Τη σταθερή δημοφιλία των προγραμμάτων με έργα ρώσων συνθετών επιβεβαίωσαν τρεις συναυλίες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Οι δύο πρώτες από αυτές δόθηκαν στο πλαίσιο ενός ενδιαφέροντος «Κύκλου Ραχμάνινωφ» του Μεγάρου που έλαβε χώρα την πρώτη εβδομάδα του Απρίλη στην «Αίθουσα Δημ. Μητρόπουλος».
Στις 6/4, παρακολουθήσαμε το ρεσιτάλ του Κάρολου Ζουγανέλη με πιανιστικές συνθέσεις του Ραχμάνινωφ. Κάθε αθηναϊκή εμφάνιση του εξαίρετου πιανίστα, ο οποίος εργάζεται (ως Καθηγητής στο Εθνικό Ωδείο του Παρισιού) και σταδιοδρομεί στη Γαλλία, θεωρείται -απολύτως δικαιολογημένα- ως σημαντικό μουσικό γεγονός. Το πρόγραμμα αρθρώθηκε γύρω από μία άκρως ερεθιστική επιλογή κομματιών από μείζονες συλλογές του Ρώσου μουσουργού: τρεις από τις «Σπουδές-Εικόνες» των έργων 33 και 39, την «Ελεγεία», πρώτο από τα νεανικά «5 Φανταστικά κομμάτια», τρεις από τις «6 Μουσικές στιγμές» και -μετά το διάλειμμα- εννέα από τα δημοφιλή «Πρελούδια» των έργων 23 και 32.
Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυρισθεί κανείς ότι ο Ζουγανέλης ανταπεξήλθε με θαυμαστή άνεση στις (δεξιο)τεχνικές, εκφραστικές και πνευματικές απαιτήσεις της γραφής του Ραχμάνινωφ, ενός βιρτουόζου πιανίστα με σπάνιες ικανότητες και ανθηρή φαντασία, η οποία διεύρυνε (ως πηγή έμπνευσης συνθετικής δραστηριότητας, πλέον) τα όρια της «γλώσσας» του συγκεκριμένου οργάνου. Περίτεχνες διακυμάνσεις ταχυτήτων και δυναμικών, μεγάλη πλαστικότητα φραστικής και διεξοδική επεξεργασία του μουσικού συντακτικού αξιοποιήθηκαν σε κάθε μινιατούρα, νοηματοδοτώντας την απόλυτα.
Με πόση αυτοπεποίθηση αποδόθηκαν η αρμονική πολυπλοκότητα και οι υψηλές δυσκολίες της 3ης Σπουδής του έργου 39 ή της 2ης και της 4ης από τις «6 Μουσικές στιγμές», με πόση ευγένεια ο λυρισμός και η σκοτεινή ατμόσφαιρα της «Ελεγείας» και της 3ης από τις «6 Μουσικές στιγμές» ή ακόμη της 7ης Σπουδής του έργου 33, με πόση αφηγηματική ευφράδεια τα οπτικά ερεθίσματα (από την «Κοκκινοσκουφίτσα και το λύκο») στην 6η Σπουδή του έργου 39!
Κυρίως, όμως, με τι καλειδοσκοπικό πλούτο ηχοχρωμάτων, ρυθμικό παλμό, αριστοκρατικό συναίσθημα και υψηλή συγκέντρωση φωτίσθηκε η ποικιλία διαθέσεων των εννέα «Πρελουδίων»… Στις έντονες επευφημίες του ακροατηρίου, ο Ζουγανέλης αντιχάρισε τρία ακόμη κομμάτια από το αχανές ρεπερτόριο του μπαρόκ (ένα «Πρελούδιο» του Γ.Σ. Μπαχ σε μεταγραφή Σιλότι, μία Σονάτα του Ντομένικο Σκαρλάττι και το «Tic, toc, choc» του Φρανσουά Κουπρέν), καταδεικνύοντας σπάνια αντίληψη του ύφους και της αισθητικής του…
Την εναρκτήρια συναυλία του κύκλου είχαν δώσει λίγες μέρες νωρίτερα (1/4) στην ίδια αίθουσα, οι Στέφανος Νάσος και Απόστολος Παληός, δύο από τους αξιολογότερους πιανίστες μας, που εμφανίζονται αρκετά συχνά επί σειρά ετών ως πιάνο ντούο, παράλληλα με την σολιστική τους σταδιοδρομία.
Έχοντας ήδη ερμηνεύσει παλαιότερα τους «Συμφωνικούς χορούς» (στην εκδοχή για δύο πιάνα), οι δύο σολίστ αναμετρήθηκαν εν προκειμένω και με τα υπόλοιπα έργα του Ραχμάνινωφ για δύο πιάνα, τη νεανική «Ρωσική ραψωδία» και τις σημαντικές «Σουίτες αρ. 1 και 2». Η σειρά παραλλαγών που απαρτίζουν τη σύντομη «Ραψωδία» δόθηκε με χαρακτηριστική τεχνική άνεση και καθαρότητα. Στις 2 Σουίτες, που συνδυάζουν δεξιοτεχνικές προκλήσεις με μεγαλύτερο φορτίο έκφρασης, πιστοποιήθηκε το δέσιμο και το ρυθμικό σφρίγος των πιανιστών, η σβελτάδα και η ποιότητα του μεταξύ τους διαλόγου.
Για την ανάδειξη της «ορχηστρικής» διάστασης των έργων αξιοποιήθηκε αφενός ο μεστός, αλλά και γεμάτος αποχρώσεις ήχος, αφετέρου -και κυρίως- η εικονογραφική ρευστότητα του παιξίματός τους, το οποίο ανέδειξε την εναλλαγή κλιμάτων/διαθέσεων που σηματοδοτεί η διαδοχή διάσπαρτων μελωδικών θεμάτων και μεμονωμένων εμβατηριακών ή χορευτικών παραγράφων. Ο βαθύς λυρισμός της εμβληματικά «σλάβικης» ρομαντικής γραφής προβλήθηκε πάντοτε με ευγένεια συναισθήματος, μακράν αχρείαστων πληθωρικών διατυπώσεων και χειρονομιών.
Εμβόλιμα, και αφού είχαν αλλάξει θέσεις, οι δύο σολίστ ερμήνευσαν το ανάλαφρο, σύντομο «Κοντσερτίνο για δύο πιάνα» του Σοστακόβιτς, που αυτός συνέθεσε το 1953 για να παίζει με τον -15χρονο τότε- γιο του Μαξίμ. Το σύντομο έργο, στο οποίο εναλλάσσονται διαρκώς παιγνιώδη και πιο εσωστρεφή θέματα δόθηκε με τη δέουσα ρυθμομελωδική ακρίβεια, αθλητικά ανακλαστικά και ευφρόσυνη διάθεση. Εκτός προγράμματος, Νάσος και Παληός χάρισαν ένα απόσπασμα από την «Ιεροτελεστία της άνοιξης» του Στραβίνσκυ στην εκδοχή για δύο πιάνα, που θα έπαιζαν ζωντανά μερικές μέρες αργότερα, συνοδεύοντας το Μπαλέτο της ΕΛΣ στο πλαίσιο αφιερώματος σε τρίπτυχο χοροδραμάτων του σπουδαίου συνθέτη.
Την αμέσως προηγούμενη, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκτέλεση μείζονος ρωσικού έργου, και δη του κοσμαγάπητου 1ου Κοντσέρτου για πιάνο και ορχήστρα του Τσαϊκόφσκι, είχε προσφέρει στις 26/2 και στην «Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής ο πιανίστας Κωνσταντίνος Δεστούνης στο πλαίσιο συναυλίας της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ υπό τον Στέφανο Τσιαλή.
Λίγες ημέρες μετά τη βράβευσή του από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών με την «τιμητική διάκριση 2018 για νέο καλλιτέχνη», ο 28χρονος Δεστούνης έδωσε έγκυρο δείγμα του ταλέντου του. Διαθέτοντας πλούσιο ήχο, σαφή αίσθηση τόσο της μελωδικής γραμμής όσο και των εκφραστικών ζητούμενων της μουσικής, ο σολίστ αποκωδικοποίησε χωρίς εκπτώσεις και με φροντισμένη ανάδειξη λεπτομερειών το απαιτητικό μουσικό συντακτικό.
Απέδωσε με σιγουριά και σπάνια καθαρότητα, χωρίς επιδειξιομανείς δεξιοτεχνικούς υπερθεματισμούς (πχ. στην καντέντσα) τα μεγαλόπρεπα ακραία μέρη, και με πηγαίο λυρισμό και γνήσιο συναίσθημα, χωρίς υπερβολικό πάθος το μεσαίο αργό μέρος.
Ατυχώς, η ορχηστρική συνοδεία δεν άρθηκε στα ίδια ύψη. Άλλοτε υποτονική και ελάχιστα αιχμηρή άλλοτε θορυβώδης και τραχεία (στις κορυφώσεις) ανέτρεψε τις ισορροπίες σ’ένα έργο συγκρουσιακής δραματουργίας. Νωρίτερα ακούσαμε μία στρωτή ανάγνωση της σπάνια παιζόμενης πλέον «Προσευχής στην Ακρόπολη» του Παλλάντιου, έργου γραμμένου στα χρόνια της κατοχής που περιγράφει τα δεινά των κατοίκων της γερμανοκρατούμενης Ελλάδας και την προσδοκία για λύτρωση και ελευθερία. Παρά τα κάποια ολισθήματα (π.χ. στα χάλκινα πνευστά), η σύντομη, υστερορομαντική σύνθεση δόθηκε με επισημότητα και συναισθηματική φόρτιση, που κλιμακώθηκε σταδιακά.
Περισσότερο επιτυχημένη ήταν η εκτέλεση της 4ης Συμφωνίας του Μπετόβεν, που κάλυψε ολόκληρο το δεύτερο μέρος της βραδιάς. Το φωτεινό έργο δεν κρύβει μυστικά για τον Τσιαλή, που το έχει διευθύνει επανειλημμένα. Και εν προκειμένω, η διδασκαλία του βασίσθηκε σε σβέλτα τέμπι, ρυθμική ζωντάνια και σαφείς αφηγηματικές αρετές. Ενίοτε, οι αρκετά γρήγορες ταχύτητες δυσκόλευαν τον συντονισμό επιμέρους ορχηστρικών υποομάδων ή θόλωναν την ποιότητα άρθρωσης (και έκφρασης), πλην όμως το πνεύμα της συμφωνίας, οι συνεχείς μεταβολές των διαθέσεων της αναδείχθηκαν αβίαστα…
