Η έλευση -για πολλοστή φορά- της περίφημης Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Αγίας Πετρούπολης στο Ηρώδειο αποτελούσε σίγουρα το κορυφαίο μουσικό γεγονός του Φεστιβάλ Αθηνών. Η ακύρωση «για λόγους υγείας», όμως, της εμφάνισης τόσο του ιστορικού μουσικού διευθυντή του συνόλου Γιούρι Τεμιρκάνοφ όσο και του σπουδαίου πιανίστα Ντένις Ματσούεφ (που αμφισβητήθηκε σε μιαν εποχή με ταχύτατη διάδοση της πληροφορίας...) αιφνιδίασαν τους φιλόμουσους, οι οποίοι είχαν εν τω μεταξύ απολέσει και την ευκαιρία ν’απολαύσουν τη θρυλική πιανίστρια Μάρτα Άργκεριχ σε σύμπραξη με την ΚΟΑ...
Έστω κι έτσι, υπό τη διεύθυνση του Νικολάϊ Αλεξέεφ (2ου αρχιμουσικού της ορχήστρας) και με κάποιες αλλαγές στο πρόγραμμα, οι δύο συναυλίες στις 6 και 7 Ιουλίου διατήρησαν την αξία τους, κυρίως γιατί περιελάμβαναν έργα -κάποια, βέβαια, συχνότατα παιγμένα και στην Αθήνα!- του εθνικού ρωσικού ρεπερτορίου, του οποίου η Φιλαρμονική αποτελεί ανυπέρβλητο υπερασπιστή.
Σε ένα όχι κατάμεστο ρωμαϊκό κοίλο, η πρώτη βραδιά άνοιξε με αποσπάσματα της ορχηστρικής σουίτας από την όπερα «Ο Θρύλος της αόρατης πόλης του Κιτέζ» του Ρίμσκι-Κόρσακωφ. Ο ασύλληπτα αιθέριος ηχοχρωματικός πλούτος της παρτιτούρας με τις εθνικοσχολικές αλλά και τις έντονα εξωτικές/οριενταλίζουσες σελίδες αποδόθηκε θαυμάσια μεν από τους Ρώσους μουσικούς, αν και έλειψαν από τη μουσική διεύθυνση του Αλεξέεφ μία μεγαλύτερη πλαστικότητα και, πρωτίστως, η αφηγηματική ρευστότητα.
Ακολούθως, είχαμε τη χαρά ν’ανακαλύψουμε έναν από τους πιο ταλαντούχους σήμερα βιολοντσελίστες της νέας γενιάς, τον Ισπανό Πάμπλο Φερράντες, ο οποίος ερμήνευσε τις «Παραλλαγές ροκοκό» του Τσαϊκόφσκι. Ο 26χρονος σολίστ έδωσε έγκυρο δείγμα γραφής: στέρεη δεξιοτεχνία, ήχο μεγάλης καθαρότητας και ανεπίληπτης ορθοτονίας, μουσικότητα συνδυασμένη με σαφή αίσθηση του λεγκάτο. Χωρίς να φωτισθούν πάντοτε οι μπαρόκ καταβολές του κομματιού, η γλαφυρή ανάδειξη της κάθε παραλλαγής τονίσθηκε και από τον σβέλτο διάλογο με το περιορισμένου μεγέθους ορχηστρικό κλιμάκιο.
Η συναυλία ολοκληρώθηκε με το κύκνειο άσμα του Ραχμάνινωφ, τους γραμμένους στην Αμερική (1940) «Συμφωνικούς χορούς». Έργο πολύ αγαπητό στις «δυτικές» ορχήστρες, που προβάλλουν με αυτοπεποίθηση τη συναισθηματικά κορεσμένη, χολλυγουντιανής πληθωρικότητας ενορχήστρωση, αποδόθηκε εν προκειμένω άρτια πλην αρκετά αποστασιοποιημένα. Ο Αλεξέεφ διέπλασε μιαν ακριβή, χωρίς όμως ευέλικτο χειρισμό των αγωγικών υποδείξεων, εκτέλεση, από την οποία απουσίαζαν πάθος και ένταση. Πάντως, η ποιότητα των μουσικών της ορχήστρας και των σολιστικών συνεισφορών τους, η έξοχη «ρωσική» ηχητική ταυτότητα νοηματοδότησαν ιδανικά το έτερο καθοριστικό συστατικό της παρτιτούρας, τη διάχυτη μελαγχολική νοσταλγία του συνθέτη για την πατρίδα που εγκατέλειψε!
Την επομένη (7/7), μιας και δεν αντικαταστάθηκε ο Ματσούεφ, η Φιλαρμονική αναμετρήθηκε με δύο μείζονες, πλην διαφορετικές μεταξύ τους ορχηστρικές συνθέσεις.
Αρχικά, ακούσθηκε η μουσική που έγραψε ο Στραβίνσκυ για το μπαλέτο «Πετρούσκα» (πιθανότατα στην αρχική εκδοχή του 1911), σε μια προσέγγιση περισσότερο συμφωνική απ’ό,τι χορευτική. Θαύμασε κανείς τη ρυθμική αιχμηρότητα, την αβίαστη προβολή των αστικών λαϊκών μουσικών θεμάτων, την πλούσια ηχοχρωματική παλέτα των ξύλινων και χάλκινων πνευστών που δικαίωσαν απόλυτα την ευρηματική ενορχήστρωση. Και πάλι όμως, ο Αλεξέεφ αδυνατούσε να κρατήσει ζωντανό το ενδιαφέρον της αφήγησης των περιπετειών των 3 μαριονετών της γκροτέσκας αυτής παντομίμας, να φωτίσει τις απότομες εναλλαγές διαθέσεων -και δη το λεπτό χιούμορ- ή ακόμη τα ποιητικά ξέφωτα της παρτιτούρας, εν ολίγοις να αρθεί πέρα και πάνω από το γράμμα της…
Πολύ καλύτερα, παρά το κάπως νωχελικό ξεκίνημα, ήχησε η κοσμαγάπητη 4ης Συμφωνία του Τσαϊκόφσκι, σταθερή «επισκεπτήρια κάρτα» του συνόλου κατά τις παλαιότερες Αθηναϊκές εμφανίσεις του. Σίγουρα λιγότερο αξιομνημόνευτη εν συγκρίσει με αυτές, η παρούσα εκτέλεση δεν άργησε να βρει το βηματισμό της, παρασέρνοντας μας ξανά στην ανήσυχη δραματουργία του παιχνιδιού της μοίρας. Ισορροπώντας επιτυχημένα μεταξύ νηφαλιότητας συναισθήματος/δομικής καθαρότητας και υπερχειλίζοντος ρομαντικού πάθους/ μελωδικότητας, η τεχνικά άρτια ερμηνεία άφησε μιαν επίγευση ρουτίνας, έστω πολυτελούς. Σε κάθε περίπτωση, απολαύσαμε ανεπιφύλακτα τον σαγηνευτικά μεστό, χυμώδη ήχο της ρωσικής ορχήστρας που σμίλευσαν το αψεγάδιαστα συντονισμένο σώμα των εγχόρδων, τα ιδιότυπα ξύλινα πνευστά, τα στριγκά, ρωμαλέα χάλκινα πνευστά!
Και μια παρατήρηση εν είδει υστερογράφου: ανεξαρτήτως της διάθεσης του συνολικού προγραμματικού τόμου (ο οποίος, λόγω ακυρώσεων, κατέστη ούτως ή άλλως ανακριβής), το Φεστιβάλ ώφειλε να προμηθεύσει το κοινό με ένα απλό χαρτί Α4, στο οποίο να αναγράφονται με ακρίβεια έργα και συντελεστές της κάθε συναυλίας...
