© Ηλίας Γεωργουλέας
Πρώτος προσωπικός δίσκος, λοιπόν. Πώς ήταν να ηχογραφείς σόλο, με δεδομένο ότι σε είχαμε μάθει ως "ψυχή" της Μητέρας Φάλαινας Τυφλής, ενός γκρουπ που, ανά περιόδους, μπορεί να περιλάμβανε έως και 15 άτομα; Τι έμεινε ίδιο και τι άλλαξε, στην όλη διαδικασία;
Αναπόφευκτα, η διαδικασία ήταν πολύ διαφορετική. Μη ξεχνάς πως πέρασαν και σχεδόν 10 ολόκληρα χρόνια από τότε που μπαίναμε με τη Μητέρα Φάλαινα Τυφλή στο "Shakti Sound Studio" του Συμεών Νικολαΐδη για να ηχογραφήσουμε το δεύτερό μας άλμπουμ, "Ναυάγια Στη Στεριά" (2014), με ηχολήπτη τον Άκη Πασχαλάκη. Την παρέα την χρειαζόμουν και τώρα, παρ'όλο που ναι, είναι η πρώτη προσωπική δουλειά. Έτσι, απευθύνθηκα στον Αλέξανδρο Δανδουλάκη –γνωστό και ως Alex Dante– καλό φίλο και συνεργάτη, από τον οποίον ζήτησα ν' ακούσει τα τραγούδια του "44" στην πρωτόλεια, demo μορφή τους, ώστε να συνεισφέρει στην ενορχήστρωση και στην καθοδήγηση των μουσικών που θα έπαιζαν στο στούντιο.
Αυτή τη φορά η ενασχόληση κράτησε 4-5 μέρες. Δεν επαναλήφθηκαν, δηλαδή, οι μακροσκελείς ηχογραφήσεις που ζήσαμε με τη Φάλαινα, γιατί όλα έγιναν πολύ στοχευμένα, με μουσικούς απόλυτα επαγγελματίες και άρτιους τεχνικά, στους οποίους ήταν περίσσια, παράλληλα, η ευαισθησία, η ευελιξία, το μεράκι και το χιούμορ. Μάλιστα, η προετοιμασία είχε γίνει πολύ πριν μπούμε στο μαγικό υπόγειο στούντιο "Συν1" της Κυρίλλου Λουκάρεως. Είμασταν, λοιπόν, έξι μουσικοί (οι μισοί περίπου, συγκριτικά με τη Φάλαινα), αλλά λειτουργήσαμε και πάλι ως ένα σύνολο και πολύ αποτελεσματικά. Κάτι, νομίζω, που καταγράφεται και στον ήχο, καθώς και στα παιξίματα του δίσκου.
Ο τίτλος "44" αντανακλά το ηλικιακό φάσμα στο οποίο βρίσκεσαι σήμερα. Πώς είναι η ζωή στα 40; Κατά πόσο ισχύει εκείνο το "too old to rock 'n' roll, too young to die" των Jethro Tull, το οποίο έγραψε ο Ian Anderson, ενώ αντίκριζε απλά τα 30;
Είχα ήδη πατήσει τα 44 όταν μπήκαμε στο στούντιο, τον Νοέμβρη του 2022. Και επειδή μου αρέσουν πολύ τα concept album, σκέφτηκα ότι σ' έναν υποτιθέμενο δίσκο, εάν η μία πλευρά είχε 4 τραγούδια και η άλλη ακόμη 4 (σύνολο 8), ο τίτλος "44" θα είχε κάτι παραπάνω από νόημα. Τελικά το άλμπουμ δεν βγήκε σε βινύλιο, άλλωστε ακόμα αγαπώ πολύ τα CD: φέρουν κάτι από τη δεκαετία του 1990, στην οποία γαλουχηθήκαμε μουσικά.
Τώρα, η ζωή μετά τα 40 είναι πολύ πιο πλούσια σε ερεθίσματα και εμπειρίες, ακόμα κι αν αυτά έχουν να κάνουν με τις προκλήσεις της καθημερινότητας ή του μικροσύμπαντος που ο καθένας μας έχει επιλέξει. Νομίζω πως είμαστε πιο συνειδητοποιημένοι σε σχέση με το τι διαλέγουμε να κάνουμε με τον χρόνο μας, την ενέργεια και την προσοχή μας, κάτι που προσφέρει σημαντική ικανοποίηση, γνώση και εμβάθυνση στα πράγματα. Η οικογένεια παίζει σημαντικό ρόλο στο να γειωθούμε μ' έναν τρόπο δημιουργικό, ώστε να μπορούμε να είμαστε πιο πειθαρχημένοι. Τόσο στα καθημερινά, όσο και στα "εκτός προγράμματος", που, παραμένουν, βέβαια, αναγκαία και αναζωογωνητικά –όπως τα δημιουργικά και τα μουσικά, φερειπείν.
Πάντως, ο μέγιστος Ian Anderson ίσως να ήθελε να εκφράσει κι όσους ήρθαν πριν απ' αυτόν, όπως και τη δική του αποφασιστικότητα και ορμή να κάνει εκείνο που αγαπά για περισσότερο χρόνο απ' ότι ενδεχομένως του αναλογούσε: να δώσει μια διάρκεια στο παίξιμο, στα live, στους δίσκους, στη δημιουργία. Το κατάφερε και με το παραπάνω! Ελπίζω κι εμείς να συνεχίσουμε να παίζουμε μέχρι τα βαθιά γεράματα, υγιείς, όρθιοι, γελαστοί, ξέγνοιαστοι και με τον απαραίτητο αυτοσαρκασμό.
Όπως είπες και πιο πριν, μετράμε 11 χρόνια από τον τελευταίο δίσκο των Μητέρα Φάλαινα Τυφλή, στα οποία άλλαξαν πολλά. Επηρέασαν και τη δημιουργική σου ματιά; Ή η έμπνευση αντλείται από μέρη ξέχωρα της καθημερινότητας;
Σίγουρα, ως προς τα νοήματα και τις κεντρικές μουσικές ιδέες, οι πρώτες ύλες του "44" βρίσκονται στη ζωή με την οικογένεια, αλλά και στην περίοδο των εγκλεισμών μεταξύ 2020-2022. Αν και κάποια τραγούδια μετρούν αρκετά χρόνια ζωής, όπως το "Όλο Και Πιο Λίγα", το οποίο γράφτηκε πριν μια 15ετία περίπου. Παρ' όλα αυτά, έννοιες όπως η συντροφικότητα, η τρυφερότητα, η μοιρασιά, η έγνοια, η αλληλεγγύη, ο κοινωνικός προβληματισμός, η ανασφάλεια (ψυχολογική και εργασιακή), η παρέα, ο έρωτας και τα ταξίδια, υπάρχουν και στα τραγούδια που έγραψα με τη Φάλαινα.
Τώρα, όμως, νομίζω ότι προσπάθησα να προσεγγίσω αυτά τα θέματα χωρίς πολλές περιστροφές και αποκλίσεις, ώστε να ειπωθούν και να τραγουδηθούν πιο απλά. Την ίδια στιγμή αποζητούσα να υπάρχει και μια νοηματική συνέχεια στα τραγούδια, καθώς ακούει κανείς τον δίσκο. Αν και στέκονται και ξεχωριστά, δεν είναι τυχαίο που ακόμα και οι τίτλοι τους σχηματίζουν μία "τύπου" φράση, η οποία με εκφράζει αρκετά περιεκτικά: "Ονειρεύτηκα / Ό,τι κάνω / Το μόνο που μετρά / Ρο / Ρίτα Χέιγουορθ / Χόρεψε / Κάτω απ' το χαλί / Όλο και πιο λίγα". Σχετικά με την έμπνευση, πάντως, η προσωπική ζωή και η καθημερινότητα με την οικογένεια προσφέρουν δημιουργική τροφή, όμως, ειδικά στους καιρούς μας, δεν είναι λίγα και τα όσα ζούμε συλλογικά. Είμαι σίγουρος, λοιπόν, πως επίσης προσφέρουν –αν όχι πρόδηλα, τότε με τρόπο οργανικά υποδόριο και βραδυφλεγή.
Παρατήρησες να αλλάζουν και τα μουσικά σου γούστα, σε αυτό το διάστημα; Ή παραμένεις σταθερός στις αγάπες σου;
Η αγάπη μου για την αμερικάνικη παράδοση της τραγουδοποιίας παραμένει άσβεστη και εμμονική. Μάλιστα, όσο περνά ο καιρός, έχω την τάση να εμβαθύνω ακόμα περισσότερο στα κομμάτια, στους καλλιτέχνες και στον ήχο αυτόν. Όμως, επειδή η μουσική –όπως και κάθε τέχνη– δεν μπορεί να παραμένει ανεπηρέαστη από το τι συμβαίνει στο καλλιτεχνικό και κοινωνικό γίγνεσθαι (πόσο μάλλον τώρα, που έχουμε την τεχνολογία και μπορούμε ν' ακούμε και να βλέπουμε τόσα), νομίζω πως ό,τι μου κάνει εντύπωση και με "πιάνει", σε όποιο είδος κι αν κατατάσσεται (ή στις τέχνες γενικότερα ή και στα βιβλία, που είναι και μέρος της δουλειάς μου), σίγουρα καταχωρείται εντός μου μ' έναν τρόπο, πλάγιο ή μη. Κι έρχεται να προστεθεί στην παλέτα των ηχοχρωμάτων και των νοημάτων που είναι πάντοτε διαθέσιμη σε όποιον σκαρώνει κάτι. Στην περίπτωσή μας, τραγούδια.
Αλήθεια, πώς σου φάνηκε το φρέσκο "The Land We Knew The Best" του Chris Eckman; Θυμάμαι ότι τελευταία φορά που σε είδα πάνω στη σκηνή με τη Φάλαινα ήταν σε μια κοινή συναυλία μαζί του –τον Φεβρουάριο του 2015, στο "six d.o.g.s."...
Μου άρεσε πολύ. Έχει μια απλότητα και μια ευαισθησία στον ήχο και στις ερμηνείες που με καθηλώνουν και ταυτόχρονα με ταξιδεύουν. Είναι τόσο καλαίσθητες οι παραγωγές του Chris Eckman στα τελευταία του άλμπουμ, διαφορετικές απ' ότι στα προηγούμενά του, νομίζω: η φωνή, οι στίχοι, η γενικότερη ηχητική προσέγγιση και φροντίδα... Δεν ξέρω αν η Λιουμπλιάνα επηρεάζει τη δημιουργική του διαδικασία και την αισθητική του, πάντως ό,τι βγάζει τα τελευταία χρόνια το απολαμβάνω όπως και τα παλαιότερά του, ακόμη κι αν δεν αποκλίνει και τόσο από τη φόρμα και τον ήχο του.
Σχετικά με τη σύμπραξή μας δέκα χρόνια πίσω, όταν ανεβήκαμε μαζί του στη μικροσκοπική σκηνή του "six d.o.g.s.", ήταν από τις πιο σημαντικές στιγμές μας, και νομίζω πως το εκφράζω αυτό εκ μέρους όλων των παιδιών της μπάντας. Είναι μία εμπειρία που μου έχει μείνει αξέχαστη, το να παίζουμε μαζί το σημαντικό ρεπερτόριο των Walkabouts, καθώς και 2-3 κομμάτια από τα σόλο άλμπουμ του, όλα ενορχηστρωμένα για το συγκεκριμένο live με τόση μαεστρία για ροκ γκρουπ-πνευστά-έγχορδα από τον Αντώνη τον Σταυρόπουλο (μπασίστα της Φάλαινας, εκείνη την περίοδο). Είχε και έχει τεράστια σημασία για 'μένα. Από τότε, εντωμεταξύ, διατηρούμε μια στοιχειώδη επικοινωνία με τον Eckman. Κι ελπίζω όταν με το καλό μας έρθει (μακάρι να 'ναι φέτος!) ν' ανταμώσουμε και, γιατί όχι, να ξαναπαίξουμε και παρέα.
Από τα κομμάτια του "44" μου άρεσε ιδιαίτερα η "Ρίτα Χέιγουορθ", στην οποία έχει αναφερθεί και ο Φοίβος Δεληβοριάς παλιότερα (στο "Χάλια"). Αν και, ακούγοντάς τη, νομίζω ότι σκέφτηκα πόσο μου λείπει ο Tom Petty. Ποια είναι, όμως, η δική σου Ρίτα Χέιγουορθ;
Η "Ρίτα Χέιγουορθ" είναι το 5ο τραγούδι του "44" και ανήκει στα πιο πρόσφατα κομμάτια που έγραψα για τον δίσκο, ίσως και γι' αυτό να ξεχωρίζει. Το αγαπώ κι εγώ πολύ. Το κιθαριστικό θέμα το είχα καταγράψει εδώ και πολύ καιρό σε πρόχειρη ψηφιακή demo ηχογράφηση κι έψαχνε "τραγουδόσπιτο": κάπου να βρει στίχο και να πάρει μορφή, να αποκτήσει λόγο ύπαρξης.
Τα τραγούδια του Tom Petty με τους Heartbreakers, αλλά και οι προσωπικές του δουλειές (σαν το "Wildflowers" του 1994), αποτελούν μεγάλη έμπνευση. Λείπει και σε 'μένα, κρίμα που έφυγε τόσο νωρίς, είχε τόσα να προσφέρει ακόμα, δεν προλάβαμε να τον δούμε και live… Πάντως, η δική μου Ρίτα Χέιγουορθ είναι εκείνη της αφίσας στην ταινία "Τελευταία Έξοδος" (The Shawshank Redemption, πάλι 1994!), η οποία αποτελεί μέσο και λόγο κάθε διαφυγής. Όπως λέει και το στιχάκι στο τραγούδι: "Μία έξοδο ψάχνω / κι αν δεν βρίσκω τη φτιάχνω". Και η "έξοδος" γένους θηλυκού είναι, οπότε –όπως και ο Φοίβος στο "Χάλια"– ο καθένας τη δική του ψάχνει, τελικά.
Τα παιδιά σου έχουν αγαπημένα τραγούδια από το "44";
Τους αρέσει πολύ και η "Ρίτα Χέιγουορθ" και το "Κάτω Απ' Το Χαλί", αλλά περισσότερο νομίζω το "Χόρεψε", μάλλον το πιο gospel τραγούδι του άλμπουμ. Εμπνευσμένο από τον ερχομό της κόρης μου, ολοκληρώθηκε η σύνθεσή του μέσα στα lockdown, ενορχηστρώθηκε με σπάνια φροντίδα και ξεχωριστή αισθητική από τον Αλέξανδρο Δανδουλάκη, ενώ τραγουδήθηκε και με ψυχή απ' όλη τη Μπάντα 44 (τους μουσικούς του άλμπουμ), συν την Ιωάννα Μιχαηλίδου, η οποία προσέφερε την υπέροχη φωνή της σε όλα τα δεύτερα φωνητικά του δίσκου.
Τι προσφέρει η έκδοση του "44" σε εικονογραφημένο βιβλίο/CD; Σε επηρέασε το παράδειγμα του "Ο Γύρος Της Μέρας Σε Ογδόντα Κόσμους" των Διάφανων Κρίνων (2005); Είναι μια απάντηση στη καθίζηση την οποία γνωρίζει η δισκογραφία σε φυσικό format;
Συνεχίζω να πιστεύω στη φυσική μορφή καταγραφής, διανομής και ακρόασης της μουσικής. Στηρίζω όσο μπορώ την εγχώρια και διεθνή (ανεξάρτητη, κυρίως) παραγωγή, αποκτώντας CD, βινύλια και κασέτες –νέα και από δεύτερο χέρι– σε ετήσια βάση. Τα πιο πολλά μέσω Bandcamp, αλλά και αγοράζοντας από τα δισκοπωλεία της πόλης μας.
Το άλμπουμ των Διάφανων Κρίνων το έχω και μου άρεσε πολύ, όπως μου άρεσε και η ιδέα της έκδοσής του. Πάντως, τη δική μου απόφαση να κυκλοφορήσει το "44" ως comic/CD την επηρέασε το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια εργάζομαι στον χώρο του βιβλίου. Ταυτόχρονα, ήθελα από καιρό να συνεργαστούμε με την εικονογράφο Αγγελική Σαλαμαλίκη, την οποία πρωτογνώρισα μέσα από τα βιβλία της. Έπειτα, όταν ανταμώσαμε και δουλέψαμε μαζί, η έμπνευσή της έφερε ένα αποτέλεσμα που με κέρδισε και με μάγεψε. Δεν έχω λόγια! Την ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου που μ' εμπιστεύτηκε και απεικόνισε τα τραγούδια με τόση ευαισθησία και ομορφιά.
Για να σου πω και σε σχέση με το φυσικό format, όμως, δεν ξέρω στ' αλήθεια αν είναι μία απάντηση στην όποια καθίζησή του το ν' ακούμε μουσική από ένα comic book με CD. Σίγουρα, πάντως, είναι κάτι ξεχωριστό ως ιδέα, που φέρνει κοντά δύο συγγενικούς κόσμους: των εικονογραφημένων βιβλίων και των δίσκων. Δεν είναι η πρώτη φορά που έγινε, ούτε και η τελευταία, ελπίζω. Αν πιστεύουμε σε κάτι, αν το αγαπήσουμε και το φροντίσουμε, νομίζω πως, όταν υλοποιηθεί –ειδικά με τη βοήθεια ταλαντούχων ανθρώπων, με ουσία και χιούμορ– καταφέρνει τελικά να αποκτήσει μία κάποια απεύθυνση. Να ταξιδέψει, ακόμα και ν' αγαπηθεί.
Για το ταξίδι, εντωμεταξύ, σκέφτηκες μια υπέροχη ιδέα: να περιοδεύσεις ανά την Ελλάδα, δίνοντας συναυλίες σε βιβλιοπωλεία. Πώς σχηματίστηκε στο κεφάλι σου αυτή η "Bookstore Tour"; Και τι μπορείς να μοιραστείς για τους επικείμενους σταθμούς της;
Αγαπώ πολύ το "Λεξικοπωλείο", το βιβλιοπωλείο όπου εργάζομαι τα τελευταία 8 περίπου χρόνια στο Βατραχονήσι –στη γειτονιά μου, το Παγκράτι. Ένας από τους λόγους που ήθελα να εργαστώ σε τέτοιον χώρο είναι ότι αγαπάω γενικώς τα βιβλιοπωλεία: νιώθω ασφαλής εντός τους, "σαν στο σπίτι μου", εκτός φυσικά από το στούντιο, τις πρόβες και τα live. Οπότε, ξεκινώντας από την Αττική και κατόπιν (γιατί όχι;) συνεχίζοντας στην περιφέρεια και στα νησιά, σκέφτηκα, "ας κάνω μια βόλτα στα βιβλιοπωλεία, με αφορμή το 44".
Κάτι άλλο που με απασχολεί και με προβληματίζει έντονα είναι η έλλειψη χώρων τόσο στην Αθήνα, όσο και έξω απ’ αυτήν: δεν υπάρχουν μουσικές σκηνές, πια ή έχουν κλείσει οι περισσότερες. Πάει, λ.χ., το "Μικρό Μουσικό Θέατρο", το "Αλάβαστρον", το "six d.o.g.s." κ.ά., όπου ζήσαμε τόσες όμορφες στιγμές (μουσικές και όχι μόνο) και είδαμε/ακούσαμε τόσα συγκροτήματα και τόσους καλλιτέχνες… Θεωρώ, λοιπόν, πως η μουσική πράξη, όπως κάθε τι καλλιτεχνικό ως έκφραση και αναπαράσταση, οφείλει να μεταφερθεί τόσο σε χώρους που δεν προορίζονται για κάτι τέτοιο (π.χ. βιβλιοπωλεία), όσο και στον δημόσιο χώρο. Δεν είναι τυχαίο που επιλέξαμε το Κοινωνικό Πολιτιστικό Κέντρο Βύρωνα, την αγαπημένη "Λαμπηδόνα" της ευρύτερης γειτονιάς μας, για την πρώτη παρουσίαση του "44", στα μέσα του περασμένου Μαρτίου.
Σχετικά με τις "βιβλιοπαρουσιάσεις", τώρα, είναι ακόμα πολύ νωρίς ν' αναφέρω βιβλιοπωλεία-σταθμούς της Bookstore Tour. Πάντως η πρώτη στάση είναι το "Λεξικοπωλείο", την Παρασκευή 11/4 (στις 18:30 το απόγευμα), με εκλεκτούς καλεσμένους, τόσο ομιλητές, όσο και μουσικούς. Στην παρέα μας θα είναι ο Φοίβος Δεληβοριάς, ο Αχιλλέας Κυριακίδης και… εσύ! Και, φυσικά, μέλη της Μπάντας 44: Μιχάλης Βρέττας, Αλέξανδρος Δανδουλάκης, Ιωάννα Μιχαηλίδου, Θεοδοσία Σαββάκη, Κώστας Στεργίου και ίδωμεν ποιοι άλλοι!
Τέλος, του χρόνου κλείνουν 20 στρογγυλά χρόνια από την πρώτη εμφάνιση των Μητέρα Φάλαινα Τυφλή (2006); Υπάρχουν σχέδια για κάποια εορταστική επιστροφή;
Το θέλω με όλη μου την ψυχή να παίξουμε ξανά με τη Φάλαινα, είτε σε κάποιο εορταστικό live, είτε για να ηχογραφήσουμε! Υπάρχει επαφή με τα περισσότερα μέλη της και τα πιο πολλά παιδιά το επιθυμούν. Αν το επιτρέψει η απόσταση (γιατί κάποιοι ζουν εκτός Αττικής, πια), όπως και οι υποχρεώσεις, νομίζω ότι θα βρούμε κοινό χρόνο και θα κάνουμε κάτι. Και τραγούδια υπάρχουν και διάθεση υπάρχει. Αν και κυρίως ν' ανταμώσουμε θέλουμε, να μοιραστούμε κάτι καινούριο με ματιές στο σήμερα και κώδικα γνώριμο και οικείο από τα παλιά –όσα μας έφεραν κοντά και μας επέτρεψαν να δημιουργήσουμε δύο δίσκους και να κάνουμε τόσες ωραίες και δυνατές εμφανίσεις. Εύχομαι η Μητέρα Φάλαινα Τυφλή ξανά ν' αναδυθεί! Για την ώρα, το 2025 θα κυλήσει με 8 τραγούδια από το "44", εμφανίσεις ακουστικές και ηλεκτρικές, μα κι επόμενα, νέα κομμάτια, ως soundtrack στο προσωπικό, αλλά (όπως είπαμε) καθόλου μοναχικό ταξίδι.
