Μίλησε με σαφήνεια και θάρρος για τον καρκίνο του – με την ίδια σαφήνεια και τόλμη που έχει η τέχνη του από τις αρχές της δεκαετίας του ’70. Μουσικός δημιουργός με ευρεία καλλιτεχνική γκάμα και ιδιαίτερα επιτυχημένος και ξεχωριστός σε τραγουδοποιητικό επίπεδο, ο Θάνος Μικρούτσικος δίνει δύο συναυλίες (7-8/6) στο Θέατρο Βράχων με «όσους περπάτησαν μαζί του».
Μας συνδέει μια μακρόχρονη φιλία, με ιδιαίτερες περιόδους στενής συνεργασίας. Οι συνομιλίες μας είχαν –και θα εξακολουθήσουν να έχουν– συνέπεια, συνέχεια και ουσία. Αυτό είναι υπόσχεση! Εδώ αφήνουμε για λίγο τη μουσική στην άκρη κι επικεντρωνόμαστε στις λεπτομέρειες του σοβαρού προβλήματος υγείας που αντιμετωπίζει και ήδη έχει ανακοινώσει δημόσια με ξεκάθαρο λόγο. Ο Θάνος με υποδέχεται στην πόρτα του γραφείου του σπιτιού του καπνίζοντας την πίπα του.
Δεν έκοψες το κάπνισμα;
Ο γιατρός μου μου είπε ότι «από τη στιγμή που δεν υπάρχει πρόβλημα στον πνεύμονα κάπνιζε»! Εσύ τι κάνεις, ρε Γιώργο;
Φίλε μου, ομοιοπαθή, σε λίγο κλείνω έξι χρόνια από τη διάγνωση. Καρκίνος παχέος εντέρου στο 4ο στάδιο, χωρίς μεταστάσεις ευτυχώς. Επειδή όμως υπάρχει αυξημένο σάκχαρο, ο γιατρός μου, ο Νώντας Σαμαντάς, μου είπε: «Γλίτωσες από τον καρκίνο, κανόνισε να πάθεις κάνα έμφραγμα».
Εσύ κι εγώ είμαστε στα καλύτερα χέρια της Ελλάδας σε ό,τι αφορά την ογκολογική παθολογία. Ο Σαμαντάς και ο Χριστοδούλου, που είναι σαν αδέρφια, αποτελούν τέλειο δίδυμο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Πρέπει να ξέρεις, πάντως, πως οι περισσότερες μορφές καρκίνου του εντέρου και του στήθους στις γυναίκες έχουν αποκωδικοποιηθεί στο DNA. Πέραν του ότι είναι ιάσιμες ως πρωτογενείς μορφές καρκίνου «ελαφρότερης» μορφής, με χημειοθεραπείες κ.λπ., είναι ιάσιμες από ανοσοθεραπευτικά φάρμακα που ήδη περιλαμβάνονται στο πρωτόκολλο στην Αμερική από το 2015.
Αν χρειαζόταν να στείλεις ένα κομματάκι από τον ιστό από την επέμβαση στην Αμερική, στο FoundationOne, θα σου έστελναν σε ένα-δύο μήνες μιαν απάντηση του τύπου: ο καρκίνος σας είναι του τύπου τάδε και το φάρμακό σας είναι αυτό, το παίρνεις και τελείωσες! Δυστυχώς, εγώ δεν είμαι συμβατός με τα μέχρι τώρα αποκωδικοποιημένα. Με είχε πάρει τηλέφωνο ο Σαμαντάς, έμαθε ότι ο γιατρός μου είναι ο Χρήστος Χριστοδούλου και, επειδή είναι φίλοι, ενημερώθηκε για την κατάστασή μου. Η αρρώστια έχει ψιλοφρενάρει.
Γεγονός που έχει την αξία του...
Θα έχει την αξία του αν η αξονική τον Ιούνιο και το pet scan τον Σεπτέμβριο έχουν τα ίδια αποτελέσματα με τον Μάρτιο. Κάνω πέντε μήνες χημειοθεραπεία και αν οι εξετάσεις δείξουν σταθερότητα, ο γιατρός μου θα συνεχίσει την ίδια χημειοθεραπεία – διαφορετικά, αν φανεί κάτι άλλο, αλλάζουμε. Δεν τελειώνω με τη χημειοθεραπεία, διότι είναι μεταστατικός καρκίνος του ήπατος στα οστά και, αφού είμαι ασύμβατος με ανοσοθεραπεία και γονιδιακά, δεν υπάρχει κάτι άλλο. Όπως βλέπεις, είναι ήπια τα συμπτώματα. Όμως κάποια στιγμή, με τις επαναλήψεις, μπορεί να μην είναι ήπια πια. Θα ρίχνω συνέχεια φάρμακο, όμως πρέπει να υπάρχει και μια ποιότητα ζωής.
Αυτό που είπες πρόσφατα δημόσια, «όσο ζούμε πρέπει να ζούμε καλά», ήταν η ουσία του πράγματος.
Παίρνω πολύ συγκινητικά μηνύματα από ανθρώπους που έχουν πρώτου βαθμού συγγένεια με καρκινοπαθείς, που μου λένε «Μας δώσατε δύναμη». Άσε που κάποιοι καθηγητές πανεπιστημίου μού είπαν ότι θα προτείνουν «να διαβάζεται στους φοιτητές Ιατρικής»!
Είναι πολύ σημαντικό να λέγονται καθαρά τα πράγματα σε σχέση με τον καρκίνο.
Εδώ και 50 χρόνια η συντριπτική πλειονότητα των καρκινοπαθών και των συγγενών τους έλεγαν «Κρύψτε το πρόβλημα». Είναι απίστευτο! Ακόμη και η γυναίκα μου με ρωτάει «Γιατί τα λες όλα αυτά;» Γιατί να κρύψω κάτι το οποίο πρέπει να παλέψω; Κι επιπλέον, σε ό,τι με αφορά, θέλω να διδάξω στα παιδιά μου πώς πρέπει να αντιμετωπίζουν τα πράγματα. Όμως η αποδοχή λειτουργεί και θεραπευτικά, όλοι μου το είπαν αυτό.
Θάνο, ομοιοπαθείς είμαστε και ως προς την τέχνη. Και νιώθω πως είμαι από αυτούς που «έχουν περπατήσει μαζί σου» σε πολλαπλά επίπεδα. Όσον αφορά εμάς τους δύο, υπάρχει μια σχέση ουσίας η οποία έχει κλείσει σχεδόν 40 χρόνια. Παρακολουθείς τη δουλειά μου και παρακολουθώ τα γραψίματά σου τόσο στο «αθηνόραμα» όσο και στο «Jazz & Τζαζ», όπως και νωρίτερα στον «Ήχο» και στο «Pop & Rock», καθώς με ενδιαφέρει πάρα πολύ ο τρόπος που προσεγγίζεις τις δουλειές συνθετών, μουσικών κ.λπ.. βλέπω ότι προσπαθείς να ανακαλύψεις τι κρύβεται πίσω από αυτό που φαίνεται διά γυμνού οφθαλμού. Στη δική μου δουλειά μάλιστα έχεις ανακαλύψει πάρα πολλά πράγματα, και σε επίπεδο τραγουδιών, και –κυρίως– σε επίπεδο άλλων έργων. Συνεπώς ομοιοπαθείς δεν είμαστε μόνο ως προς την περιπέτεια της υγείας μας. Είμαστε συνομιλητές κι έχουμε περπατήσει κρυφά και φανερά 40 χρόνια – και 40 χρόνια είναι μια πλήρης ζωή.
Αυτό που διέκρινα σε εσένα από την πρώτη στιγμή ήταν ότι οι μουσικές σου προηγούνταν της εποχής σου – πήγαιναν πάντα πιο μπροστά...
Όλη μου η συνομιλία με τον Γιάννη Ρίτσο όταν ήμουν 22-23 χρόνων κλείνεται σε δυο-τρεις φράσεις. Μου έλεγε «Θάνο, πρέπει να σεβαστείς αυτό που σου παραδίδεται, αλλά την ίδια στιγμή να μην το μιμηθείς ποτέ. Και πρόσεξε: το θέμα δεν κάνει το έργο. Εκείνο που κάνει το έργο είναι η φόρμα μέσα στην οποία μπορεί να αναδειχτεί το εκάστοτε περιεχόμενο – δύο έννοιες που συνδέονται και δεν αποχωρίζονται. Αν λοιπόν η φόρμα σου αποκτήσει έναν προσωπικό τρόπο και μπορεί κάπως να περιέχει το “μετά”, τότε η δουλειά σου θα αποκτήσει διαχρονία».
Αυτό με έκανε να προσπαθώ να βρω εκείνη τη φόρμα που απαιτούσε ένα κείμενο, αν επρόκειτο για μελοποίηση. Δύο παραδείγματα της δεκαετίας του ’70 ήταν η «Καντάτα για τη Μακρόνησο» και η «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ». Ναι μεν ήταν οικεία τα θέματα σε ένα συγκεκριμένο κοινό, όμως και στις δύο περιπτώσεις η φόρμα ήταν κάτι άλλο. Αυτά ήταν που ξεκίνησες να πιάνεις ως «νέος» κριτικός για να προχωρήσουμε αργότερα στον Gary Burton κ.ο.κ.
Και πολλά από τα τραγούδια σου έχουν τις ιδιαιτερότητές τους...
Ας πάρουμε δύο τραγούδια μου λαϊκά, την «Πιρόγα» και τη «Ρόζα», που υποτίθεται πως είναι εθνικοί ύμνοι. Έχεις δει ζεϊμπέκικο χωρίς ρεφρέν; Είναι η «Ρόζα»! Έχεις δει ποτέ ζεϊμπέκικο που να μην είναι 9/8; Είναι η «Πιρόγα»! Ο Αχιλλέας Θεοφίλου μου έλεγε ότι «όποιος πάει να το χορέψει στα μαγαζιά θα μπερδεύει τα πόδια του»! Με τα παραξενίσματα αυτά έφτιαξα και τον τρόπο μου.
Από όσο μπορώ να σε ξέρω, είμαι σίγουρος ότι η περιπέτεια της υγείας σου δεν έχει ανακόψει τις καθημερινές σου δραστηριότητες.
Πριν από δύο μήνες έγραψα ένα έργο για σόλο βιολοντσέλο, για το οποίο είμαι ενθουσιασμένος. Νομίζω πως έκανα σπουδαία δουλειά στο χαρτί. Αυτό που δεν μπορώ να κάνω είναι μεγάλους σχεδιασμούς: θα απέρριπτα, φέρ’ ειπείν, μια παραγγελία να γράψω μιαν όπερα που θα παιχτεί το 2021! Όμως βάζω ξυπνητήρι, κάνω ισπανικά με τη Μαρία (διαβάζω και της κάνω μάθημα μετά κι έχουμε προχωρήσει έτσι πολύ), ξαναενορχήστρωσα μόνος μου, χωρίς βοήθεια, την «Καντάτα», η οποία παίχτηκε στις τρεις συναυλίες για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ, και μπαίνω στο στούντιο για να ηχογραφήσω ξανά τόσο την «Καντάτα» όσο και τον «Μαγιακόφσκι», διότι μου άρεσαν πολύ έτσι όπως παίχτηκαν. Επίσης, ετοιμάζω τον Βύρωνα, βάζοντας όλες τις νότες ξανά στην καινούργια ομάδα μουσικών με την οποία θα παίξουμε. Και αν πάνε καλά τα πράγματα με τις εξετάσεις, έχω ακόμη κάποια σχέδια. Είμαι εν δράσει...
Δεν σου κρύβω πως, όταν ανακοινώθηκαν οι συναυλίες σου στο Θέατρο Βράχων, ακούστηκε σαν κάτι τελικό!
Το πρόβλημα της υγείας μου ήταν γνωστό από πέρυσι τον Ιούλιο και οτιδήποτε μπορεί να είναι φινάλε. Όμως είναι η πρώτη φορά που κάνω συναυλία με έντεκα τραγουδιστές και αρνήθηκα το μεγάλο χώρο, ακριβώς διότι δεν ήθελα να σηματοδοτήσω μια συναυλία-φινάλε. Μπορεί να είναι φινάλε, αλλά ποιος το ξέρει; Κάποιοι κύκλοι τελειώνουν εκ των πραγμάτων. Και καλά να ήμουν, στις μουσικές σκηνές δεν πρόκειται να ξαναεμφανιστώ. Άντε να κάνω μια αποχαιρετιστήρια εμφάνιση. Περισσότερο θέλω να γράψω.
Μου είπαν οι συνεργάτες μου ότι πρέπει να κάνω και μιαν εμφάνιση με «όσους περπάτησαν μαζί μου», με το ένα βελάκι να είναι ο κόσμος και το άλλο όλοι αυτοί οι τραγουδιστές (πλην της Μαρίας Δημητριάδη και του Δημήτρη Μητροπάνου που έχουν φύγει) που έπαιξαν έναν ρόλο στα τραγούδια μου. Δεν μας χρωστούν μόνο αυτοί, τους χρωστάμε κι εμείς για το μοναδικό τρόπο με τον οποίο έχουν εκφέρει και αναδείξει τα τραγούδια μας. Ο καθένας ανάλογα με την εμβέλεια και το κύρος του. Ό,τι μου χρωστάνε αυτοί οι έντεκα άλλο τόσο τους χρωστάω! Όταν τους πήρα τηλέφωνο ή τους έστειλα ένα σημείωμα, όλοι απάντησαν «ό,τι θέλεις, όπως θέλεις, όποτε θέλεις». Αυτό με κάνει ευτυχή.
Ποια είναι τα σχέδιά σου;
Αυτή η βρομο-αρρώστια είναι πολυπαραγοντική και μερικές φορές αυτονομείται ό,τι κι αν κάνεις. Σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο θέλω να πάω τον Οκτώβριο στη Σεβίλη με τη Μαρία. Ο γιος μου είναι τώρα 17 χρόνων. Στα 11 του, κι επειδή είμαστε και οι δύο φαν της Μπαρτσελόνα, τον είχα πάει ένα τετραήμερο στη Βαρκελώνη (η οποία κέρδισε 5-3 τη Γρανάδα). Πήγαμε σε ένα εστιατόριο ένα μεσημέρι και του παρήγγειλα αντρεκότ με βάσκικη σάλτσα. έπαθε την πλάκα της ζωής του. Ξαναπήγαμε την επόμενη ημέρα και, όταν γυρίσαμε, είχε να το λέει στη μάνα του, στους φίλους του, παντού: «Πρέπει να πάτε στη Βαρκελώνη έστω και μόνο για αντρεκότ με βάσκικη σάλτσα. Έχω στο μυαλό μου λοιπόν, όταν θα κλείνει τα 25 του χρόνια (κι εγώ θα είμαι 79), να του κάνω γενέθλια στη Βαρκελώνη με αντρεκότ και βάσκικη σάλτσα. Αυτό είναι το μακροπρόθεσμο πλάνο. Όσο για τη δουλειά μου, αν σταθεροποιηθεί κάπως η κατάσταση, αυτό που μου λείπει είναι να γράψω έργα όχι πολύ μεγάλου όγκου, αλλά που να με οδηγούν στο να ξεπεράσω τις δυνατότητές μου.
Πόσο σε απασχολεί το πρόβλημα της υγείας σου;
Έχω καταφέρει να το βγάλω κατά 80% από το κεφάλι μου. Σήμερα ξύπνησα και είπα «Ωραία, θα έρθει ο Γιώργος, θα κάνω και κάτι νωρίτερα», δεν σκέφτηκα ότι την Τετάρτη έχω χημειοθεραπεία. Πήρα τηλέφωνο τον Θύμιο Παπαδόπουλο, κανονίσαμε μια δουλειά που έχουμε στο στούντιο – βασικά πράγματα. Αν το σκεφτόμουν, δεν θα μπορούσα να ζήσω, ρε Γιώργο!
