Αφιέρωμα στον Γιάννη Σπανό: Φτιάχτηκε με αγάπη, στάθηκε όμως μάλλον απογοητευτικό

"Μακάρι να μη βρέξει", είχε ευχηθεί η Τάνια Τσανακλίδου μιλώντας στο "α", ώστε να μη χρειαστεί να αναβάλει την τιμητική βραδιά που σχεδίαζε για τον Γιάννη Σπανό στο Ηρώδειο. Ο καιρός της έκανε λοιπόν το χατίρι κι εκείνη ευτύχησε να δει πολύ κόσμο στις κερκίδες, ο οποίος συντρόφευσε το αφιέρωμά της με ενθουσιώδεις αντιδράσεις. 

Της άξιζε, γιατί το έστησε με εμφανή αγάπη. Δυστυχώς, όμως, εξαιρουμένων των δικών της επιδόσεων και 2 ή 3 στιγμών των καλεσμένων της, άφησε μια μάλλον απογοητευτική επίγευση. Γράφοντας κάτι τέτοιο, βέβαια, έρχομαι σε ρήξη με το κοινό αίσθημα· με το χειροκρότημα και το αβίαστο τραγούδι του κόσμου, με διάφορα ενθουσιασμένα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μια εικόνα πανομοιότυπη και σε άλλα πρόσφατα αφιερώματα, η οποία σε κάνει να σκέφτεσαι ότι αυτό το πλήθος μεγάλων, μεγαλύτερων, και ορισμένων νεότερων –το ίδιο που εξακολουθεί και γενικότερα να στηρίζει το οικοδόμημα του "καλού ελληνικού τραγουδιού"– δεν ενδιαφέρεται πια για κανέναν πήχη ή ορίζοντα κριτικής. 

Κάπως, κάπου, κάποτε, δηλαδή, ίσως έκαναν την ειρήνη τους με το ότι τα μεγέθη μίκρυναν· με το ότι οι επίγονοι δεν μπορούν να παραβγούν εκείνους που καλούνται να διαδεχθούν. Και, προκειμένου να μη ραγίσει το οικοδόμημα, έμαθαν να αρκούνται στα λίγα, μέχρι που έφτασαν να πιστέψουν στο ίδιο τους το παραμύθι. Έτσι, αφήνονται στο συναίσθημα των κλασικών στιγμών του παρελθόντος παραβλέποντας το πώς αποδίδονται, χρίζουν ως σπουδαίους τους ελάσσονες ή εκστασιάζονται με το απλώς σωστό, μα από κάθε άλλη άποψη τόσο πενιχρό. Όπως έκαναν λ.χ. στο Ηρώδειο με τον Φώτη Σιώτα, όταν είπε τον "Τρελό" του Σταμάτη Κόκοτα. 

Σημειώνοντας κάτι τέτοιο, πάντως, δεν επιθυμώ να στοχοποιήσω τον σε τόσα άλλα άξιο Φώτη Σιώτα. Άλλωστε στο τραγούδι μπορεί να μην τα κατάφερε, στάθηκε όμως πολύτιμη μονάδα ως βιολιστής, πλουτίζοντας μια άξια ορχήστρα: Σπύρος Μάνεσης (πιάνο, πλήκτρα), Νίκος Παπαϊωάννου (τσέλο, κοντραμπάσο), Γιώργος Δούσης (πνευστά), Βασίλης Παναγιωτόπουλος, (τρομπόνι, ακορντεόν), Γιάννης Παπαγεωργίου (κιθάρα) & Κώστας Νικολόπουλος (κιθάρες, μπάσο). Ο τελευταίος, μάλιστα, στάθηκε και ο αφανής ήρωας της βραδιάς, αφού επιμελήθηκε και τις ενορχηστρώσεις της. Οι οποίες δεν ήταν "ανατρεπτικές", όπως υπονόησε σε ένα σημείο η Τσανακλίδου, ωστόσο αποδείχθηκαν έξυπνες.

Γράφοντας πάντως ότι το αφιέρωμα απογοήτευσε, αναφέρομαι στο πηλίκο του και όχι στην κάθε του πτυχή. Αν μη τι άλλο, δηλαδή, ευτυχήσαμε να δούμε πλάνα από το ντοκιμαντέρ του Άρη Δόριζα για τον Σπανό –με τον ίδιο τον συνθέτη και μια πλειάδα εγχώριων αστέρων που μίλησαν για εκείνον– ενώ η Τσανακλίδου έφερε και μερικά υπέροχα σκιτσάκια, αποκαλύπτοντας μια αφανή όψη από τη δημιουργική του νιότη. Μια θαυμάσια πινελιά, η οποία εν τέλει τον τίμησε πιο ουσιαστικά από διάφορες αποδόσεις των τραγουδιών του.

Η ίδια η Τσανακλίδου, επίσης, αποδείχθηκε μαγνητική και συχνά σήκωσε στους ώμους της τον καλλιτεχνικό ουρανό της βραδιάς. Και όχι γιατί πέτυχε σε όλα. Ήδη από την έναρξη, άλλωστε, όταν είπε το εμβληματικό για τη συνεργασία της με τον Σπανό "Αν Μ' Αγαπάς", συναισθανθήκαμε το βάρος του χρόνου στη φωνητική της έκταση και στο μυθικό της βιμπράτο. Όμως η Τσανακλίδου ήταν και παραμένει μια φιγούρα με πολλά πρόσωπα, με την οποία δεν ξεμπερδεύεις έτσι απλά. Είναι μια ηθοποιός που τραγουδά; Ή μια τραγουδίστρια που παίζει; Αναρωτιέμαι από την πρώτη φορά που την είδα ζωντανά, ένα μακρινό καλοκαίρι στου Παπάγου. Αυτό το αέναα δισυπόστατο, εντούτοις, φτάνει και περισσεύει για να την ακολουθώ έκτοτε. 

Αρκούσε, επίσης, για τα όσα παρουσίασε στο Ηρώδειο, έστω κι αν δεν βγήκαν όλα τα στοιχήματα: το "Κάτω Απ' Τη Μαρκίζα", λ.χ., πρέπει να το τραγουδήσεις, δεν φτάνει να το παίξεις. Αλλά στο "Φίλε", στους "Δρόμους Του Βερολίνου", στο "Κάθε Φορά Που Θα 'Ρθεις Βρέχει", στο "Ναύτης Βγήκε Στη Στεριά" και στην απαράμιλλη απόδοση του "Λιναρντό" η Τσανακλίδου υπήρξε απολαυστικά ουσιώδης, στήνοντας ένα σαγηνευτικό ενδιάμεσο μεταξύ συναυλίας και περφόρμανς σε καμπαρέ του Μεσοπολέμου. Έκπληξη στάθηκε βέβαια και ο "Μορμόλης", που τον είπε παρέα με τον Σιώτα και τον Παπαγεωργίου, ενώ πρέπει να σημειωθεί και το χειροκρότημα που δέχτηκε κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του "Στην Αλάνα", όταν φάνηκε μέσα στην κόκκινη ομίχλη των φώτων να χορεύει ζεϊμπέκικο.

Στο ζενίθ της, ασφαλώς, η Τσανακλίδου θα είχε πιθανότατα τραγουδήσει μόνη της το αφιέρωμα και θα φεύγαμε όλοι συγκινημένοι. Ως έχουν τα πράγματα, όμως, (παρ)έδωσε ένα σημαντικό τμήμα της συναυλίας στους καλεσμένους της, οι οποίοι πέτυχαν όπως είπαμε σε 2-3 πράγματα, μα κυρίως απέτυχαν. Παρά τη μαστοριά τους και το μέγα συγκινησιακό τους φορτίο, τα υπέροχα τραγούδια του Γιάννη Σπανού απέμειναν θαμπά και ξεψυχισμένα.

Από αυτούς τους καλεσμένους, τώρα, εκείνη που φάνηκε να έχει δουλέψει σκληρότερα, αναζητώντας γέφυρες με τον συνθέτη, ήταν η Μαρία Παπαγεωργίου. Η βιωματική της, παιδική σχέση με το "Μια Φορά Θυμάμαι" τη βοήθησε να βαδίσει ωραία την αιτούμενη απόσταση, επί της ουσίας όμως ήταν και η μόνη της αληθώς επιτυχημένη στιγμή. Κατά τα λοιπά, παρά τις προσπάθειές της στο "Σπασμένο Καράβι" ή στο ντουέτο με την Τσανακλίδου στην "Κίτρινη Πόλη", η φωνή της δεν επικοινώνησε με το σύμπαν του Σπανού: η επιλογή να πει το "Προσωπικά" στάθηκε μία από τις παταγώδεις αποτυχίες της βραδιάς. 

Η Λιζέτα Καλημέρη τραγούδησε θαυμάσια το "Πώς Να Σε Λησμονήσω" –ειδικά τον στίχο "αχ, η ζωή μου ξύδι και αλάτι μες στην πληγή"– ενώ απέδωσε (ψιλο)πειστικά και το "Πες Πως Μ' Αντάμωσες". Εντούτοις, δεν κάνουν όλοι για όλα: το "Άνθρωποι Μονάχοι" ήταν πέρα από τις δυνάμεις της, ενώ της διέφυγε και το φύσει ευφορικό κλίμα του "Θέλω Τα Ώπα Μου". Παρά ταύτα ίσως ήταν η καλύτερη συμμετέχουσα, μέχρι τουλάχιστον τη στιγμή που έγινε η έκπληξη κι εμφανίστηκε η Πέννυ Ξενάκη, ώστε να πει την "Οδό Αριστοτέλους". Όχι σαν τη Χάρις Αλεξίου, ασφαλώς, μα με μια επάρκεια που αντανακλούσε τη χρόνια τριβή της με τον Σπανό και το ρεπερτόριό του.

Για τον Φώτη Σιώτα τα είπαμε ήδη με αφορμή τον "Τρελό" –αναλόγως σωστό μα λίγο τον βρήκα και στο "Θα Με Θυμηθείς". Ο Γιάννης Παπαγεωργίου, επίσης, έχει μάθει να πατάει ορθά στις νότες, μα χρειάζεται πολλά παραπάνω πριν μπορέσει να σταθεί απέναντι σε τραγούδια σαν το "Ιδανικός Κι Ανάξιος Εραστής". Ήταν καλύτερος στον ρόλο του ως μουσικός.

Η Νεφέλη Φασούλη, τέλος, αστόχησε επανειλημμένα, αν και της δόθηκαν πολύ αγαπημένα κομμάτια σαν το "Μια Αγάπη Για Το Καλοκαίρι", το "Σαν Με Κοιτάς" ή το "Ένα Καλοκαίρι". Ωστόσο τα προσέγγισε απογοητευτικά, καθώς αρκέστηκε νομίζω σε ένα ακατέργαστο χρώμα και σε μια μελαγχολική διάθεση που φάνηκε να επαναλαμβάνεται στερεότυπα από επιλογή σε επιλογή. Στο δε "Ένα Καλοκαίρι" παρασύρθηκε μάλλον από την αλαφροτζάζ ενορχήστρωση (που κρίνεται ιδιαιτέρως συζητήσιμη) κι άρχισε να λικνίζεται επί σκηνής, μη συνειδητοποιώντας πόσο παράταιρο έδειχνε αυτό το θέαμα με στίχους σαν το "Χάθηκε η χαρά μου/σβήσαν τα όνειρά μου".  

Πριν το αφιέρωμα, η Τσανακλίδου υπεραμύνθηκε των αποφάσεών της ως προς τους καλεσμένους δηλώνοντας ότι δεν ήθελε να στήσει ένα μνημόσυνο με όλους τους παλιούς ερμηνευτές του Σπανού, μα να δώσει τη σκυτάλη της πολύτιμης παρακαταθήκης του στους νεότερους. Όμως δεν δικαιώθηκε. Μακάρι βέβαια οι εν λόγω επίγονοι να κατορθώσουν μια μέρα να δημιουργήσουν τις δικές τους σπουδαίες συλλογικές αναμνήσεις. Με το παρόν μέτρο των πραγμάτων, πάντως, ο Σπανός αποδείχθηκε μπουκιά δυσανάλογα μεγάλη για το στόμα τους.