Στο 'Μια Μάχη Μετά την Άλλη', ο Πολ Τόμας Άντερσον κάνει επανάσταση

Το 2025 εξελίσσεται σε άλλη μία αλλοπρόσαλλη χρονιά αυτήν τη δεκαετία, ωστόσο το τελευταίο πράγμα που θα μπορούσε να προβλέψει κανείς είναι τον Πολ Τόμας Άντερσον να οραματίζεται μοντέρνα αντάρτικα πόλης στη νέα ταινία του. Το "Μια Μάχη Μετά την Άλλη", ήδη στις σπουδαιότερες κυκλοφορίες της σεζόν, αποτελεί μια εκστατική διασκευή του μεταμοντέρνου "Βάινλαντ" (εκδ. Χατζηνικολή), που φέρει την υπογραφή του Τόμας Πίντσον, του εμβληματικού συγγραφέα που ο σκηνοθέτης έχει διασκευάσει ξανά στο παρελθόν ("Έμφυτο Ελάττωμα").

Αυτήν τη φορά, στο επίκεντρο μπορεί να βρίσκονται πάλι βετεράνοι χίπηδες, μόνο που οι συγκεκριμένοι ζουν στο κοινωνικό περιθώριο, έχοντας υιοθετήσει μια ιδεολογική κατεύθυνση που δεν απέχει πολύ από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες.

Ο… "κόκκινος" Άντερσον

Στο βιβλίο του Πίντσον, η υπόθεση τοποθετείται στη δεκαετία του ’80 στις ΗΠΑ, εποχή που επικράτησε ολοκληρωτικά η ιδεολογία των κυνικών νεοφιλελεύθερων reaganomics. Μαζί της σχεδόν εξαφανίστηκε κάθε διάθεση ριζοσπαστικού ανταγωνισμού με την κυρίαρχη κατάσταση, αφού τότε τέθηκαν τα θεμέλια του συντηρητικού δόγματος που διακήρυττε πως "δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική" στο πολιτικό σκηνικό. Σε αυτό το περιβάλλον, οι ουτοπικές φαντασιώσεις κάθε λογής χίπηδων έμοιαζαν, στην καλύτερη περίπτωση, ξεπερασμένες.

Ο Άντερσον, ωστόσο, στη "Μάχη" επιχειρεί να υπενθυμίσει την πολυτιμότητα της ταξικής αλληλεγγύης, την υπαρξιακή ανάγκη που οδηγεί στην ανάπτυξη ενός ριζοσπαστικού λαϊκού κινήματος, αλλά και το πόσο αδιέξοδο είναι το αίσθημα της ηττοπάθειας. Πρόκειται για φορτίσεις που κινητοποιούν τους πρωταγωνιστές του, μια αντεργκράουντ ένοπλη ομάδα που καλείται να ανασυγκροτηθεί ύστερα από χρόνια, όταν η κόρη ενός εκ των μελών (Λεονάρντο Ντι Κάπριο) βρίσκεται ξαφνικά σε κίνδυνο, απειλώντας ταυτόχρονα τη βιωσιμότητα της οργάνωσης.

Πανέξυπνα, ο σκηνοθέτης θολώνει στη διασκευή του τα όρια μεταξύ συμβολισμού και κοινωνικής κριτικής όσο χρειάζεται ώστε να γίνεται σαφής αλλά ποτέ διδακτικός, χωρίς να υποκύπτει σε εύκολους πολιτικούς σχολιασμούς. Πιο συγκεκριμένα, το σύμπαν της "Μάχης" ανήκει στο σήμερα αλλά θυμίζει έντονα τα 90s. Την ίδια στιγμή οι αστυνομικές αρχές φορούν χακί, μια επιλογή που απηχεί τη συνεχή στρατιωτικοποίηση των κατασταλτικών δυνάμεων και δημιουργεί εύλογες συνδέσεις με τις ξενοφοβικές επιδρομές του ICE στις αμερικανικές πόλεις τον τελευταίο χρόνο.

Σαφώς, ο Αμερικανός περιορίζεται σε σχετικά επιφανειακές αντικαπιταλιστικές και αντι-ιμπεριαλιστικές διακηρύξεις, εξάλλου θα ήταν παράλογο να περιμένουμε από μια (χολιγουντιανή) ταινία να προτείνει… πενταετές επαναστατικό πλάνο. Βέβαια, αν λάβουμε υπόψη τη σύγχρονη, ακραία πολωμένη αμερικανική πραγματικότητα, η στάση που τηρεί ο σκηνοθέτης έχει μια κάποια αξία. Λίγη παραπάνω, μάλιστα, αν αναλογιστούμε πως στη δημόσια σφαίρα, οποιαδήποτε αναφορά σε δυναμική διεκδίκηση ενός δίκαιου αιτήματος από τα κάτω αντιμετωπίζεται πλέον σε χρόνο dt ως απειλή για τη δημοκρατία και τη σταθερότητα…

Πολιτικό σινεμά τώρα;

Παράλληλα, ο Άντερσον μέσω της "Μάχης" βρίσκει την ευκαιρία να αποτίσει φόρο τιμής τόσο σε ιστορικές αμερικανικές οργανώσεις –οι Μαύροι Πάνθηρες αποτελούν προφανέστατο κλείσιμο του ματιού– όσο και σε μάλλον ξεχασμένες πτυχές του παγκόσμιου πολιτικού ή αντισυμβατικού σινεμά. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ηγετικός χαρακτήρας της Περφίντια –η Τεγιάνα Τέιλορ σε μια υπερηχητική ερμηνεία– διαθέτει κάτι από τον χειραφετητικό δυναμισμό μιας Παμ Γκρίερ ("Foxy Brown") ή Ταμάρα Ντόμπσον ("Cleopatra Jones"). Όπως επίσης δεν αποτελεί σύμπτωση πως μια ολόκληρη σκηνή είναι αφιερωμένη στην αριστουργηματική "Μάχη του Αλγερίου" (1960) του Τζίλο Ποντεκόρβο, όπου απεικονίζεται η δράση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου της Αλγερίας (FLN).

Από την άλλη, είναι κρίσιμο να υπογραμμίσουμε πως ο σκηνοθέτης, σωστά, δεν παίρνει τελείως σοβαρά τον εαυτό του. Σκαρφίζεται μεν μια ταινία με πολιτικά χαρακτηριστικά, αλλά έχει και άλλες προτεραιότητες. Στην καρδιά του φιλμ υπάρχει ένα ταξίδι επανένωσης και μια μελέτη της πατρότητας, θεματική που βρίσκουμε σταθερά στα έργα του Αμερικανού ("Θα Χυθεί Αίμα"), αλλά και μια κατάμαυρη κωμωδία.

Ο Σον Πεν, για παράδειγμα, κλέβει τις εντυπώσεις στο ρόλο ενός εκκεντρικού συνταγματάρχη με την ιδιοσυγκρασία ενός villain βγαλμένου, θαρρείς, από κόμικς. Αντίστοιχα, κρίσιμος στο ανέκφραστο χιούμορ της "Μάχης" ο πολύπειρος Μπενίσιο ντελ Τόρο, ο οποίος φέτος "χτύπησε" συνεργασίες και με τους δύο Άντερσον, έχοντας νωρίτερα πρωταγωνιστήσει στο "Φοινικικό Σχέδιο".

Το φευγαλέο Όσκαρ

Παρόλο που διόρθωσε το λάθος της με τον Μάρτιν Σκορσέζε, η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου έχει καταφέρει να μη βραβεύσει ποτέ άλλο έναν από τους καλύτερους σκηνοθέτες της, αφού ο Άντερσον μετρά έντεκα υποψηφιότητες και μηδέν βραβεία Όσκαρ. Η αδικία μπορεί να διορθωθεί στην προσεχή 98η απονομή (15 Μαρτίου 2026), όπου θα είναι εγκληματικό να λείπει το "Μια Μάχη Μετά την Άλλη". Κι αν δεν… κάτσει στον Αμερικανό, τουλάχιστον ας βραβευτεί ο Τζόνι Γκρίνγουντ (δύο υποψηφιότητες μέχρι σήμερα), ο οποίος συνέθεσε ακόμα ένα πωρωτικό σάουντρακ που ανεβάζει την ταινία σε νέα ύψη.