© Χάρης Ακριβιάδης
Δύο οπερατικά γκαλά για την εορταστική υποδοχή του νέου έτους επιβεβαίωσαν τη δημοφιλία του ιδιαίτερου αυτού είδους, γεννώντας όμως σκέψεις για τα κριτήρια επιτυχίας και …πρωτοτυπίας τους! Αρκούν μόνο τα ονόματα των τραγουδιστών και οι κοσμαγάπητες πλην πεπατημένες επιλογές ρεπερτορίου;
Έναν άλλο δρόμο έδειξε στις 30 Δεκεμβρίου 2021 η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τον Βύρωνα Φιδετζή στο καθιερωμένο πια πρωτοχρονιάτικο γκαλά της στην "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, που εντάσσεται στον κύκλο "Χριστούγεννα στο Μέγαρο". Συμμετείχαν τέσσερις έμπειροι Έλληνες μονωδοί, που περιέργως δεν απολαμβάνουμε τόσο συχνά όσο θα (τους) έπρεπε, η υψίφωνος Μυρτώ Παπαθανασίου, ο τενόρος Μάριο Τζεφίρι (κατά κόσμον Γιάννης Μποτσαράκος), ο βαρύτονος Δημήτρης Τηλιακός, άπαντες με διεθνή σταδιοδρομία, και η μεσόφωνος Μαρισία Παπαλεξίου.
Χωρίς ίχνος …Βέρντι και Πουτσίνι, χωρίς επιλογές από τις πιο γνωστές βιεννέζικες οπερέτες, με δείγματα σπάνια ακουόμενων λυρικών έργων και διόλου συνηθισμένες ορχηστρικές ανάπαυλες, η βραδιά υπήρξε και απολαυστική και διαφωτιστική! Και τούτο γιατί προσφέρθηκαν ερεθιστικές φωνητικές επιλογές (άριες, ντουέτα και κουαρτέτο) από σημαντικές, διαφορετικού ύφους όπερες (γαλλικές, ιταλικές, σλάβικες, ελληνικές αλλά και αμερικάνικη!) και οπερέτες του 19ου και του 20ού αιώνα.
Η μοναδική ρεπερτοριακή και στυλιστική ποικιλία, η ωραία εναλλαγή τίμπρων και οι απρόσμενοι φωνητικοί συνδυασμοί (τενόρος με βαρύτονο, υψίφωνο και μεσόφωνο, υψίφωνος με τενόρο, βαρύτονο και μεσόφωνο, βαρύτονος με μεσόφωνο), η προσωπικότητα και το εκφραστικό τραγούδι (σε …6 γλώσσες!) των μονωδών κράτησαν αμείωτο το ενδιαφέρον, έστω και αν όλες οι ερμηνείες δεν ήσαν ανεπίληπτες.
Σε επίπεδο αριών, την παράσταση έκλεψε η συγκινητική απόδοση από την Παπαθανασίου της άριας του φεγγαριού από την "Ρούσαλκα" του Ντβόρζακ, ρόλο που έχει τραγουδήσει στις Βρυξέλλες (και έχει αποτυπωθεί με επιτυχία σε DVD). Ταγμένος στο ρομαντικό μπελ-κάντο, ο Τζεφίρι αναμετρήθηκε με τη δυσκολότατη άρια του Αρνόλ από τον "Γουλιέλμο Τέλλο" του Ροσσίνι: μολονότι ανταποκρίθηκε επαρκέστατα στις δεξιοτεχνικές προκλήσεις της, η ατελής νοηματοδότηση του αδόμενου λόγου (παρά την καθαρότατη άρθρωση της γαλλικής γλώσσας) και η ανομοιογένεια των φωνητικών του περιοχών μετρίασαν κάπως τις συνολικές εντυπώσεις. Γενικά επιτυχημένες ήχησαν οι ερμηνείες του Τηλιακού στον Πρόλογο από τους "Παλιάτσους" του Λεονκαβάλλο, όσο κι αν η ευγένεια τραγουδιού και παρουσίας δεν φαίνονται επί της αρχής συμβατά με το ρόλο του Τόνιο, και της Παπαλεξίου στην άρια της Σαλώμης από την "Ηρωδιάδα" του Μασνέ, καθώς αυτή διέθετε και τον αισθησιασμό και το μελωδικό λεγκάτο -αλλά όχι και το απαιτούμενο τίμπρο (υψιφώνου)- του ρόλου.
Για τους ίδιους λόγους, αλλά και γιατί οι τέσσερις μονωδοί έχουν μικρότερη (ή και μηδαμινή) σκηνική εξοικείωση με τους συγκεκριμένους ρόλους, λιγότερο ικανοποίησαν τα ντουέτα Ναντίρ-Ζουργκά από τους "Αλιείς μαργαριταριών" του Μπιζέ, Νόρμας-Ανταλτζίζας από την "Νόρμα" του Μπελλίνι, Πόργκυ και Μπες από την ομότιτλη όπερα του Γκέρσουιν και Πάριδος και Ελένης από την "Ωραία Ελένη" του Όφενμπαχ. Μόνη εξαίρεση το ντουέτο βασιλιά των τσιγγάνων-Περουζέ από την όπερα "Περουζέ" του Σακελλαρίδη, που απέδωσαν πολύ καλά οι Τηλιακός και Παπαλεξίου. Χωρίς να είναι όλα τέλεια, το ντουέτο και το κουαρτέτο από την οπερέτα του Κάλμαν "Η Πριγκήπισσα της τσάρντας" αποδόθηκαν με κέφι και τη δέουσα εορταστική διάθεση, ολοκληρώνοντας ιδανικά το πρόγραμμα της συναυλίας.
Ο Φιδετζής αξιοποίησε την καλή φόρμα της ΚΟΑ τόσο για να αντλήσει ρευστή ορχηστρική συνοδεία, όσο -και κυρίως- για να διαπλάσει ορμητικές αναγνώσεις στα εμβόλιμα ορχηστρικά αποσπάσματα, όπως οι συναρπαστικές Εισαγωγές στην εμβληματική ρομαντική όπερα "Ο Ελεύθερος σκοπευτής" του Βέμπερ (που ακόμη αναμένουμε να παρουσιασθεί από την Λυρική…) και την οπερέτα "Ποιητής και χωρικός" του Ζουπέ, ο οργιαστικός "Βακχικός χορός" από την όπερα του Σαιν-Σανς "Σαμψών και Δαλιδά" ή ακόμη το βαγκνέριας ενορχήστρωσης Πρελούδιο στην σπάνια όπερα "Λιονέλλα" του Σαμάρα, που ο αρχιμουσικός αφιέρωσε -ορθά- στην πρόσφατα και πρόωρα χαμένη σημαντική λυρική υψίφωνο Μάρθα Αράπη…
Δύο εβδομάδες αργότερα (13/1), Παπαθανασίου και Τηλιακός πρωταγωνίστησαν στο -αφιερωμένο στον Έρωτα ("Amore!")- εορταστικό γκαλά με το οποίο υποδέχθηκε τη νέα χρονιά ο ΟΠΑΝΔΑ στο Δημοτικό Μουσικό Θέατρο "Ολύμπια". Μαζί τους συνέπραξε ο τενόρος Κωνσταντίνος Κληρονόμος, υπό τη συνοδεία της Συμφωνικής Ορχήστρας του Δήμου Αθηναίων με επικεφαλής τον Γερμανό αρχιμουσικό Νίκολας Ναίγκελε.
Εν προκειμένω, φάνηκε πόσο σημαντική είναι για την επιτυχία ενός γκαλά και η εξοικείωση των μονωδών με το ρεπερτόριο που ερμηνεύουν. Τόσο η Λαρισαία υψίφωνος όσο και ο Ροδίτης βαρύτονος έχουν επανειλημμένα -και επιτυχώς- αναμετρηθεί, επί σκηνής και δισκογραφικά, με τις όπερες του Μότσαρτ, άριες και ορχηστρικά αποσπάσματα από τις οποίες κάλυψαν ολόκληρο το πρώτο μέρος της βραδιάς. Αν το οξύ δραματικό ένστικτο της Παπαθανασίου απογείωσε τις ερμηνείες σε άριες της Ηλέκτρας και της Ντόνα Άννας από τον "Ιδομενέα" και τον "Ντον Τζοβάννι" αντίστοιχα, η άρια "Porgi amor" της Κόμισσας Αλμαβίβα από τους "Γάμους του Φίγκαρο" φάνηκε να προϋποθέτει ένα πιο κρεμώδες φωνητικό ηχόχρωμα. Ο Τηλιακός απέδωσε με άνεση και θεατρικότητα την άρια "Hai già vinta la causa" του Κόμη Αλμαβίβα και την "άρια της σαμπάνιας" του Ντον Τζοβάννι, αξιοποιώντας τη σαφή σκηνική εμπειρία των συγκεκριμένων ρόλων.
Το δεύτερο μέρος του προγράμματος κάλυψαν άριες και ντουέτα από όπερες του Βέρντι και συνθετών του βερισμού. Ο Τηλιακός έλαμψε στη δημοφιλή άρια του Ζεράρ "Nemico della patria" από τον "Αντρέα Σενιέ" του Τζορντάνο, η Παπαθανασίου νοηματοδότησε άρτια το περίφημο "Vissi d'arte" από την "Τόσκα" του Πουτσίνι, αμφότεροι συγκίνησαν στο ντουέτο Βιολέττας Βαλερύ – πατέρα Ζερμόν από την Β’ Πράξη της "Τραβιάτας" του Βέρντι.
Πολύ όμορφα, με συναισθηματική αμεσότητα, αποδόθηκε από την Παπαθανασίου και τον Κληρονόμο, το μελωδικά γενναιόδωρο ντουέτο "O soave fanciulla" από την A’ Πράξη της "Μποέμ" του Πουτσίνι. Ως συνήθως, καλά προετοιμασμένος, μουσικότατος και με υποδειγματική φραστική, ο ταλαντούχος τενόρος (που αντικατέστησε τον αρχικώς ανακοινωθέντα Ιταλό ομόλογό του Πιέτρο Ανταΐνι) είχε την πιο δύσκολη αποστολή της βραδιάς, καλούμενος να δοκιμασθεί σε σημαντικούς ρόλους ειδικών προαπαιτούμενων από πλευράς τεχνικής (και ασφάλειας στις καταληκτικές ψηλές νότες, όπως η άρια "La donna è mobile" του Δούκα της Μάντοβας από τον "Ριγολέττο" του Βέρντι και η πρώτη άρια του Καβαραντόσσι από την "Τόσκα") ή ηχοχρώματος (αυτός του Ντον Οττάβιο από τον μοτσάρτιο "Ντον Τζοβάννι" βοά για ένα μεγαλύτερης ηδύτητας, λιγότερο μεταλλικό τίμπρο). Την βραδιά ολοκλήρωσε το τερτσέτο Κόμη Λούνα-Λεωνόρας-Μανρίκο "Tace la notte" από την A’ Πράξη του "Τροβατόρε" του Βέρντι.
Έτερος καθοριστικός παράγοντας επιτυχίας του γκαλά υπήρξε η υφολογικά ευέλικτη μουσική διεύθυνση του ικανότατου Ναίγκελε, που επέτρεψε αγαστή συνοδοιπορία με τους μονωδούς, ενώ καθοδήγησε με σιγουριά τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων σε διόλου εύκολα (από πλευράς εκλεπτύνσεων και δυναμικής ήχου) μονοπάτια, όπως π.χ. αυτά των εισαγωγών στις όπερες "Έτσι κάνουν όλες" και "Ιδομενέας" του Μότσαρτ. Η καλή ορχηστρική απόδοση επιβεβαίωσε την πρόοδο που έχει επιτελεσθεί στα Μουσικά Σύνολα του Δήμου στο σύντομο διάστημα από τότε που τα "Ολύμπια" ξαναμπήκαν δυναμικά στα μουσικά πράγματα της πρωτεύουσας…
