Τις παλιές καλές μέρες του Μεγάρου Μουσικής θύμισε το συναυλιακό διήμερο της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Ισραήλ (18-19/10). Πλήθος φιλόμουσων, κάθε ηλικίας και κοινωνικής προέλευσης, από απλούς πολίτες μέχρι κοσμικούς, πολιτικούς και μέλη της πρώην βασιλικής οικογένειας κατέκλυσαν για δύο βράδια την «Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης».
Η μετάκληση του φημισμένου συνόλου και του διάσημου ισόβιου μουσικού διευθυντή του Ζούμπιν Μέτα, ενός από τους τελευταίους μεγάλους της μπαγκέτας, κατέστη και πάλι δυνατή με τη γενναιόδωρη χορηγία του γνωστού-«αγνώστου Έλληνα του εξωτερικού». Σε καιρούς δύσκολους, όπου η έλευση σημαντικών διεθνών ορχηστρών γίνεται ολοένα και σπανιότερη, δεν μπορεί κανείς παρά να είναι ευγνώμων. Πολλώ δε μάλλον όταν συνιστά πραγματική απόλαυση να παρακολουθείς τον 79χρονο Ινδό αρχιμουσικό να διευθύνει σχεδόν πάντοτε από μνήμης, με σπάνια πλαστικότητα κίνησης, εποπτεία των έργων αλλά και ανυπόκριτη ευαισθησία. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι τα προγράμματα τέτοιων συναυλιών πρέπει να φτιάχνονται «κατά παραγγελία», όπως ομολόγησε σε συνέντευξή του ο Μέτα, και μάλιστα με επιλογές που δεν αποφεύγουν την πεπατημένη...
Αυτό της πρώτης συναυλίας (18/10) αποκλειστικά με έργα Μπετόβεν, προτάθηκε από το Λεωνίδα Καβάκο, ο οποίος αποτέλεσε εύλογα τον άλλο μεγάλο πόλο έλξης. Στο αριστουργηματικό «Κοντσέρτο για βιολί», ένα από τα κορυφαία του ρεπερτορίου, ο διαπρεπής Έλληνας βιολιστής έμεινε πιστός στο ύφος των αυστηρών, συναισθηματικά αποστασιοποιημένων προσεγγίσεων, που χαρακτηρίζουν σταθερά τις εμφανίσεις του κατά τα τελευταία έτη.
Τα δύο πρώτα μέρη κύλησαν σ’ένα κλίμα -υπερβολικής, ίσως- γαλήνης και ηρεμίας, που πρόβαλε κυρίως τον απολλώνιο λυρισμό και τη στοχαστικότητα μιας σύνθεσης αντιπροσωπευτικής του κλασικισμού. Παρά το ικανό εύρος δυναμικής, την ποιότητα του ήχου και την ανεπίληπτη ορθοτονία, τα σχετικά αργά τέμπι και η εμμονή στη φροντισμένη ανάδειξη/ανάλυση κάθε φράσης και λεπτομέρειας της γραφής διερρήγνυαν συχνά τον ειρμό της συνολικής αφήγησης. Εντύπωση που ενίσχυσε η νευρώδης, αν και χωρίς χαμόγελο, απόδοση του καταληκτικού ροντό, αληθινού χειμάρρου δεξιοτεχνίας! Καθ’όλη τη διάρκεια της εκτέλεσης, ο Μέτα υπήρξε άγρυπνος συνοδοιπόρος, διαπλάθοντας ακριβή και ισορροπημένη ορχηστρική συνοδεία, που στηρίχθηκε στον εξόχως θερμό ήχο των εγχόρδων: ίσως όχι τυχαία, λόγω του μεγάλου αριθμού γυναικών στις τάξεις τους...
Στα έργα με «ηρωϊκή» θεματική, που άνοιξαν και έκλεισαν το πρόγραμμα, αιφνιδίασε η συστηματική απουσία δραματικής χειρονομίας που θα τα ενέτασσε γόνιμα στην αισθητική του κινήματος «Θύελλα και Ορμή» με την οποία συνδέονται. Μάταια αναζητούσε κανείς στην άνευρη ανάγνωση της ορχηστρικής εισαγωγής «Έγκμοντ» την ένταση, το πάθος, τα μεγαλύτερα ρίσκα σε ταχύτητες και δυναμικές ή ακόμη την αξιοποίηση/προβολή των διάσπαρτων σιωπών. Ο «βιεννέζικος» κλασικισμός της ματιάς κατίσχυσε και στην ερμηνεία της περίφημης 3ης Συμφωνίας.
Παρά την αφηγηματική ρευστότητα και το υπερθετικό παίξιμο, ιδίως των εγχόρδων (δεύτερα βιολιά και βιόλες εντυπωσίασαν με τον πρωτοφανή συντονισμό δοξαριών!), η έλλειψη αντιθέσεων, επιταχύνσεων και ρυθμικής ζωντάνιας, καθώς και μεγαλύτερων αιχμών σε ήχο και φραστική καθήλωσαν την «Ηρωϊκή» Συμφωνία σε μία καλαίσθητη -και υφολογικά ξεπερασμένη!- εκτύλιξη του περίτεχνου μουσικού υλικού, αμβλύνοντας το επαναστατικό της περιεχόμενο.
Η θεατρικότητα έκανε αισθητή την παρουσία της μόνο στην εισαγωγή στην όπερα «Οι γάμοι του Φίγκαρο» του Μότσαρτ, που προσφέρθηκε ως ανκόρ στις επευφημίες του κοινού…
Το -κάπως ετερόκλητο στο χαρτί- δεύτερο πρόγραμμα (19/10) ήταν εστιασμένο στον ύστερο ρομαντισμό, περιλαμβάνοντας έργα γραμμένα στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού. Η βραδιά ξεκίνησε με τη «Συμφωνία Δωματίου αρ. 1» του Σαίνμπεργκ, έργο μεταβατικό πλην κομβικό στην πορεία του συνθέτη προς την ατονικότητα. Ο σχηματισμός των φράσεων και οι αρμονίες του οφείλουν, πάντως, ακόμη πολλά στο δύοντα ρομαντισμό. Η ηχητική διαφάνεια και η χειρουργική ακρίβεια του παιξίματος των 15 εξαιρετικών σολίστ φώτισε απόλυτα μία άκρως ενδιαφέρουσα μορφολογικά παρτιτούρα.
Ακολούθησαν τα «Τραγούδια για τα νεκρά παιδιά» του Μάλερ. Είναι περιττό να υπενθυμίσει κανείς τη βαθύτατη κατανόηση και τις λαμπρές επιδόσεις αρχιμουσικού και ορχήστρας στο άκρως βιωματικό συμφωνικό corpus του συγκεκριμένου -εβραϊκής καταγωγής- μουσουργού. Η γεμάτη νυχτερινά αρώματα, εκφραστική συνοδεία τους ανέδειξε ιδανικά τη συναισθηματική παλέτα της αβίαστα ρομαντικής γραφής.
Ατυχώς, ο σολίστ Άρης Αργύρης -καλός Έλληνας βαρύτονος με σταθερή, αξιοπρόσεκτη σταδιοδρομία σε μεγάλα λυρικά θέατρα του εξωτερικού- φάνηκε ολότελα ξένος προς τις τεχνικές και ερμηνευτικές απαιτήσεις ενός τόσο δύσκολου είδους, όπως το ληντ. Το κάπως γκρίζο τίμπρο του ήχησε φτωχό σε αποχρώσεις και εκλεπτύνσεις δυναμικής (χαρακτηριστική η απουσία πιανίσσιμι!), η έκφραση μονότονη και συχνά επιτηδευμένη (υπέρμετρα οπερατική στο «Με τέτοιον καιρό»), ο τονισμός και η νοηματοδότηση της γερμανικής γλώσσας -και των σπαρακτικών ποιημάτων του Ρύκερτ- ανεπαρκής…
Η συναυλία απογειώθηκε με μία συναρπαστική ερμηνεία της δημοφιλέστατης -και χιλιοπαιγμένης- 9ης Συμφωνίας του Ντβόρζακ. Η απίστευτη ενέργεια και ορμή της διεύθυνσης του Μέτα (με εξαίρεση ένα μάλλον εξεζητημένο largo), η βιρτουοζίστικη αυτοπεποίθηση των Ισραηλινών μουσικών, η διατήρηση των λεπτών ισορροπιών μεταξύ λυρισμού και δραματικής έντασης -απούσης, όμως, της τόσο κρίσιμης νοσταλγικής διάθεσης- δικαίωσαν την πλούσια, απερίφραστα ρομαντική ενορχήστρωση.
Το κλειδί της επιτυχίας φαίνεται να εντοπίζεται στην ηχητική ταυτότητα του συνόλου, που συνδυάζει αυτό το ιδανικό πάντρεμα του μαλακού, διάφανου, αέρινου ήχου των εγχόρδων με αυτόν πιο στιβαρό, λαμπερό των πνευστών, ιδίως των χάλκινων. Στον εκτός προγράμματος 8ο Σλάβικο Χορό του έργου 46 του Ντβόρζακ θαύμασε κανείς το ρυθμικό σφρίγος της εκτέλεσης, που επέβαλε το ευφάνταστο ρουμπάτο του αρχιμουσικού…
Credit φωτογραφιών: Χάρης Ακριβιάδης
