Οσοι –και είναι σαφώς οι περισσότεροι– γνωρίζουν το μύθο του Πινόκιο από το απολαυστικό animation του Ντίσνεϊ, το δεύτερο μεγάλου μήκους του θείου Γουόλτ μετά την ιστορική «Χιονάτη», θα εκπλαγούν ανακαλύπτοντας πόσο πολύ διαφέρει η ιστορία του από εκείνη του μυθιστορήματος του Κάρλο Κολόντι. Οι γραμμένες το 1883 «Περιπέτειες του Πινόκιο» είναι πολύ πιο στενόχωρες, βίαιες και μοχθηρές, στην τολμηρή προσπάθεια του Ιταλού συγγραφέα να αποτυπώσει μέσα από ένα παραμύθι ενηλικίωσης τη ζοφερή καθημερινότητα μιας χώρας που, δύο δεκαετίες μετά την ενοποίησή της (Ριζορτζιμέντο), αγωνιζόταν ακόμα να αποκτήσει εθνική συνείδηση.
Ο σκηνοθέτης Ματέο Γκαρόνε βρίσκει πολλές αναλογίες ανάμεσα στην ιστορία του Κολόντι και τη σύγχρονη ιταλική πραγματικότητα, την οποία έχει σχολιάσει διεισδυτικά σε ταινίες όπως τα «Γόμορρα», το «Reality» και το «Dogman». Λάτρης του σινεμά φαντασίας («Το Παραμύθι των Παραμυθιών»), αποφασίζει παράλληλα να επιστρέψει στο εμβληματικό παιδικό βιβλίο για να του δώσει μια μοντέρνα κινηματογραφική πνοή, πιστή όμως στις πρωτότυπες ιδέες του. Έτσι, η φτώχεια του ξυλουργού Τζεπέτο (ένας Ρομπέρτο Μπενίνι με συγκινητικό ερμηνευτικό αυτοέλεγχο) αποδίδεται με χιουμοριστικό ρεαλισμό, ενώ η φιγούρα του Πινόκιο, της ξύλινης μαριονέτας του που παίρνει ζωή, δεν διαθέτει σχεδόν τίποτα από τη χαριτωμένη, γελαστή όψη και το συμπαθητικό ταμπεραμέντο του ντισνεϊκού ήρωα.
Αυτονόητο είναι, λοιπόν, ότι και η περιπετειώδης πορεία του προς ανακάλυψη του κόσμου –η οποία ξεκινά με την απαγωγή του από τον βάναυσο τσιρκολάνο Μανιαφουόκο και ολοκληρώνεται με την απόδρασή του από την κοιλιά ενός θαλάσσιου κήτους– μοιάζει περισσότερο με γοτθικό θρίλερ και λιγότερο με τον εύπεπτο, διδακτικό μύθο που αφηγείται το κινούμενο σχέδιο του 1940.
Η διαδρομή του Πινόκιο προς την ανθρωποποίησή του (η σφοδρή επιθυμία του είναι να γίνει αληθινό αγόρι) πατά με το ένα πόδι στην ιστορική καθημερινότητα του 19ου αιώνα (και αλληγορικά σ’ αυτή του 21ου) και με το άλλο σε έναν παραμυθένιο κόσμο γεμάτο θαύματα, αλλόκοτες υπάρξεις και ονειρική ατμόσφαιρα. Ο Γκαρόνε προσπαθεί να αποτυπώσει τη συνύπαρξή τους με μια σκηνογραφικά εντυπωσιακή εικονογραφία, στέκοντας μετέωρος ανάμεσα σε ένα φαντασμαγορικό, συναισθηματικό παιδικό θέαμα με εύληπτα μηνύματα κι ένα σκοτεινό, υπαρξιακών προβληματισμών παραμύθι αλά «Ο Λαβύρινθος του Πάνα». Η αποσπασματική μορφή της διήγησης δεν τον ευνοεί, ενώ διακριτικές πολιτικές νύξεις (η σκηνή του δικαστηρίου) και ψυχαναλυτικοί συμβολισμοί (οι απανωτές νεκραναστάσεις, η διαρκής απειλή του πνιγμού) δυσκολεύονται να συγχρωτιστούν με απλοϊκά μηνύματα που έρχονται από άλλον αιώνα (η ανάγκη της μόρφωσης), σε μια τρυφερή όσο και ανισοβαρή, στοργική, μα και «αυτολογοκριμένη» οικογενειακή φαντασία.
Ιταλία, Γαλλία. 2019. Διάρκεια: 120΄. Διανομή: ODEON.
Περισσότερες πληροφορίες
Πινόκιο
Ένας πάμφτωχος ξυλουργός κατασκευάζει τον Πινόκιο, μια μαριονέτα που παίρνει ζωή και ξεκινά μια μεγάλη περιπέτεια για να ανακαλύψει τον κόσμο και να γίνει ένα αληθινό αγόρι.
