Τα δέκα του χρόνια γιόρτασε φέτος το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου, μια διοργάνωση που κατάφερε όχι μόνο να απλωθεί συντονισμένα σε 14 πόλεις της Πελοποννήσου αλλά και να αφήσει ένα διακριτό στίγμα στο χάρτη των ευρωπαϊκών φεστιβαλικών συναντήσεων που εστιάζουν στις ταινίες τεκμηρίωσης, χάρη στο πολυσυλλεκτικό πρόγραμμά της αλλά και τις μετακλήσεις δημιουργών από κάθε μήκος και πλάτος του πλανήτη. Για δώδεκα ημέρες, η Καλαμάτα μετατράπηκε σε τόπο συνάντησης σινεφίλ και καλλιτεχνών που είχαν να διαλέξουν ανάμεσα σε ένα πλούσιο ρόστερ προβολών που περιλάμβανε πρεμιέρες αλλά και πολυσυζητημένες ταινίες των τελευταίων χρόνων, εργαστήρια για μικρούς και μεγάλους, masterclasses και συζητήσεις.
Όταν φτάσαμε, ωστόσο, στην πόλη, τρεις μέρες πριν τη λήξη του φεστιβάλ, μία σκιά είχε θολώσει το κλίμα ευφορίας: δύο μέρες νωρίτερα, αντιδράσεις ακροδεξιών και παραθρησκευτικών κύκλων είχαν ως αποτέλεσμα τη μεταφορά της προβολής της ταινίας "Αδέσποτα Κορμιά (Ελίνα Ψύκου, 2024) από το αμφιθέατρο "Θόδωρος Αγγελόπουλος" του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Καλαμάτας, όπου πραγματοποιούνταν όλες οι προβολές, στο Κέντρο Δημιουργικού Ντοκιμαντέρ Καλαμάτας, άτυπο καφέ-αρχηγείο του φεστιβάλ. "Για όσους θεωρούν ότι κάναμε πίσω, έχω να πω μόνο πως οι αξίες μας αποδεικνύονται από τη στάση μας: η ταινία προβλήθηκε κανονικά" απάντησε λακωνικά πλην όμως αποστομωτικά η καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ Τζίνα Πετροπούλου στην τελετή λήξης της διοργάνωσης, όσον αφορά το περιστατικό. Εξίσου σαφής ήταν και η στάση των πιο προοδευτικών πολιτών της Καλαμάτας: 130 άτομα παρακολούθησαν την προβολή, η οποία τελικά πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα εντός και εκτός του νέου χώρου, δίνοντας ένα ηχηρό μήνυμα σε όσους επιθυμούν τη φίμωση του καλλιτεχνικού και του προοδευτικού λόγου. Να σημειώσουμε, ωστόσο, πως αυτό είναι το δεύτερο "κρούσμα" στον Δήμο Καλαμάτας έπειτα από τη μη ανανέωση της σύμβασης της Καλλιτεχνικής Διευθύντριας του Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας Λίντας Καπετανέα, το οποίο μας κάνει να ανησυχούμε για το μέλλον του πολιτισμού σε μία πόλη η οποία τα τελευταία χρόνια είχε αρχίσει να γίνεται υπολογίσιμη δύναμη στον τομέα αυτό.
Με αυτά τα ερωτήματα στο μυαλό καταδυθήκαμε στην σκοτεινή αίθουσα. Με κύρια θεματική της επετειακής διοργάνωσης τις "Πόλεις-Ρίζες", είχαμε την ευκαιρία να δούμε μια σειρά από φιλμ για κοινότητες που σχηματίζουν τα δικά τους είδη πόλεων, αλλά και που προσπαθούν να συντηρήσουν τη μνήμη και την παράδοση ή να τη χρησιμοποιήσουν ως οδηγό για να αλλάξουν το πολλές φορές προδιαγεγραμμένο μέλλον τους. Αδιαμφησβήτητα κορυφαία στιγμή της διοργάνωσης ήταν η προβολή της "Αιώνιας μνήμης", της Μαϊτέ Αλμπέρντι, πρώτης γυναίκας από τη Χιλή που ήταν υποψήφια στα βραβεία Όσκαρ ("Μυστικός Πράκτορας). Η σκηνοθέτιδα κινηματογράφισε τον Αουγκούστο Γκόνγκορα, βετεράνο δημοσιογράφο από τη Χιλή και επιφανή χρονικογράφο των εγκλημάτων του καθεστώτος του Πινοσέτ, και την σύντροφο και μετέπειτα σύζυγο του Παουλίνα Ουρούτια, ηθοποιό, ακτιβίστρια και πρώην Υπουργό Πολιτισμού, κατά τη μάχη τους με το αλτσχάιμερ του πρώτου. Η εξέλιξη της ασθένειας και η προσπάθεια των δύο να επιβιώσουν αλλά και να διατηρήσουν όχι μόνο την ανθρώπινη αξιοπρέπεια αλλά και τη σχέση τους μέσα στην αναπόδραστη πορεία της απεικονίστηκαν με τρυφερότητα, ειλικρίνεια και σεβασμό από την Αλμπέρντι σε μία σπαρακτική αλλά και τολμηρή ταινία. Όσο ο Αουγκούστο και η Παουλίνα προσπαθούν να διατηρήσουν τις προσωπικές τους αναμνήσεις, έτσι και το ντοκιμαντέρ επιχειρεί να διαφυλάξει τις μνήμες από το σκληρό παρελθόν της Χιλής, αποδεικνύοντας πως η μάχη να διατηρήσουμε την ανθρωπιά μας πρέπει να δίνεται κάθε μέρα, εντός αλλά και εκτός του σπιτιού μας.
Για τη συλλογική μνήμη από μια πιο ευθεία σκοπιά μίλησε και ο "Βόρειος Περιφερειακός" του Λουκ ΜακΜάνους. Με την κάμερά του, ακολούθησε τον North Circular Road που δίνει το όνομά του στο ντοκιμαντέρ και ο οποίος ενώνει το διαβόητο Phoenix Park με το λιμάνι του Δουβλίνου. Εργατικές κατοικίες, παμπ, εγκαταλελειμμένα διαμερίσματα υπό κατάληψη που παρέχουν στέγη σε όσους δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στα υψηλά ενοίκια της πόλης, σωφρονιστικά ιδρύματα, όλα χωρούν στην έκταση του Βόρειου Περιφερειακού αλλά και στην αφήγηση του ΜακΜάνους που μέσα από τις συνεντεύξεις και τις ιστορίες που επέλεξε διατρέχει την ιστορία της πόλης αλλά και ολόκληρο του Ιρλανδικού Έθνους. Βασικός συνοδοιπόρος του, η φολκ σκηνή της πόλης (John Francis Flynn, Johnny Flynn, Ian Lynch, Eoghan O'ceannabhain, Lisa O'neill) που με την αναβίωσή της έχει κερδίσει πιστούς θιασώτες σε όλον τον κόσμο. Για όσους από εμάς οι παραπάνω καλλιτέχνες (μαζί με την χιπ-χοπ Gemma Dunleavy) βγήκαν στην κορυφή του Spotify Wrapped μας, το ασπρόμαυρο μουσικό ντοκιμαντέρ ήταν μία επιβεβαίωση της συγκλονιστικής δύναμης του ιρλανδικού παραδοσιακού τραγουδιού αλλά και μια (μεταφρασμένη) ματιά στο συναίσθημα και τις ιστορίες που αποκαλύπτουν οι γαελικοί στίχοι τους.
Από το Δουβλίνο στην Κιργιζία και από εκεί στην Παπούα-Νέα Γουϊνέα μάς μετέφεραν δύο ακόμα ντοκιμαντέρ. Η "Aτιρκούλ στη Γη των Ανδρών" της Τζανίλ Τζουσουπτζάν είναι μια γυναίκα με επιχειρηματικό μυαλό και αίσθηση του χιούμορ που προσπαθεί να δημιουργήσει τη δική της ομάδα buzkashi με ντόπιους νέους. Στόχος του παραδοσιακού ομαδικού αθλήματος, είναι να κλέψουν το τρόπαιο μιας νεκρής κατσίκας από την αντίπαλη ομάδα των αναβατών, ενώ παραμένουν καβάλα στο άλογο τους. Ο ρόλος της γυναίκας (αλλά και του άντρα) στην Κιργιζική κοινωνία, τα όνειρα των νέων για ένα καλύτερο μέλλον αλλά και οι διάφορες παραδόσεις του τόπου έδωσαν τροφή στο ντοκιμαντέρ της Τζουσουπτζάν, το οποίο όμως στην προσπάθειά του να σχολιάσει τα πάντα κατέληξε να χάνει το στόχο του αλλά και να παραγνωρίζει τις ταξικές διαφορές και τη διαθεματικότητα στον φεμινισμό.
Περισσότερο στοχοπροσηλώμενο (αλλά εξίσου ενδεικτικό του "what men do instead of going to therapy"), ήταν το "Kaugere: Ένα μέρος όπου κανείς δεν μπαίνει" του Στίβεν Ντουπόντ. Ο Αυστραλός ντοκιμαντερίστας επισκέφτηκε το Καουγκέρε, έναν κακόφημο οικισμό στην Παπούα-Νέα Γουινέα, όπου οι νέοι είναι σχεδόν αναγκασμένοι να καταφύγουν στην εγκληματικότητα προκειμένου να επιβιώσουν, τόσο οικονομικά όσο και από τις ομάδες γκάνγκστερ της περιοχής (raskols). Πρωταγωνιστής του ντοκιμαντέρ είναι ο Άλμπερτ Μούρι, πρώην αστυνομικός, ο οποίος εκπαιδεύει μία τοπική ομάδα ράγκμπι σε μια προσπάθεια να προστατεύσει του νέους απ’ το να γίνουν εγκληματίες. Το ατομικό γίνεται συνολικό και το αντίθετο στο διορατικό ντοκιμαντέρ του Ντουπόντ, όπου οι συνθήκες ζωής πτοούν τους κατοίκους του Καουγκέρε και ο κάθε ένας προσωπικά πρέπει όχι μόνο να προστατεύσει τον εαυτό του αλλά να δώσει και ένα έναυσμα την κοινότητά του ώστε να προχωρήσει προς το μέλλον. Η ταινία έλαβε το βραβείο "Πόλεις του Κόσμου".
Μια παγκόσμια πρεμιέρα είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε λίγο πριν τη λήξη του φεστιβάλ, τους χαμηλών τόνων αλλά δυνατών συγκινήσεων "Σκλάβους της Αυτοκρατορίας" του Ρατζές Τζέιμς. Με φόντο το Φορτ Κότσι, μια γραφική πόλη στην Κεράλα της Ινδίας με Ολλανδικό αποικιοκρατικό παρελθόν, ακολουθήσαμε τους εργαζόμενους στα χειροποίητα πλυντήρια της τοπικής κοινότητας. Παρά τις απειλές της τεχνολογικής προόδου, οι τέσσερις πρωταγωνιστές του ντοκιμαντέρ συνεχίζουν να συντηρούνται χάρη σ’ αυτήν την παραδοσιακή εργασία που περνάει σχεδόν από γενιά σε γενιά. Η σωματική και πνευματική αντοχή τους, το ακλόνητο πείσμα, η πίστη τους στην εργατικότητα και την ποιότητα της, τα έθιμα αλλά και οι αναποδιές και οι διαφωνίες τους έφεραν στην οθόνη μία διαφορετική οπτική στη χειρωνακτική εργασία, τις κοινότητες που διαμορφώνονται μέσα σ’ αυτή αλλά και στην αξία διατήρησης των παραδοσιακών τεχνικών, σε ένα φροντισμένο όσο και πλήρες ντοκιμαντέρ που κατάφερε να κάνει δυσπρόσιτους ανθρώπους να ανοιχτούν και να μοιραστούν τις ιστορίες τους.
Κι αν οι προβολές του φεστιβάλ απέδειξαν με τον καλύτερο τρόπο τη στάση του απέναντι στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, η συναυλία που ακολούθησε την τελετή λήξης, ένα πολύ-πολιτισμικό μουσικό πείραμα, έκανε τις αξίες του εντελώς σαφείς. Οι Diana Sabri (φωνή, Παλαιστίνη-Λίβανος), ο Alberto Beltrami (κιθάρα, Ιταλία), ο Nicasio Moreno (βιολοντσέλο, Ισπανία), ο Νίκος Δημηνάκης (λαούτο, Ελλάδα) και το Ανατολικό Καραβάνι (Ελλάδα), ένα μουσικό σχήμα με ρίζες στην παραδοσιακή μουσική της Ελλάδας και της Ανατολής, όλοι καλλιτέχνες με διαφορετικά εθνικά και μουσικά backgrounds συναντήθηκαν για πρώτη φορά επί σκηνής σε μία συναυλία αφιερωμένη στην ειρήνη και την ισότητα.
Τα βραβεία του 10ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελόποννήσου
Βραβεία Ισότητας – Αλεξάνδρα Σκορδάκη
Η διεθνής κριτική επιτροπή αποτελούμενη από τη Nina Backer-Røed (Κοινωνιολόγο), τη Νιόβη Αναζίκου (Δημοσιογράφο, Σκηνοθέτιδα, Αντιπρόεδρο της WIFT), και τον Μένο Δελιοτζάκη (Σκηνοθέτη) απένειμε το Βραβείο στο "Children of the Mist" της Ha Le Diem.
Παράλληλα η επιτροπή απένειμε εύφημη μνεία στο ντοκιμαντέρ "Η Αδερφότητα της Καπνιστής Σάουνα" της Άννα Χιντς.
Βραβείο Καλύτερου Ελληνικού Ντοκιμαντέρ
Η επιτροπή αποτελούμενη από τον Ingo Starz (επιμελητή ταινιών και κριτικό τέχνης), την Anne Kjersti Bjørn (βραβευμένη σκηνοθέτιδα), και τη Λέττα Πετρουλάκη-Σοφικίτου (ιδρύτρια της Πειραματικής Σκηνής Καλαμάτας) απένειμε το βραβείο στο "Grief - Those who Remain (Πένθος - Αυτοί που μένουν)" από τη Μυρτώ Πατσαλίδου και τη Μαρία Λουκά.
Παράλληλα η επιτροπή απένειμε εύφημη μνεία στο ντοκιμαντέρ "Πανελλήνιον" του Σπύρου Μαντζαβίνου και του Κώστα Αντάραχα.
Βραβείο Κοινωνικής Ευαισθησίας
Στο πλαίσιο του μαθήματος Στοιχεία Σκηνοθεσίας και Υποκριτικής του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών του Τμήματος Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου με διδάσκοντα τον Επίκουρο Καθηγητή Δρ. Ιάκωβο Παναγόπουλο, συστάθηκε μια ομάδα φοιτητών/ριων για την επιλογή του βραβείου για καλύτερη ταινία Κοινωνικής Ευαισθησίας. Απονεμήθηκε στο ντοκιμαντέρ "Name Me Lawand" του Edward Lovelace.
Βραβείο Οικολογικού Ντοκιμαντέρ
Το Γ έτος του Τμήματος Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου του Πανεπιστημίου Αθηνών απένειμε το βραβείο στο "Songs of Earth" της Margreth Olin.
Βραβείο Πόλεις του Κόσμου
Η επιτροπή, αποτελούμενη από σπουδαστές/στριες της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στο Ναύπλιο, ξεχώρισε τρεις ταινίες οι οποίες και συγκέντρωσαν την υψηλότερη βαθμολογία: "The Invisible Contract" της Kaplan Schteingart και της Luciana Jimena, "Kaugere: A Place Where Nobody Enters" του Stephen Dupont, "Lagunaria" του Giovanni Pellegrini.
Βραβεία Κοινού
Βραβείο Κοινού - Ελληνικό Ντοκιμαντέρ: "Belkî Sibê - Ίσως Αύριο" του Αλέξη Δαλούμη
Βραβείο Κοινού - Διεθνές Ντοκιμαντέρ: "A Day, 365 Hours (Μια Mέρα, 365 Ώρες)" της Eylem Kaftan.
