις τους. Έχουν, θεωρώ, περιθώρια να γράψουν πιο μεστά και λιγότερο υπερφορτωμένα τραγούδια, από τα όσα παραδίδουν εδώ.
16. Mazoha: Ας Τους Σκοτώσουμε Όλους Και Μετανιώνουμε Ύστερα [Inner Ear]
Είναι αισθητική επιλογή του Τζίμη Πολιούδη να ηχογραφεί διαρκώς, χωρίς φτιασίδια και χωρίς να περνάει το υλικό του από κόσκινο, αναζητώντας το πηγαίο και το ακατέργαστο. Το αποτέλεσμα είναι μια ογκώδης, μα και λίγο πανομοιότυπη δισκογραφία, η οποία υποφέρει από έκδηλη ανισομέρεια, έχοντας κάμποσα αξιοπρόσεκτα τραγούδια διάσπαρτα σε διάφορα άλμπουμ.
Εδώ, πάντως, σαν να κεντράρει καλύτερα. Ίσως γιατί, εξαρχής, η κλίμακα του "Ας Τους Σκοτώσουμε Όλους Και Μετανιώνουμε Ύστερα" προβάλλει ως πιο φιλόδοξη; Γεγονός είναι ότι η σε πρώτο πλάνο ζέση των ερμηνειών, η χαρακτηριστική ευθύτητα, ο κοινωνικός/καταγγελτικός προσανατολισμός των στίχων, όλα κάθονται αρμονικά και χωρίς (πολλά) σκαμπανεβάσματα. Δίνουν, έτσι, ένα σύνολο που λίγο-πολύ κυλάει διατηρώντας τη φωτιά του, αξιοποιεί τις συνεργασίες του (τη Nalyssa Green στο "Αποσμητικό", λ.χ.) και συντηρεί το ενδιαφέρον γύρω από τον δημιουργό του. Με έναν τρόπο συγκριτικά πιο αυτόφωτο, από αυτόν που επικρατεί στο εγχώριο alternative στερέωμα.
15. Jovana: Jovana [Libido & Fabrika]
Η Ιωάννα Παυλίδου αποδρά (και δεν αποδρά) από τη σταθερή της πορεία με τους Selofan, προτείνοντας μια σόλο δουλειά που κινείται στη δική τους ηχητική και αισθητική κατεύθυνση. Το κάνει, βέβαια, με έναν τρόπο αλαφρώς πιο προσωπικό: εστιάζει στιχουργικά στη γυναικεία ματιά, αφήνοντας τη μουσική να πάρει τα ήδη γνώριμα darkwave μονοπάτια, σε επιμέλεια του συνοδοιπόρου Δημήτρη Παυλίδη, μα και του Σεραφείμ Τσοτσώνη (όσον αφορά την παραγωγή).
Δεν έχω πειστεί για την ανάγκη ο δίσκος αυτός να είναι Jovana και όχι Selofan. Όμως το κλίμα, η σκοτεινή ατμόσφαιρα, η τοποθέτηση της μελαγχολίας στον ερμηνευτικό τομέα, η αποτελεσματικότητα του (καλού) ελληνικού στίχου και ορισμένα θεσπέσια τραγούδια σαν τα "Νιρβάνα", "Κινούμενη Άμμος" και "Στο Αντίθετο Ρεύμα" –τα οποία μια χαρά στέκουν και ως alternative pop– φτάνουν και περισσεύουν ώστε να παρακάμψουν τέτοιες έγνοιες. Αναδεικνύοντας και την πρόταση του δίσκου, αλλά και την ποιότητα του θλιμμένου του ρομαντισμού.
14. Άννα Στερεοπούλου: Awe [ανεξάρτητη έκδοση]
Χρωστάω στον Φώντα Τρούσα την ανακάλυψη του 7ου δίσκου της Άννας Στερεοπούλου –και προσωπικά θέλω να τα λέω αυτά, κι ας ενοχλούνται διάφοροι που επιθυμούν να διατηρούν δημόσιο βήμα δίχως να κάνουν ούτε τη μισή δική του δουλειά. Δεν έχουμε, βέβαια, την ίδια γνώμη για το "Awe", ωστόσο και στη δική μου αποτίμηση έρχεται να λάμψει ως ένας από τους πιο διακεκριμένους και πλούσιους δίσκους που άκουσα φέτος από την εγχώρια έκφραση στο πειραματικό/experimental πεδίο.
Με 90 λεπτά διάρκειας, βέβαια, τα οποία αξιοποιούν αναλογικά synthesizers και φυσικά όργανα, field recordings και avant-garde περιπλανήσεις στα όρια μουσικής και ήχου (όπως τα αντιλαμβανόμαστε στους καιρούς μας), η συνθέτρια απευθύνεται εξ ορισμού σε έναν μικρό κύκλο υποψιασμένων και υπομονετικών ακροατών. Οι μη μυημένοι, νομίζω, θα βρουν το "Awe" ως κάτι το απροσπέλαστο (ειδικά χωρίς το κατατοπιστικό booklet της φυσικής έκδοσης), έστω κι αν υπάρχουν γέφυρες επαφής, κυρίως χάρη στην αξιοποίηση του λόγου. Όσοι δεν χρειάζονται μίτο της Αριάδνης, πάντως, θα απολαύσουν λίαν ιντριγκαδόρικες διαδρομές και συσχετίσεις.
13. Buzz: Street Business [ανεξάρτητη έκδοση/Stay Independent]
Με σκληρή δουλειά πάνω στον ήχο, στον στίχο και στο flow του, ο Περιστεριώτης ράπερ Buzz –γνώριμος από το δίδυμο Zoro & Buzz– πέτυχε μια αναβάθμιση στις εκφραστικές του δυνάμεις που έγινε φανερή ήδη από το 2021, όταν έβγαλε το άλμπουμ "Λεωφόρος Καβάλας". Το "Street Business" είναι, λοιπόν, τέκνο της ίδιας εξελικτικής διαδικασίας: κάπως σαν πιο ώριμο και κατασταλαγμένο αδερφάκι του τελευταίου.
Λαϊκό, σταράτο χιπ χοπ, λόγια ικανά να ζωντανέψουν και προσωπικές σκέψεις, μα και μια ζορισμένη καθημερινότητα με φόντο τα δυτικά προάστια της πρωτεύουσας, κι ένας Buzz με αληθινή φλόγα στο μικρόφωνο. Είναι τα κύρια ατού αυτού του δίσκου, όπου βρίσκεται κι ένα από τα ωραιότερα εγχώρια τραγούδια του 2023 –το "Εκείνα Τα Μέρη", σε ντουέτο με τον Bloody Hawk.
12. Melan Selas: Zephyrean Hymns [The Circle Music]
Αυτό το δίδυμο από τα Τρίκαλα εγγράφεται μεν στη γνώριμη τροχιά του hellenic black metal, αλλά δεν αρκείται στην απλή αναπαραγωγή του όλου στυλ. Αντιθέτως, οι D.K. & Astraea προσπαθούν να φέρουν μια ανανέωση στον χώρο, μπολιάζοντας τα τιμημένα διδάγματα με στοιχεία προερχόμενα από μια dark folk κατεύθυνση, δίχως να διστάζουν να χρησιμοποιήσουν και ελληνικό στίχο, πλάι στα αγγλικά.
Οι ατμόσφαιρες διαθέτουν μια δασώδη αίσθηση εφαπτόμενη με ό,τι βλέπουμε στο εξώφυλλο, ενώ τα black metal riffs και η οξυγώνια ξεραΐλα των ανδρικών φωνητικών αλληλοσυμπληρώνονται ωραία από τα όσα φέρνει στο τραπέζι η Astraea (π.χ. "Frozen Lake", "Darkened Cliff"). Κάπου σκέφτεσαι τους Satyricon, κάπου το "Twilight Of The Gods" των Bathory, κάπου τις "Παγανιστικές Δοξασίες της Θεσσαλικής Επαρχίας" του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη. Σημασία έχει ότι η δουλειά γίνεται και οι Melan Selas σε πείθουν να αφεθείς να βουλιάξεις στο έρεβός τους.
11. Θανάσης Παπακωνσταντίνου: Urbanum [Αχός]
Με δεδομένο ότι ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου αποτελεί ισχυρό χαρτί της έντεχνης καθεστηκυίας τάξης, έχει τη σημειολογική του σημασία ότι επιστρέφει στη δισκογραφία με διάθεση αμφισβήτησης και αποδόμησης της τραγουδιστικής φόρμας, σε ένα χρονικό σημείο όπου αυτή φαίνεται να παραπαίει, βρίσκοντας όλο και πιο δύσκολα κάτι ουσιώδες να πει, ώστε να εκφράσει τους καιρούς μας. Βάζει, λοιπόν, δύσκολα ακόμα και σε οπαδούς του, όσους φαντασιώνονταν, ίσως, κάποιον νέο "Πεχλιβάνη" εκ μέρους του. Ωστόσο σε όλα τούτα υπάρχει και μια έντονη αίσθηση déjà vu. Πολύ απλά, γιατί το έχει ξανακάνει, τότε που έβγαλε τη "Βροχή Από Κάτω" (2006), της οποίας νοητή συνέχεια αποτελεί το "Urbanum".
Εξακολουθεί, βέβαια, να έχει ενδιαφέρον και ψωμί μια τέτοια κατεύθυνση, αφού ο Παπακωνσταντίνου πότε βρίσκει ευφυείς τρόπους για να ανακατέψει Δυτικό ηλεκτρισμό, πειραματικές διαθέσεις, ελληνικότητα και ντόπιες παραδόσεις –φτάνοντας σε βαρυκόκαλες οργανικές συνθέσεις σαν την "Επανωμή"– πότε σκαρώνει ωραία φευγάτους στίχους, αναφερόμενος, μεταξύ άλλων, στον Τόλη Βοσκόπουλο, αλλά και τον Στάθη Τσανακτσή ("Σουτάρει Ο Άνεμος"). Στην τελική σούμα, όμως, μοιάζει με εξερευνητή που βρίσκει νέα μονοπάτια για να φτάσει σε ένα προωθημένο σημείο όπου έχει ξαναφτάσει στο παρελθόν: δεν προχωρά κάπου περαιτέρω.
10. Ανδρέας Πολυζωγόπουλος: Petrichor [ΠΚmusic]
Η τρομπέτα του Ανδρέα Πολυζωγόπουλου αποτελεί αξία και από μόνη της και είναι πάντα χάρμα να την ακούς: δεν είναι τυχαία η διεθνής της καριέρα ή το γεγονός ότι ολάκερος Erik Truffaz σκέφτεται συγκρίσεις με φιγούρες σαν τον Enrico Rava ή τον Palle Mikkelborg. Ωστόσο η περίπτωσή του δεν εξαντλείται στη βιρτουοζιτέ. Έχει αποδείξει και στο παρελθόν, δηλαδή, ότι είναι, παράλληλα, κι ένας ενδιαφέρων δημιουργός. Και στο "Petrichor" τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο ιντριγκαδόρικα, από τη στιγμή που τον συνδράμουν ο Πέτρος Κλαμπάνης (κοντραμπάσο) με τον Wajdi Riahi (πιάνο).
Το τοπίο, φυσικά, ανήκει στην τζαζ επικράτεια. Ταυτόχρονα, ωστόσο, αναδύεται και μια αίσθηση Μεσογείου, αλλά και μια απόπειρα να εκφραστεί χρωματικά ο τίτλος Πετριχώρ, δηλαδή η μυρωδιά του χώματος όταν πέφτει πάνω του η βροχή. Σκόπιμα, μάλιστα, ο Πολυζωγόπουλος απέφυγε εδώ τη χρήση κρουστών, ώστε να φτάσει στον ρυθμό και στην ένταση μέσω διαφορετικών οδών (μέσω του πιάνου, λ.χ.). Έτσι, κατορθώνει και κρατά μια πολύτιμη αίσθηση ζεστασιάς, η οποία οφείλει πολλά, φυσικά, στην ευαισθησία του παιξίματός του και στη χημεία που αναπτύσσει με τους συνεργάτες του.
9. Varathron: The Crimson Temple [Agonia]
Μπάντα κρίσιμη για την ανάπτυξη της διεθνώς διακεκριμένης hellenic black metal σκηνής, οι Varathron παραμένουν δημιουργικοί σχεδόν 30 χρόνια μετά τα όσα σκιαγράφησαν σε δουλειές σαν το "His Majesty At The Swamp" (1993) και το "Walpurgisnacht" (1995). Έστω κι αν οι δίσκοι τους δεν είναι, πια, τόποι εκπλήξεων. Στο "The Crimson Temple", πάντως, δεν βλέπουν το παρελθόν τους ως τροχοπέδη.
Δίχως να υπερβαίνουν τα κεκτημένα, εξακολουθούν να εμπνέονται από αυτά και να "σκάβουν" εντός τους, μπολιάζοντάς τα με στοιχεία εντοπιότητας και με επιρροές προερχόμενες από μη metal κατευθύνσεις: στο "Hegemony Of Chaos", ας πούμε, υπάρχουν στιγμές που φαντάζεσαι τη Δέσποινα Βανδή να συνεισφέρει στα φωνητικά –όχι, δεν το λέω για κακό. Σε κομμάτια σαν το "Shrouds Of The Miasmic Winds", πάλι, συναισθάνεσαι μια παλιά, βάναυση λύσσα (ιδίως στα φωνητικά του Necroabyssious), η οποία ακόμα επιμένει.
8. Calliope: Mädchenblumen [Submersion]
O Felix Dahn δεν έχει και την καλύτερη θέση στην ιστορία της γερμανικής λογοτεχνίας και μια καλή κουβέντα για την ποίηση ή τα μυθιστορήματά του μπορεί να σε μπλέξει με ανθρώπους σαν τον Martyn Housden, οι οποίοι θα σου πουν ότι πέρασες τη γραμμή και βρέθηκες αγκαλιασμένος με τη völkisch διανόηση που έθρεψε τον Εθνικοσοσιαλισμό. Ωστόσο οι πραγματικότητες του λαϊκού, ρομαντικού εθνικισμού του 19ου αιώνα δεν είναι τόσο απλές –και η Κάλλια Γερακιανάκη έρχεται να μας το θυμίσει με αυτή την εκλεκτή ηλεκτρονική/πειραματική της δουλειά.
Εδώ, λοιπόν, αναπροσαρμόζει τα Λουλουδοκόριτσα του Dahn στα δικά της βιώματα και στις προσωπικές της σκέψεις. Σκαρώνοντας, έτσι, ένα ακανόνιστο ηχητικό τοπίο, στο οποίο παρεισφρύουν εκπληκτικά και ορισμένα αναπάντεχα samples, πότε από παλιές ελληνικές ταινίες με τον Δημήτρη Χορν, πότε από το "Ξανθομάλλικο Αγόρι" της Τζένης Βάνου. Όνειρο και ρεαλισμός, Ελλάδα και Γερμανία, σκέψεις περί θηλυκότητας διαμέσω των αιώνων, ελευθερίες και πλαίσια. Ένας αληθώς ξεχωριστός δίσκος.
7. Bloody Hawk: Φθηνά Tricks [Εμείς Δεν Θα Πεθάνουμε Ποτέ & Minos-EMI]
O Ξανθιώτης ράπερ βρίσκεται σε διαρκή τροχιά ανόδου τα τελευταία χρόνια, καθώς δείχνει να χύνει κάμποσο ιδρώτα πάνω από τα beats, τον λόγο του και τον τρόπο με τον οποίον στέκεται πίσω από το μικρόφωνο. Γι' αυτό και τον βλέπουμε να συγκαταλέγεται στους σταθερά διακριθέντες κάθε φορά που βγάζει νέο δίσκο, σε έναν χώρο όπου υπάρχει ποιοτικός ανταγωνισμός.
Στα "Φθηνά Tricks" ο Νίκος Κίτσος στέκεται στα καλύτερά του ως MC, χωρίς να απεμπολεί ούτε τον λυρισμό του, ούτε την ωμότητα που έχει χαρακτηρίσει και στο παρελθόν τον λόγο του. Σε βάζει εύκολα, λοιπόν, μέσα στο κεφάλι του, σε πείθει να τον ακολουθήσεις στις πιο εξωστρεφείς του εκρήξεις, σε συγκινεί όταν ταμπουρώνεται στα δικά του. Όλα αυτά, μάλιστα, συμβαδίζουν και με μια φρεσκάδα στον ήχο και στις παραγωγές.
6. Νέγρος Του Μοριά: Θράσος [307 Records/Stay Independent]
Στην καλύτερη δουλειά μιας άνισης πορείας, ο Νέγρος Του Μοριά βρίσκει επιτέλους τις λέξεις, τους ήχους και την ερμηνευτική προσέγγιση ώστε να γιορτάσει και συνάμα να καυτηριάσει την ελληνικότητά του, ραπάροντας ως αυτός ακριβώς που είναι: ένας μαύρος Έλληνας του 21ου αιώνα με αφρικανικές ρίζες, ο οποίος μεγάλωσε στα γνώριμα αθηναϊκά πεζοδρόμια όπου περπατάμε καθημερινά κι έρχεται να μας πει δυο-τρία πράγματα που ξέρει για εκείνα, από τη δική του πλευρά.
Σύγχρονα beats που δεν φοβούνται τα trap ξανοίγματα, παραγωγές γεμάτες επαγγελματισμό, διαρκείς, πανέξυπνες παρεμβολές στο φόντο από το εγχώριο λαϊκό και παραδοσιακό πλαίσιο –ακόμα και από τη βυζαντινή υμνωδία– ρίμες δοσμένες με αληθινό, βιωματικό θράσος. Ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό, το οποίο γίνεται όχημα ηχητικής εκπροσώπησης του μαύρου νέου ντυμένου με φουστανέλλα που βλέπουμε στο εξώφυλλο. Μπορεί να μη λειτουργούν όλα εξίσου και να υπάρχει δρόμος ακόμα ως προς την ανάδειξη μιας πιο ολοκληρωμένης τραγουδοποιίας, πάντως τα όσα διαδραματίζονται εδώ διαθέτουν ευθύτητα και μια εντελώς δική τους φωτιά. Εάν τύχει περαιτέρω επεξεργασίας, έχει τη δυναμική να γεννήσει μια μικρή χιπ χοπ κοσμογονία.
5. May Roosevelt: Pearl [ανεξάρτητη έκδοση]
H Θεσσαλονικιά δημιουργός έχει λάμψει και παλιότερα, βγάζοντας έναν από τους καλύτερους δίσκους των εγχώριων 2010s –εκείνον με τη φωνή και την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου (2013). Δέκα χρόνια μετά, λοιπόν, τη βρίσκουμε να αγγίζει ξανά το αισθητικώς σπουδαίο με το "Pearl", μόνο που τώρα το κάνει μέσα από μια διαφορετική διαδρομή. Εδώ, δηλαδή, το theremin και τα ρετρό synthesizers ανοίγουν διάλογο με ένα κλασικό κουαρτέτο εγχόρδων (βιολί, βιόλα, τσέλο, κοντραμπάσο), σχηματίζοντας ένα τερέν ιδανικό για τη συνθετική ευφυΐα της May Roosevelt.
Η ευφυΐα αυτή ξετυλίγεται μέσα από ένα εμπνευσμένο ανακάτεμα ρετρό electronica και μουσικής δωματίου, που διακρίνεται από αιθέριο ρομαντισμό (π.χ. "Frenchine", "Ultramarine") και μια αίσθηση την οποία άλλοτε μπαίνεις στον πειρασμό να αποκαλέσεις "κρυστάλλινη", ενδίδοντας στα δημοσιογραφικά κλισέ, κι άλλοτε να παραλληλίσεις με πράγματα που συνέβαιναν –με διαφορετικό τρόπο, βέβαια– στο "Ελλάς Η Χώρα Των Ονείρων" του Μάνου Χατζιδάκι (1960). Στο οποίο θα ήθελα πολύ, σκέφτομαι, να ακούσω μια νέα πρόταση ανάγνωσης (ή και αποδόμησης) εκ μέρους της May Roosevelt, με βάση τούτα τα 40 λεπτά του "Pearl".
4. Ταφ Λάθος: Ακάρεα [Bashment]
Ως Ταφ Λάθος, ο Παναγιώτης Κυριακού αποτελεί μια αναγνωρίσιμη και αξιοσέβαστη σταθερά στο ελληνικό χιπ χοπ ήδη από τα "άνυδρα" '00s, όταν πρωτοέγινε γνωστός από τους Ψυχόδραμα 07. Για διάφορους λόγους, όμως, ενώ πάντα έβγαζε ωραία κομμάτια κι έχαιρε γενικής εκτίμησης ως MC, του διέφευγε ένας ξεκάθαρα γερός δίσκος, με δυναμική να γίνει "αναφοράς".
Το άλμα αυτό πραγματοποιείται με τα "Ακάρεα". Ένα άλμπουμ που έρχεται ως απόσταγμα εμπειρίας και αφομοιώσεων και τον βρίσκει να καρφώνει τη μπάλα στη χιπ χοπ μπασκέτα, διαθέτοντας μια πολύτιμη αίσθηση οικονομίας. Η οποία του έλειπε παλιότερα, μα τώρα κάνει τα κομμάτια του να φαντάζουν πιο συμμαζεμένα και στρογγυλά, με αποτέλεσμα να λειτουργεί καλύτερα τόσο ο γνώριμος, πύρινος χαρακτήρας των ραπ του, όσο και μια βασανισμένη στιχουργική δοσμένη σε πολύ καλά ελληνικά. Η οποία προσωποποιεί θαυμάσια το ρητό για τη γλώσσα που κόκαλα δεν έχει, μα κόκαλα τσακίζει.
3. Πέτρος Κλαμπάνης: Tora Collective [Enja & Yellowbird]
Και μόνο που ένας Ζακυνθινός κοντραμπασίστας βρέθηκε να κυκλοφορεί την τζαζ του σε ένα περίφημο ευρωπαϊκό label σαν την Enja, θα έφτανε και θα περίσσευε ως πειστήριο ότι κάτι κάνει καλά. Το ευρύτερο κοινό στα καθ' ημάς, πάλι, φαίνεται ότι χρειάστηκε να ακούσει τις λέξεις "υποψήφιος για Grammy" ώστε να δώσει βάση στα όσα συμβαίνουν στο "Tora Collective".
Ο Πέτρος Κλαμπάνης, βέβαια, δεν κάνει κάτι που δεν κάνουν κι άλλοι –"δεν ανακαλύπτουμε την Αμερική", όπως είπε χαρακτηριστικά, μιλώντας στο "α". Μπροστά σε διάφορα αδιέξοδα του τζαζ χώρου, άλλωστε, αρκετοί ρίχτηκαν σε έναν διάλογο με τοπικές παραδόσεις, πεδίο που σε μας είναι ιδιαίτερα πλούσιο, αφήνοντας περιθώρια για ιντριγκαδόρικες συνδέσεις και συσχετισμούς.
Είναι, λοιπόν, στο πώς διαβάζει o Κλαμπάνης τραγούδια σαν τα "Μήλο Μου Και Μανταρίνι", "Χαρικλάκι" ή "Μενεξέδες Και Ζουμπούλια" και στο πώς φαντάζεται και τοποθετεί την τζαζ ανάμεσά τους, όπου συμβαίνουν τα μικρά του μουσικά θαύματα. Προτείνοντας μια σύμπλευση που, ναι, την έχουμε ακούσει και από άλλους, όχι όμως με την ίδια δύναμη και ενάργεια.
2. Dani Gambino: Επικίνδυνοι Πολίτες [Elite Musik/Stay Independent]
Μετρά δεν μετρά μια τριετία δράσης στα εγχώρια χιπ χοπ πράγματα ο Dani Gambino, όμως το μπαμ που έχει κάνει στις νεότερες ηλικίες συγκρίνεται μόνο με αυτό που μέχρι πρόσφατα απολάμβαναν φιγούρες προερχόμενες από την trap κατεύθυνση. Στο "Τσιγάρα Στα Βαλκάνια" (2021) καταγράφηκαν κάποιοι καλοί λόγοι γι' αυτό, είναι όμως στο "Επικίνδυνοι Πολίτες" όπου η όλη πρόταση συσκευάζεται σε ένα σύνολο πιο σφιχτό και εκρηκτικό.
Με τον DJ The Boy σταθερά στο πλάι του όσον αφορά τις παραγωγές και αξιοποιώντας συμμετοχές από τον Wang και τον Bloody Hawk, ο Αθηναίος ράπερ εξαπολύει εδώ ένα χιπ χοπ-λαίλαπα, με γλώσσα ξεκάθαρα αντιεξουσιαστική και αντικομφορμιστική, που σε σημεία της, μάλιστα, εκφράζεται με λίαν αμφιλεγόμενους τρόπους (ειδικά για την αστυνομία).
Κι ενώ είναι ένας συγκεκριμένος MC, δίχως μεγάλη ευελιξία στο μικρόφωνο, διακατέχεται από τέτοιο μαχητικό πάθος, ώστε εξασφαλίζει ακατάπαυστη ροή στον δίσκο του, ακόμα κι αν διαλέξεις ως αιχμές στο δόρυ του κάποια κομμάτια σαν το ομώνυμο ή το "Νέοι Στo Νοσοκομείo". Τελειώνοντας την ακρόαση νιώθεις ότι δέχτηκες κάτι σαν Επίθεση στον Σταθμό 13 με ταξικά χαρακτηριστικά, αίσθηση στην οποία δεν μπορώ παρά να υποκλιθώ, άσχετα με τις διάφορες ενστάσεις τις οποίες διατηρώ για επιμέρους ζητήματα.
1. Τάνια Γιαννούλη: Solo [Rattle]
Το "Solo" εκφράζει πολλά πράγματα, ταυτόχρονα. Είναι, αρχικά, η νέα δουλειά μιας ανήσυχης δημιουργού, που έρχεται να ενισχύσει την τροχιά διεθνούς καταξίωσης στην οποία βρίσκεται κατά την τελευταία τριετία –ειδικά από το Enjoy Jazz Festival του 2020 και μετά.
Είναι, επίσης, ένας δίσκος που η Τάνια Γιαννούλη κυοφορούσε εδώ και αρκετά χρόνια: μια σαφώς προσωπική κατάθεση (επαρκώς γνώριμη, μα και επαρκώς διαφοροποιημένη από τις μέχρι τώρα συνεργασίες της), με λεπτοϋφασμένες ισορροπίες μεταξύ αυτοσχεδιασμού, λόγιας έκφρασης και μιας ευρωπαϊκής τζαζ αισθητικής, τύπου ECM.
Κυρίως, όμως, είναι μια ισχυρή μαρτυρία υπέρ του αστραφτερού της παιξίματος, το οποίο κάνει τα 71 λεπτά του "Solo" να ρέουν όχι μόνο αβίαστα, μα και συναρπαστικά, ξετυλίγοντας την αντίληψή της για τη μοντέρνα σύνθεση. Περιπετειώδεις διαθέσεις, μελαγχολικές καταβυθίσεις, ηχητικός όγκος μα και μινιμαλιστική λιτότητα, συνυπάρχουν εδώ σε αληθώς θαυμαστές ισορροπίες, που πηγάζουν από τον μοναχικό τρόπο με τον οποίον συνυπάρχει με το πιάνο της.
Διαβάστε Επίσης
