«Ο Κονφορμίστας»
Η ορκωμοσία του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ έβγαλε τις αναμενόμενες ειδήσεις, τίποτα όμως δε σχολιάστηκε τόσο όσο ο φασιστικός χαιρετισμός του δισεκατομμυριούχου και υπουργού πλέον Ίλον Μασκ. Η απεχθής χειρονομία του αμφιλεγόμενου, για να το θέσουμε ευγενικά, επιχειρηματία - πολιτικού επανέφερε στο δημόσιο διάλογο τόσο τις συζητήσεις περί της φασιστικής απειλής που κυοφορεί η δεύτερη θητεία του Τραμπ, όσο και το μέγεθος στο οποιο, σε παγκόσμιο επίπεδο, επανέρχονται σύγχρονες μορφές φασισμού στην εξουσία. Ιδανικά δε θα έπρεπε να είναι αυτή η αφορμή, ωστόσο, παρακάτω ανατρέχουμε σε 15 σπουδαίες αντιφασιστικές ταινίες, οι οποίες εμβαθύνουν στο φαινόμενο σε επιπέδο ιδεολογίας, ψυχοσύνθεσης, αλλά και αναδεικνύοντας τις δολοφονικές συνέπειές του. Η σειρά απεικόνισής τους είναι χρονολογική, όχι μόνο για να υπογραμμιστεί η διαχρονική ενασχόληση του σινεμά με τη μελέτη του φασισμού, αλλά και για να υπενθυμίσουμε τις πολύπλοκες πτυχές του.
"Ο Μεγάλος Δικτάτωρ" (Τσάρλι Τσάπλιν, 1940)
Ένας Εβραίος κουρέας εμπλέκεται σε μια σειρά από κωμικές παρεξηγήσεις εξαιτίας της τεράστιας ομοιότητάς του με το δικτάτορα Χίνκελ. Η απόλυτη αντιφασιστική σάτιρα, ένα διαχρονικό πολιτικό και κωμικό κινηματογραφικό κομψοτέχνημα. Διαβάστε την αναλυτική κριτική του "α".
"Ρώμη Ανοχύρωτη Πόλη" (Ρομπέρτο Ροσελίνι, 1945)
Το σινεμά στους δρόμους, οι νωπές μνήμες του φασιστικού παρελθόντος, της βίας και των ανεπούλωτων τραυμάτων φορτίζουν αυτό το πρώιμο αριστούργημα του ιταλικού νεορεαλισμού που παραμένει αναντικατάσταστα πολύτιμο.
"Το Τελευταίο Στάδιο" (Βάντα Γιακουμπόφσκα, 1948)
Μια Εβραία προσπαθεί να επιβιώσει στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς εκτελώντας χρέη διερμηνέα, ελπίζοντας να αντέξει μέχρις ότου φτάσουν οι δυνάμεις του Κόκκινου Στρατού. Το πρώτο φιλμ που απεικόνισε τη φρίκη του Ολοκαυτώματος, γυρισμένο στους χώρους του Άουσβιτς με τη συμμετοχή επιζώντων, ένας σκηνοθετικός άθλος που προξενεί δέος χάρη στην ιστορική αλήθεια των εικόνων του. Διαβάστε την αναλυτική κριτική του "α".
"Η Μεγάλη Στρατιά των Αφανών Ηρώων" (Ζαν Πιέρ Μελβίλ, 1969)
Πολύ πριν εξελιχθεί σε ένα αμίμητο στιλίστα υπογράφοντας αριστουργήματα σαν τον "Κόκκινο Κύκλο" και το "Δολοφόνο με το Αγγελικό Πρόσωπο", ο Ζαν Πιέρ Μελβίλ κυνηγούσε ναζί ως μέρος της Γαλλικής Αντίστασης. Εύλογα, όπως αντιλαμβάνεστε, δεν έτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια για το πρόσωπό τους, για αυτό και επιστρέφει κινηματογραφικά στην εποχή της γερμανικής κατοχής της χώρας του, ούτως ώστε να απεικονίσει μεν την οδύνη της ζωής κάτω από ξένο ζυγό, χωρίς να μυθοποιεί άκριτα δε τις πρακτικές των αντιστασιακών, διατηρώντας μια αξιοζήλευτη νηφαλιότητα και ισορροπία.
"Ζ" (Κώστας Γαβράς, 1969)
Η δολοφονία Λαμπράκη που ενέπνευσε το ομώνυμο βιβλίο του Βασιλή Βασιλικού, περνάει μαεστρικά στη μεγάλη οθόνη από τον Κώστα Γαβρά, σε μια μεταφορά που του έφερε το πρώτο βραβείο Όσκαρ του και αναπαριστά άψογα τον εγκληματικό ρόλο του παρακράτους σε ένα απολυταρχικό καθεστώς.
"Ο Κονφορμίστας" (Μπερνάρντο Μπερτολούτσι)
Το 1938, ο Μαρτσέλο, ένας τυπικός μεσοαστός που δουλεύει για το φασιστικό καθεστώς, αναλαμβάνει να βρει και να δολοφονήσει στο Παρίσι τον πρώην καθηγητή και μέντορά του. Ταινία νεανικής δυναμικής, επαναστατικής σκηνοθετικής τόλμης και απόλυτης φιλοσοφικής ωριμότητας, η διασκευή του μυθιστορήματος του Αλμπέρτο Μοράβια είναι ένα κολοσσιαίο, πολυεπίπεδο καλλιτεχνικό επίτευγμα, από τα σημαντικότερα φιλμ του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού σινεμά. Διαβάστε την αναλυτική κριτική του "α".
"Salò, 120 Μέρες στα Σόδομα" (Πιέρ Πάολο Παζολίνι, 1975)
Στην υπό ναζιστική κατοχή Βόρεια Ιταλία του 1944, τέσσερα ανώτερα μέλη της φασιστικής εξουσίας απάγουν μια ομάδα νεαρών αντρών και γυναικών. Τους κρατούν για 120 ημέρες, υποβάλλοντάς τους σε κάθε είδους βασανιστήρια, διαστροφή και εξευτελισμό. Ταινία-σκάνδαλο και η τελευταία της παζολινικής φιλμογραφίας, μεταγράφει με απίστευτη ωμότητα και 70s προβληματισμό τις ιδέες του Μαρκήσιου Ντε Σαντ στη σύγχρονη ευρωπαϊκή πολιτικο-φιλοσοφική πραγματικότητα. Το "Salò" κυκλοφόρησε λίγες εβδομάδες μετά την άγρια δολοφονία του Πιέρ Πάολο Παζολίνι από ακροδεξιούς. Διαβάστε την αναλυτική κριτική του "α".
"Το Ταμπούρλο" (Φόλκερ Σλέντορφ, 1979)
Ένα παιδί που αρνείται να μεγαλώσει, βλέπει το έθνος της Γερμάνιας να μετασχηματίζεται ως κοσμοθεωρία, πολιτική εκφορά λαού και εν τέλει μηχανή μίσους, από το 1924 μέχρι το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, σε ένα ρηξικέλευθο δράμα που ακόμα αναζητά αντίστοιχό του.
"Η Νύχτα του Σαν Λορέντζο" (Πάολο & Βιτόριο Ταβιάνι, 1982)
Ένα από τα κομψοτεχνήματα των αδερφών Ταβιάνι, με τη μοναδική ικανότητα να σμίγει τη μαγεία της ποίησης με τον αμείλικτο ρεαλισμό, περιστρέφεται γύρω απότ την οδύσσεια των κατοίκων ενός χωριού της Τοσκάνης, που το καλοκαίρι του 1944 ξεκινούν να συναντήσουν τους συμμάχους παρά τις αντίθετες διαταγές των Γερμανών.
"Έλα να Δεις" (Έλεμ Κλίμοφ, 1985)
Η φρίκη του πολέμου αποτυπώνεται, κυριολεκτικά, στο πρόσωπο και το σώμα του νεαρού πρωταγωνιστή Αλεξέι Κραβτσένκο, ο οποίος ενσαρκώνει τον 12χρόνο Φλόρια. Ένα αγόρι που με φόντο τη Λευκορωσία του 1943, ακολουθεί τους αντάρτες θέλοντας να ζήσει σαν στρατιώτης. Οι φαντασιώσεις του, όμως, θα διαλυθούν όταν γίνει μάρτυρας της στρατιωτικής θηριωδίας. Φιλμ για γερά στομάχια, γυρισμένο από το σύζυγο της εμβληματικής σκηνοθέτριας Λαρίσα Σεπίτκο.
"Porco Rosso" (Χαγιάο Μιγιαζάκι, 1992)
Οι απεικονίσεις των φασιστών ως γουρούνια δε ξεκίνησαν, φυσικά, από τον αγαπημένο Ιάπωνα δημιουργό Χαγιάο Μιγιαζάκι, ο ίδιος βέβαια έπαιξε το ρόλο του στο να ανανεωθεί η δημοφιλία τους και πιο σωστά, να δικαιώσει λιγάκι τα ζώα που άθελά τους έχουν συνδεθεί μαζί τους. Διότι εν προκειμένω, η δράση αφορά έναν Ιταλό πιλότο που μεταμορφώνεται ανεξήγητα σε γουρούνι επί των ημερών του Μουσουλίνι. Καθώς συνεχίζει να πετά το αεροπλάνο του για να κυνηγήσει πειρατές, δρώντας αυτόνομα από το κύριο σώμα των βίαιων "συναδέλφων του". Όταν οι τελευταίοι θελήσουν να τον εντάξουν ξανά στις δυνάμεις τους, εκείνος θα τους πει απλά: "Προτιμώ να είμαι γουρούνι, παρά φασίστας". Ατάκα που σήμερα έχει κατακλύσει το ίντερνετ.
"Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας" (Τόνι Κέι, 1998)
Τίτλος που έχει σημαδέψει τους millennials, αλλά και όσους σύχναζαν σε βιντεοκλάμπ στα τέλη των '90s - αρχές των '00s, εξαιτίας *εκείνης* της σκηνής στο πεζοδρόμιο, θέλει τον Έντουαρντ Νόρτον στο ρόλο ενός Αμερικανού νεοναζί ο οποίος, μόλις αποφυλακίζεται για τη δολοφονία δύο Αφροαμερικανών, προσπαθεί να πείσει το μικρότερο αδελφό του, ο οποίος τον έχει ως ίνδαλμα, για το αδιέξοδο της ρατσιστικής φιλοσοφίας του μίσους.
"Persepolis" (Μαρζάν Σατραπί & Βενσάν Παρονό, 2007)
Μια προσωπική επανάσταση ενάντια στον αλόγιστο φονταμενταλισμό βρίσκεται στον πυρήνα του animation που πραγματοποίησε τομή στο είδος τον 21ο αιώνα και αγαπήθηκε όσο λίγα. Εδώ, η εννιάχρονη Μάρτζι μεγαλώνει σε μια προοδευτική οικογένεια στην Τεχεράνη του '78, την περίοδο της ανατροπής του Σάχη και του θρησκευτικού φανατισμού της ισλαμικής επανάστασης. Με το ξέσπασμα του πολέμου Ιράν-Ιράκ, οι γονείς της την στέλνουν για σπουδές στη Βιέννη. Θα επιστρέψει στην πατρίδα της ύστερα από χρόνια, για να καταλήξει τελικά στο Παρίσι το 1994, έχοντας βιώσει μια υπαρξιακή οδύσσεια γεμάτη οικεία σκαμπανεβάσματα και επώδυνα ηθικά αδιέξοδα.
"Άδωξη Μπάσταρδοι" (Κουέντιν Ταραντίνο, 2009)
Βρείτε κάποιον να αγαπάει τη "διόρθωση" της ανθρώπινης Ιστορίας όσο ο Κουέντιν Ταραντίνο. Ο Αμερικανός απηχεί τα nazisploitation b-movies, δίνει στον Κρίστοφ Βαλτς το ρόλο της ζωής του και παράλληλα σπέρνει βία, μαύρο χιούμορ και αρκετές σκηνές ανθολογίας, καθώς μια επίλεκτη ομάδα Αμερικανών κομάντο, η οποία έχει γίνει ο φόβος κι ο τρόμος των ναζί στην κατεχόμενη Γαλλία, αναλαμβάνει, σε συνεργασία με την Εβραία ιδιοκτήτρια ενός παριζιάνικου σινεμά, μια επικίνδυνη αποστολή που μπορεί ν' αλλάξει την εξέλιξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
"Ζώνη Ενδιαφέροντος" (Τζόναθαν Γκλέιζερ, 2024)
Η ειδυλλιακή καθημερινότητα της επταμελούς οικογένειας του διοικητή του Άουσβιτς Ρούντολφ Ες και της συζύγου του Χέντγουικ, οι οποίοι περνούν τις μέρες του σ’ ένα πανέμορφο σπίτι με κήπο δίπλα στον τοίχο του στρατοπέδου. Μεγάλο Βραβείο στο Φεστιβάλ Καννών και Όσκαρ διεθνούς ταινίας για ένα συγκλονιστικό ταξίδι στην καρδιά του σκοταδιού, όπου φρίκη, γαλήνη, γενοκτονία και γλυκιά ζωή αγκαλιάζονται με έναν αποστασιοποιημένο κινηματογραφικά τρόπο, ο οποίος αναδεικνύει με μεγαλοφυή λιτότητα τον πυρήνα του ιστορικού κακού. Διαβάστε την αναλυτική κριτική του "α".
Διαβάστε Επίσης
