Όταν τον περασμένο Φεβρουάριο οι Ρώσοι εισέβαλαν στην ανατολική Ουκρανία ο βραβευμένος μικρομηκάς Ντμίτρο Σουκολίτκι-Σόμπτσουκ δεν είχε ακόμα ολοκληρώσει το post production του "Όρκου του Παμφίρ" (το έκανε εσπευσμένα στο εξωτερικό), της πρώτης μεγάλου μήκους ταινίας του η οποία προβλήθηκε τρεις μήνες αργότερα στο "Δεκαπενθήμερο Σκηνοθετών" του φεστιβάλ Καννών. Αυτή εξελίσσεται στην άλλη άκρη της χώρας και σε ένα χωριό δίπλα στην ουκρανορουμανική μεθόριο όπου ο Λεονίντ, γνωστός και με το ψευδώνυμο Παμφίρ (πέτρα), θα επιστρέψει μετά από μήνες απουσίας. Η γυναίκα του και ο μικρός του γιος Ναζάρ τον υποδέχονται χαρούμενοι κι εκείνος επιθυμεί να αφήσει πίσω του τη δουλειά τού λαθροδιακινητή μεταξύ των συνόρων, πηγή εισοδήματος για τους περισσότερους κατοίκους της περιοχής. Αλλά δεν θα μπορέσει να κρατήσει σε απόσταση το επικίνδυνο παρελθόν του για πολύ, αφού μια απερισκεψία του Ναζάρ θα τον αναγκάσει να αναλάβει ένα τελευταίο δρομολόγιο για να ξεχρεώσει. Οι ανάλογες μπίζνες, όμως, ελέγχονται αποκλειστικά και άμεσα από τον επικεφαλής της τοπικής αστυνομίας Ορέστις, ο οποίος δεν μπορεί να επιτρέψει ανταγωνιστικές πρωτοβουλίες.
Η περιγραφή της ουκρανικής καθημερινότητας γίνεται με ένα ντοκιμαντερίστικο ρεαλισμό (κάθε αυτόνομη σκηνή είναι γυρισμένη σε μονοπλάνο), τον οποίο ο Σουκολίτκι-Σόμπτσουκ "υπονομεύει" με ένα αλλόκοτο, μα διακριτικό στιλιζάρισμα. Εκμεταλλεύεται την ατμοσφαιρική φωτογραφία, το παιχνίδι των μεταμφιέσεων (για το καρναβάλι που έρχεται) και τη σιωπηλή παρουσία της απέραντης φύσης που περιβάλλει τα ανθρώπινα πάθη για να υπογραμμίσει την αίσθηση του προδιαγεγραμμένου και του μοιραίου. Γιατί οι ηθικά "γκρίζοι" ήρωές του είναι παγιδευμένοι σε ένα φαύλο κύκλο εξαρτήσεων (ψυχολογικών, οικονομικών, οικογενειακών) και όσο κι αν προσπαθούν να υπερασπίσουν τις αξίες τους, η πεζή πραγματικότητα αποδεικνύεται κάθε φορά ισχυρότερη. Τι νόημα υπάρχει λοιπόν, αναρωτιέται ο Σουκολίτκι-Σόμπτσουκ, στον κάθε προσωπικό αγώνα για ακεραιότητα μέσα σε έναν κόσμο όπου η ηθική πυξίδα έχει ξεχαρβαλωθεί και ο μοναδικός εν ισχύ νόμος είναι αυτός του ισχυροτέρου;
Ο "Όρκος του Παμφίρ" αναζητά τις απαντήσεις στις πολιτικές ευαισθησίες ενός κοινωνικού δράματος, στα θεματικά μοτίβα ενός γκανγκστερικού φιλμ και στις λαογραφικές αλήθειες ενός παραμυθιού. Ακόμα και στις αλληγορίες των θρησκευτικών παραβολών, καθώς η (χριστιανική) πίστη αποδεικνύεται μια ακόμα από τις διεξόδους των απελπισμένων χαρακτήρων η οποία κι αυτή θα υποταχθεί τελικά (μέσω του παπά) στη διεφθαρμένη εξουσία. Κι ενώ η ταινία του πρωτοεμφανιζόμενου Ουκρανού σκηνοθέτη διασχίζει με θεληματική, στέρεη αφήγηση και πρωτότυπο στιλ τα σύνορα των κινηματογραφικών ειδών, την ίδια στιγμή περιγράφει γλαφυρά αυτά που υψώνονται ανάμεσα σε χώρες (η Ρουμανία ως ευρωπαϊκό όνειρο) και ανθρώπους, απαγορεύοντας κάθε "λαθραία" ανταλλαγή ιδεών, ελπίδας και διάθεσης συνεννόησης.
Ουκρανία, Γαλλία. 2022. Διάρκεια: 100΄. Διανομή: AMA FILMS
Περισσότερες πληροφορίες
Ο Όρκος του Παμφίρ
Ο Παμφίρ επιστρέφει σ’ ένα χωριό της δυτικής Ουκρανίας και στην οικογένειά του ύστερα από μήνες απουσίας. Αρνείται να δουλέψει ξανά ως λαθροδιακινητής, αλλά ένα λάθος του γιου του θα τον επανασυνδέσει με το ταραγμένο παρελθόν του.
