Στην πρώτη ολοκληρωμένη σκηνοθετική δουλειά της, «Ένα Ντιβάνι στην Τυνησία», η Μανέλ Λαμπιντί σκιαγραφεί το πορτραίτο της μοντέρνας Τυνησίας μετά την επανάσταση, σε μια γλυκόπικρη κομεντί με πρωταγωνίστρια την εξαιρετική Γκολσιφτέ Φαραχανί. Η χαρισματική ηθοποιός υποδύεται μια νεαρή ψυχολόγο η οποία επιστρέφει στην Τύνιδα από το Παρίσι για να δοκιμάσει την τύχη της ανοίγοντας ένα παράνομο ιατρείο. Τα περιστατικά ωστόσο που έρχονται για ψυχανάλυση δεν έχουν καταλάβει περί τίνος ακριβώς πρόκειται, με το χαρακτήρα της Φαραχανί να μπλέκει σε αστείες παρεξηγήσεις ενώ προσπαθεί να βάλει τη ζωή της σε τάξη. Συναντήσαμε την Λαμπιντί σε κεντρικό ξενοδοχείο του Παρισιού τον περασμένο Ιανουάριο, η οποία απάντησε με ενθουσιασμό στις ερωτήσεις μας.
Μα, ένα ντιβάνι στην Τύνιδα; Πώς σας ήρθε αυτή η ιδέα;
Φταίει που λατρεύω από μικρή τη ψυχανάλυση! Συν το ότι με ενέπνευσε η οικογένειά μου που αποφεύγει να μιλάει για πολλά θέματα, έχει διάφορα ταμπού. Να φανταστείτε πως όταν κάποια στιγμή είπα στη μητέρα μου πως έχω συνεδρίες με ψυχολόγο, έπαθε ακραίο σοκ. Θεώρησε πως προδίδω τη σχέση μας, ότι δεν έχω δικαίωμα να μιλάω για εκείνη σε ένα ξένο τον οποίο πληρώνω κιόλας. Έπειτα συνειδητοποίησα πως, ακόμα και μετά την Επανάσταση των Γιασεμιών (2010), οι Τυνήσιοι δίσταζαν να εκφραστούν πάνω σε μια σειρά ζητημάτων. Σκεφτείτε πως η πρώτη αντίδραση που συναντούσα σπίτι όταν άνοιγα μια πολιτική συζήτηση, ήταν η προτροπή των γονιών μου να σωπάσω. Για αυτό στην ουσία ήθελα να γυρίσω μια ταινία για την απελευθέρωση του διαλόγου. Χωρίς ωστόσο σοβαροφάνεια, αλλά με συναισθηματισμό και έντονη ενέργεια.
Πάντως στην ταινία ισορροπεί το προσωπικό ύφος του δημιουργού με μια πιο χαλαρή εμπορική προσέγγιση.
Φυσικά, δε με ενδιέφερε να γυρίσω ένα φιλμ που θα αφορά μια σινεφίλ ελίτ, αλλά το μαζικό κοινό. Πάντως, θεωρώ πως για να επιτευχθεί αυτή η ισορροπία που αναφέρετε, παίζει μεγάλο ρόλο το είδος της ταινίας. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια κομεντί, άρα το ύφος της είναι εξορισμού feelgood, οικείο και προσβάσιμο σε όλους. Επιπλέον αφήνει περιθώριο να αναδειχθούν σημαντικές θεματικές που κινητοποιούν τον κόσμο, ο οποίος λόγω του χιούμορ είναι περισσότερο πρόθυμος να συνομιλήσει μαζί τους. Ακόμα, θεωρώ πως η κωμωδία και ο τρόπος που αναδεικνύει τις παράλογες πτυχές της ζωής, είναι σύμφυτα με την κουλτούρα των λαών της Μεσογείου. Επομένως θα ήταν τεράστιο λάθος εκ μέρους μου να μην τα χρησιμοποιήσω στην ταινία.
Μιλήσατε προηγουμένως για τη δική σας αγάπη για τη ψυχανάλυση και τη στενή σχέση με τους συγγενείς σας, στοιχεία που κυριαρχούν στην ταινία. Υπάρχουν επιπλέον κοινά του χαρακτήρα σας με την κεντρική ηρωίδα;
Είναι αρκετά θα έλεγα, μιας και μέσα μου νιώθω πως η ταινία αποτελεί συγκερασμό των εμπειριών μου καθώς μεγάλωνα ανάμεσα σε δύο χώρες. Μάλιστα, είχα την ευχάριστη σύμπτωση τα γυρίσματα να γίνουν ακριβώς στη γειτονιά όπου ζούσα μικρή. Είναι μια περιοχή η οποία δεν έχει επηρεαστεί ιδιαίτερα από το δυτικό τρόπο σκέψης και η κυρίαρχη γλώσσα είναι τα αραβικά. Εκείνο λοιπόν που με συνδέει περισσότερο με την πρωταγωνίστρια είναι το γεγονός πως όπου κι αν βρίσκεται τής υπενθυμίζουν διαρκώς την καταγωγή της. Στη Γαλλία μπορεί να μιλάει άπταιστα τη γλώσσα και να εργάζεται εκεί για χρόνια, αλλά δεν είναι ακριβώς Γαλλίδα. Αντίστοιχα, πίσω στην Τυνησία οι συμπατριώτες της την υποδέχονται με επιφυλακτικότητα εξαιτίας της διαμονής της στο εξωτερικό. Πού ανήκει λοιπόν;
Αυτό το ερώτημα φέρνει ξεκάθαρα στο προσκήνιο μέσω της ερμηνείας της η Γκολσιφτέ Φαραχανί.
Ακριβώς, γιατί διαθέτει μια επιβλητική κινηματογραφική παρουσία, κάτι που για μένα ήταν εξαιρετικά σημαντικό στην επιλογή της πρωταγωνίστριας. Οι υπόλοιποι ηθοποιοί γύρω είναι νευρικοί, γεμάτοι ενέργεια, αλλά εκείνη έχει μια ηρεμία και ένα μειλίχιο τόνο, ώστε να φανεί η διαφορά μεταξύ τους. Η Γκολσιφτέ ήταν εξαρχής η ιδανική για το ρόλο, όμως δεν πίστευα με τίποτα πως θα καταφέρναμε να την προσλάβουμε. Η υπεύθυνη του κάστινγκ μου έλεγε πως είναι εξαιρετικά απίθανο να φέρουμε μια ηθοποιό που κάνει ταινίες με τον Τζιμ Τζάρμους στην Τυνησία, για να παίξει στο ντεμπούτο μιας άγνωστης δημιουργού. Παρόλα αυτά, προσεγγίσαμε τον ατζέντη της, διάβασε το σενάριο και δέχθηκε πάρα πολύ γρήγορα να έρθει στην παραγωγή. Θα 'θελα να προσθέσω επίσης πως είχα ανάγκη μια ηθοποιό που να διαθέτει το δυναμισμό της Γκολσιφτέ, γιατί η σκηνοθεσία μου βασίζεται έντονα στις ερμηνείες. Αν θυμηθείτε τις ιταλικές κωμωδίες του '70, δεν υπήρχαν πολλά κοψίματα ή ο γρήγορος ρυθμός που βλέπουμε σήμερα στο είδος. Οι σκηνοθέτες έπαιρναν το χρόνο τους και άφηναν χώρο στον ηθοποιό να «αναπνεύσει». Κάτι τέτοιο εφάρμοσα και εγώ στο «Ντιβάνι...».
Βλέποντας την ταινία, μια ομοιότητα που εντόπισα μεταξύ Τυνησίας - Ελλάδας είναι ο τρόπος που συχνά η οργάνωση και οι υπηρεσίες των χωρών μπορούν να σε εξουθενώσουν σε τέτοιο βαθμό ώστε να θες να τις εγκαταλείψεις.
Έτσι είναι, μα δεν έχεις άλλη επιλογή από το να αντισταθείς. Στην ταινία υπάρχει ένας πολύ σημαντικός χαρακτήρας, το Peugeot 404 που οδηγάει η ηρωίδα. Είναι ένα γαλλικό αυτοκίνητο που παρασκευάστηκε στην Τυνησία και στην οθόνη το βλέπουμε να είναι στα πρόθυρα της διάλυσης. Κάπως έτσι αντιλαμβάνομαι τις χώρες της Μεσογείου, γοητευτικές εξωτερικά, με βαθιά προβλήματα στον πυρήνα, οι οποίες όμως βρίσκουν τον τρόπο πάντα να μην καταρρέουν και να αναδεικνύονται δυνατότερες των περιστάσεων.
Αντίστοιχη άποψη έχει και ο Έλληνας μοντέρ μου ο Γιώργος Λαμπρινός, ο οποίος μου είπε έκπληκτος όσο δουλεύαμε ότι αυτή η ταινία θα μπορούσε εύκολα να μιλάει για την Ελλάδα. Ο τρόπος που μπλέκονται οι παραδόσεις, τα πολιτικά και η θρησκεία στην καθημερινότητα των ηρώων είναι τόσο τραγικωμικός, ώστε οι διαφορές μεταξύ των δύο χωρών ελαχιστοποιούνται.
Ελπίζω πάντως να μην αντιμετωπίσατε τα ίδια προβλήματα με την ηρωίδα σας κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων.
Ευτυχώς όχι! Συνέβη όμως κάτι παρόμοιο και αρκετά αστείο. Λίγους μήνες πριν την έναρξη των γυρισμάτων είχα ταξιδέψει στην Τύνιδα για να προσλάβω μερικούς βοηθητικούς ηθοποιούς και κομπάρσους. Νοίκιασα λοιπόν ένα διαμέρισμα για να κάνω το κάστινγκ, όπου όπως καταλαβαίνετε ερχόταν καθημερινά αρκετός κόσμος. Η ομάδα παραγωγής όμως είχε ξεχάσει να ενημερώσει την ιδιοκτήτρια του σπιτιού πως θα το χρειαζόμασταν για δοκιμαστικά. Έτσι η γυναίκα παραξενεύτηκε όταν είδε κάθε πρωί να μπαινοβγαίνουν διαφορετικοί άνθρωποι στο διαμέρισμα. Πάρα πολύ ανήσυχη ήρθε να μας μιλήσει γιατί ήταν πεπεισμένη πως ο λόγος που έρχονταν τόσοι ήταν γιατί προετοιμάζαμε τρομοκρατική επίθεση! Χρειάστηκε αρκετή προσπάθεια για να την πείσουμε πως γυρίζαμε απλά μια ταινία, αλλά ευτυχώς τα καταφέραμε...
Περισσότερες πληροφορίες
Ένα Ντιβάνι στην Τυνησία
Έπειτα από δέκα χρόνια στη Γαλλία, η Σέλμα επιστρέφει στην Τύνιδα αποφασισμένη να ασκήσει το επάγγελμα της ψυχαναλύτριας.
