© Margarita Yoko Nikitaki
Άνιση υπήρξε η δεύτερη φετινή τακτική συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών υπό το νεαρό Άγγλο αρχιμουσικό Τζων Γουώρνερ σε μία ασφυκτικά γεμάτη "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (31/10).
Στο υπό τον μάλλον ανακριβή τίτλο "Απόηχοι πολέμου" πρόγραμμα εντάχθηκαν δύο έργα, από τα οποία μόνο το "Κοντσέρτο για βιολί" του Κόρνγκολντ σχηματοποιήθηκε το 1945-1946, σε μια περίοδο δηλ. κατά την οποία είχε τελειώσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Το γεγονός αυτό επέτρεψε στον εβραϊκής καταγωγής Αυστριακό …εκ Βοημίας συνθέτη να τηρήσει την υπόσχεσή του να μην συνθέτει πια αποκλειστικά μουσική για κινηματογράφο, στην οποία μεγαλούργησε μετά την εγκατάστασή του στην Αμερική λόγω της ανόδου του ναζισμού στην πατρίδα του.
Η πολύ επιτυχημένη ερμηνεία από τον εκλεκτό βιολιστή Ρόμαν Σίμοβιτς, εξάρχοντα της Συμφωνικής Ορχήστρας του Λονδίνου, υπενθύμισε πόσο παρήγορη είναι η παγκόσμια πλέον καθιέρωση του συγκεκριμένου (μετα)ρομαντικού έργου, που είχε τύχει σκληρής -και άδικης!- κριτικής, όταν πρωτακούσθηκε, λόγω της δήθεν ελαφριάς, χολλυγουντιανής ευκολίας γραφής. Είναι, βέβαια, αληθές ότι η παρουσία πολλών θεμάτων από ταινίες του Κόρνγκολντ (από τα "Μια άλλη αυγή" και "Χουάρεθ" μέχρι τον "Πρίγκηπα και τον φτωχό") δικαιολογούν το χαρακτηρισμό του ως ένα ενδιαφέρον μεν, ιδιότυπο δε "υβρίδιο", κυρίως στα δύο πρώτα, ιδιότυπα ραψωδικά/νοσταλγικά μέρη του.
Μολονότι ο ήχος του είναι περισσότερο μυώδης και μεταλλικός απ’όσο ίσως ενδείκνυται εν προκειμένω, ο 44χρονος σολίστ ανέδειξε έξοχα τη μελωδική και αρμονική πληθωρικότητά τους με ένα παίξιμο υποδειγματικής ορθοτονίας, αέναης κινητικότητας και ευπρόσδεκτου legato. Έλαμψε δε κυριολεκτικά στο -γραμμένο για έναν Χάιφετς!- δεξιοτεχνικά απαιτητικό τρίτο μέρος με τους διαρκώς εναλλασσόμενους "γιάνκικους" ρυθμούς και τα τζαζίστικα αρπίσματα.
Εξίσου μεγάλη ευχαρίστηση προκάλεσε η μαλακή, αδιόρατα θεατρική μουσική διεύθυνση του Γουώρνερ, που αποκωδικοποίησε την πλούσια ενορχήστρωση με ακρίβεια και μεγάλη τέχνη, αξιοποιώντας στο έπακρο το ηχητικά διαυγές παίξιμο των μουσικών της ΚΟΑ και αναδεικνύοντας πολύ όμορφα τα "αναδυόμενα" σόλι τους στο παιγνιώδες φινάλε (παρά το ατυχές καταληκτικό ολίσθημα των κόρνων).
Εκτός προγράμματος ο Σίμοβιτς προσέφερε την 2η και την 3η από τις 6 "Σονάτες για σόλο βιολί" του Βέλγου Υζαΰ (μία από τις "βίβλους" της εργογραφίας για βιολί, που μόλις ηχογράφησε), καθηλώνοντας με την απαστράπτουσα δεξιοτεχνία, τη στοχαστικότητα και το βάθος των ερμηνειών του!
Αμέσως μετά το διάλειμμα, η προσφερθείσα εκτέλεση της 5ης Συμφωνίας του Μάλερ ….διέψευσε, απρόσμενα, όσες -υψηλές- προσδοκίες είχαν δημιουργηθεί από την εντυπωσιακή διεύθυνση του Γουώρνερ στο πρώτο έργο της βραδιάς αλλά και από την πρόσφατη βράβευσή του από το βρετανικό "Mahler Foundation".
Η 5η Συμφωνία, μία από τις ομορφότερες και πιο πολυεπίπεδες δημιουργίες του τελευταίου "μεγάλου" των ρομαντικών συνθετών, δεν έχει φυσικά καμία σχέση με πολέμους, τους οποίους ο -ωσαύτως εβραϊκής καταγωγής Αυστριακός …εκ Βοημίας!- Μάλερ δεν πρόλαβε να ζήσει.
Στην ουσία συνιστά μια μουσική περιγραφή της διαδρομής, των συναισθημάτων και των παθών του ανθρώπου, στην οποία τα θέματα της ζωής, του έρωτα και του θανάτου αποτελούν βασικά στοιχεία του νοήματος. Το έργο βρίθει, εύλογα, διαφορετικών διαθέσεων, η γλαφυρή ανάδειξη των οποίων αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση κάθε επιτυχημένης μουσικής αφήγησης. Χαρακτηριστική εδώ είναι η ιδιαιτερότητα της συνύπαρξης δύο τονικοτήτων, της σκοτεινής ελάσσονος στα δύο πρώτα μέρη και της φωτεινής μείζονος στα τρία τελευταία.
Παρότι θα ήταν υπερβολικό να θεωρηθεί ότι ο Γουώρνερ δεν κατανοούσε την ανήσυχη, έντονα θεατρική δραματουργία του έργου, η εκτέλεση, ειδικά στα δύο πρώτα μέρη, υπήρξε ατελέστατη με μεγάλη ευθύνη του. Ανεξαρτήτως των όποιων ολισθημάτων εξαίρετων μουσικών (πχ. στις τρομπέτες), τα τέμπι υπήρξαν μάλλον ιδιοσυγκρασιακά, οι δυναμικές συχνά αχαλίνωτες, η ώσμωση του ήχου των χάλκινων σε αυτόν της ορχήστρας προβληματική. Το αρχικό πένθιμο εμβατήριο δόθηκε χωρίς ευγένεια βηματισμού, ενώ στο θυελλώδες δεύτερο μέρος η έως περιττής βιαιότητας τραχύτητα του παιξίματος και οι ορατές ελλείψεις συντονισμού δεν επέτρεπαν άρτια προβολή του ενορχηστρωτικού πλούτου της γραφής. Στο ενδιάμεσο σκέρτσο ο λικνιστικός βηματισμός (τόσο στα βαλς όσο και στα λέντλερ) στερούνταν ευελιξίας.
Την έλλειψη σαφήνειας της μπαγκέτας του ταλαντούχου, πλην ακόμη άπειρου αρχιμουσικού επιβεβαίωνε η για μια φορά …παρακολούθηση των επί σκηνής οθονών (η εμμονή στο λάθος έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από την τέλεσή του!). Μέχρι το ήμισυ σχεδόν του έργου διακρίθηκαν μόνο τα προσεγμένης φραστικής βιολοντσέλα υπό τον Λιακάκη, τα ποιητικά ξύλινα (με κορυφαίο το κλαρινέτο του Γιαννάκα) και τα σταθερά καλλιεπή σόλι κόρνου του Σίσκου (πχ. στο σκέρτσο).
Όταν η εκτέλεση βρήκε εμφανώς το βηματισμό της στα δύο τελευταία μέρη (ένα συναισθηματικά νηφάλιο adagietto με αρκούντως εστιασμένο και διαυγή ήχο των εγχόρδων, ένα ευπρόσδεκτα ελεγμένης έντασης φινάλε με άρτια ανάδειξη της αντίστιξης), ήταν πια αργά! Όλα αυτά ανταμείφθηκαν με τις …θερμότατες επευφημίες του κοινού, εκτός αν ήθελε θεωρηθεί ότι αυτές αφορούσαν την ακρόαση μιας από τις συγκλονιστικότερες συμφωνίες του ρομαντικού ρεπερτορίου…
Δύο εβδομάδες νωρίτερα (18/10) η Θεσσαλονίκη φιλοξένησε ένα ακόμη σημαντικό μουσικό γεγονός. Στο πλαίσιο των 60ών "Δημητρίων", η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης μετακάλεσε στη Ροτόντα το περίφημο ιταλικό σύνολο οργάνων εποχής "Il Giardino Armonico" υπό τον διακεκριμένο διευθυντή του Τζοβάνι Αντονίνι. Η σημασία της εκδήλωσης δεν έγκειτο μόνο στο ότι παίχθηκε κλασική μουσική σ’έναν ιστορικό, πανέμορφο και άριστα αποκαταστημένο (αν και οπωσδήποτε όχι πρόσφορης ακουστικής) χώρο, αλλά στο ότι αυτή αποτέλεσε την πρώτη (!) ελληνική εμφάνιση ενός από τα διασημότερα σύνολα οργάνων εποχής παγκοσμίως, που συμπλήρωσε φέτος 40 χρόνια ύπαρξης.
Εξίσου σημαντικό ήταν το πρόγραμμα που περιελάμβανε τρεις συμφωνίες του Χάυντν, τις υπ’αρ. 41, 72 και 73 καθώς και ένα "Κοντσέρτο για βιολί" του Βιβάλντι. Η ακρόαση των -ούτως ή άλλως, σπάνια παιζόμενων στη χώρα μας- συμφωνιών του Χάυντν υπήρξε λίαν ερεθιστική. Και τούτο γιατί ο Αντονίνι αποτελεί τον πρωταγωνιστή ενός από τα πιο ενδιαφέροντα δισκογραφικά projects των τελευταίων ετών, αυτό με τίτλο "Haydn 2022-2032" της εταιρείας Alpha, που στοχεύει στην ολοκλήρωση της ηχογράφησης του συνολικού (107 έργα!) συμφωνικού corpus του συνθέτη του Γερμανικού εθνικού ύμνου μέχρι το 2032, επέτειο των 300 χρόνων από τη γέννησή του! Συνοδοιπόροι του στην ηχογράφηση είναι δύο ορχηστρικά σύνολα, οι "Il Giardino Armonico" και η Ορχήστρα Δωματίου της Βασιλείας. Το πολύτιμο εγχείρημα βρίσκεται ήδη λίγο μετά τα μισά της διαδρομής του, προσμετρώντας ήδη 17 πολύ αξιόλογους δίσκους.
Το στίγμα των ιστορικά ενημερωμένων ερμηνειών οριοθετήθηκε από το μεσαίο μέγεθος της ορχήστρας, τη χρήση οργάνων εποχής (με έντονη παρουσία κόρνων σε όλα τα έργα) αλλά και …την άχαρη ακουστική (ελέω "κογχών" και όχι μόνο) της Ροτόντας, που δεν επέτρεπε την πληρέστερη εστίαση -ή την αποτίμηση της εστίασης- του ήχου. Τα σβέλτα -αλλά όχι "μαστιγωτικά" γρήγορα, όπως κατά το παρελθόν- τέμπι του Αντονίνι, η αποφυγή του ορχηστρικού legato προς όφελος της ανάδειξης των επιμέρους "φωνών" (π.χ. του φλάουτου) και οι επιρροές του μπαρόκ ως προς το ρυθμό ταίριαξαν γάντι στην 72η Συμφωνία, που έχει όμως γραφτεί πολύ παλιότερα απ’ό,τι υπονοεί η αρίθμησή της! Το έργο ξεχωρίζει για την παρουσία …4 φυσικών κόρνων: τους δύο κορνίστες του συνόλου με τον κάπως όξινο ήχο πλαισίωσαν εν προκειμένω ο κορυφαίος μας κορνίστας Κώστας Σίσκος και η Μαρία Φωτιά.
Εξίσου υπηρέτησαν την φωτεινή 41η Συμφωνία, μία εκ των συμφωνιών του αισθητικού κινήματος "Θύελλα και ορμή", που δόθηκε ακολούθως. Η ερμηνεία, πάντως, απογειώθηκε από την πιο "οργανική" προσέγγιση και την υποβλητική απόδοση του αργού μέρους.
Ο κομβικός στη συγκεκριμένη συναυλία ρόλος των κόρνων δικαιολόγησε και το αφιερωμένο στο …"κυνήγι" δεύτερο μέρος του προγράμματος. Επιστρέφοντας στο ρεπερτόριο που εδραίωσε τη φήμη τους, οι "Il Giardino Armonico" ερμήνευσαν εξαίσια το σύντομο "Κοντσέρτο για βιολί RV 362" του Βιβάλντι -σύγχρονο των περίφημων "4 Εποχών"- με σολίστ τον ανεπίληπτης ηχητικής ορθοτονίας και μουσικότητας εξάρχοντά τους Στέφανο Μπαρνέσκι.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με μία ερμηνεία πιο κλασικών διαστάσεων της 73ης Συμφωνίας του Χάυντν: ο σβέλτος πλην διαυγής ήχος των εγχόρδων δικαίωσε και τον παλμό των μενουέτων και τη μελωδικότητα του καταληκτικού presto, στο οποίο πρωταγωνίστησαν τα κόρνα, μέχρι του απρόσμενα …ήσυχου κλεισίματος.
Περιγραφή κεντρικής εικόνας: Ο βιολιστής Ρόμαν Σίμοβιτς ερμηνεύει το "Κοντσέρτο για βιολί" του Κόρνγκολντ κατά τη διάρκεια τακτικής συναυλίας της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών υπό τον Άγγλο αρχιμουσικό Τζων Γουώρνερ στην "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (31/10)
Διαβάστε Επίσης
