«Το Πορτρέτο μιας Γυναίκας που Φλέγεται»
Υπάρχει, άραγε, σήμερα ποιητικό σινεμά; Και εάν ναι, γιατί φαίνεται να έχει εκλείψει; Μια απλή απάντηση είναι πως σπανίζουν πια οι σκηνοθέτες που εμφυσούν στις ταινίες τους μεγαλόπρεπες εικόνες που δημιουργούν δέος, προτιμώντας αντίθετα να αφοσιώνονται στην πλοκή και το στιλιζάρισμα. Πρόκειται, βέβαια, για μια πρόχειρη διατύπωση, καθώς μεταξύ άλλων η μοντέρνα κινηματογραφική αγορά έχει εκβιομηχανιστεί ραγδαία, περιορίζοντας τρομερά το περιθώριο για πειραματισμούς και το χρόνο για δοκιμές μέσα από τα οποία προκύπτουν καινοτόμες και αβίαστες εμπνεύσεις. Έπειτα, έχει παρέλθει η εποχή των auteurs, των σκηνοθετών δηλαδή που επιδίωκαν οι ταινίες τους να συνιστούν έναν πρωτοφανή κόσμο εκτός από το να διατυπώνουν την προσωπική αισθητική πρότασή τους. Δημιουργοί όπως ο σπουδαίος Αντρέι Ταρκόφσκι, ο οποίος πια έχει γίνει meme για το πώς αναζητούσε την ποίηση στο σινεμά, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο Σεργκέι Παρατζάνοφ και πάρα πολλοί ακόμα. Ωστόσο, με μια προσεκτική αναζήτηση, οι σινεφίλ μπορούν να εντοπίσουν αρκετά δείγματα λυρικού κινηματογράφου στις μέρες μας, όπως οι όνομα και πράγμα "Υπέροχες Μέρες" του Βιμ Βέντερς που παίζονται ακόμα στις αίθουσες. Για το λόγο αυτό και στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης, επιλέξαμε πέντε ποιητικές ταινίες των τελευταίων ετών για να τις απολαύσετε.
"Paterson" (Τζιμ Τζάρμους, 2016)
Η καθημερινή ρουτίνα του οδηγού λεωφορείου Πάτερσον στο Πάτερσον του Νιου Τζέρσι, ο οποίος μετά τη δουλειά επιστρέφει στη γυναίκα του Λόρα και στον σκύλο του Μάρβιν, ενώ τις ελεύθερες ώρες του γράφει ποιήματα. Με υλικό όλες αυτές τις εκδοχές του "Πάτερσον", ο Τζιμ Τζάρμους επιχειρεί να συνθέσει ένα κινηματογραφικό χαϊκού, το οποίο με απλές εικόνες και λέξεις αναζητά την ποίηση που κρύβεται στη βαρετή αστική καθημερινότητα. Σκηνοθέτης των λεπτομερειών, οπαδός του μινιμαλισμού και ζεν στοχαστής, συνδέει ζωή και τέχνη με φυσικό τρόπο, που έρχεται από τους μεγάλους ρομαντικούς και φτάνει στην ποιητική σχολή της Νέας Υόρκης, παραμένοντας απέναντι στους θριάμβους και στις ήττες της καθημερινής ζωής ένας σοφός άνθρωπος κι ένας cool κινηματογραφιστής. Διαβάστε την αναλυτική κριτική του "α".
"Τι Βλέπουμε Όταν Κοιτάμε τον Ουρανό;" (Αλεξάντρ Κομπερίτζε, 2021)
Σε διάρκεια δυόμιση ωρών γινόμαστε μάρτυρες ενός καλόκαρδου και κατάφορα ρομαντικού κινηματογραφικού ποιήματος, το οποίο επιδεικνύει μεθυστικές εικαστικές και αφηγηματικές αρετές. Με σαφές ύφος παραμυθιού, η ταινία αφορά μια φαρμακοποιό και έναν ποδοσφαιριστή, οι οποίοι συναντιούνται τυχαία και ερωτεύονται κεραυνοβόλα. Δίνουν ραντεβού την επόμενη μέρα, ωστόσο το ίδιο βράδυ συμβαίνει κάτι παράδοξο: λόγω μιας κατάρας αλλάζουν πρόσωπο και έτσι, είναι αδύνατον να αναγνωρίσουν ο ένας τον άλλο. Αυτό το γλυκό twist είναι ένα από τα πολλά στοιχεία φαντασίας που συνθέτουν το μαγικό ρεαλισμό του φιλμ. Οι απροσδόκητες στιγμές λυρισμού που παρεισφρέουν στην αφήγηση δίνουν τον τόνο καθώς χωρίζεται βίαια το ζευγάρι, αλλά τότε η προσοχή κατευθύνεται σε εκείνο που πραγματικά αφορά τον Κομπερίτζε: οι λαϊκές τελετουργίες και οι σχέσεις των απλών ανθρώπων, οι οποίοι μοιράζονται ιδιοτροπίες και συναισθήματα πάνω από μια μπύρα, έναν καφέ ή μια… μπάλα. Το πιο απολαυστικό κομμάτι του φιλμ αφορά το ποδόσφαιρο, συγκεκριμένα το πώς μαγνητίζει τη φαντασία πιτσιρικάδων στην αλάνα και ενηλίκων στα παραδοσιακά καφενεία, αλλά ακόμα και τα σκυλιά-οπαδούς(!) της γειτονιάς. Διαβάστε την αναλυτική κριτική του "α".
"Τα Άγρια Αγόρια" (Μπερτράν Μαντικό, 2017)
Μια παρέα αγοριών διαπράττει ένα αποτρόπαιο έγκλημα κι εξορίζεται σε ένα νησί, όπου βιώνει μια σκληρή και απότομη ενηλικίωση. Ο εικονοκλάστης Μπερτράν Μαντικό κατασκευάζει ένα ποιητικό σύμπαν, όπου οι σεξουαλικές ορμές δρουν ανεξέλεγκτα και το φύλο είναι μια έννοια ρευστή, βασισμένη στις συνθήκες και τις ορέξεις. Η λίμπιντο των ηρώων δρα άλλοτε απελευθερωτικά και άλλοτε σαν φυλακή, με τα πάθη τους να γίνονται προκλήσεις μιας επίπονης διαδικασίας αυτογνωσίας. Έτσι ο τολμηρός δημιουργός υπογράφει ένα χειμαρρώδες αβανγκάρντ κομψοτέχνημα, που επιτίθεται στις αισθήσεις σαν παραισθησιογόνο, με δύναμη που σπανίζει πλέον, προκαλώντας τα εκφραστικά όρια του σινεμά. Διαβάστε την αναλυτική κριτική του "α".
"Το Πορτρέτο μιας Γυναίκας που Φλέγεται" (Σελίν Σιαμά, 2019)
Στα τέλη του 18ου αιώνα μια ζωγράφος καταφθάνει σε ένα νησάκι της Βρετάνης για να ζωγραφίσει το γαμήλιο πορτρέτο μιας νεαρής κοπέλας. Βραβείο σεναρίου στις Κάνες για ένα παθιασμένο όσο και αυστηρά ορθογραφημένο κινηματογραφικό ποίημα, το οποίο αναλύει με σκέψη, συναίσθημα και υψηλή τεχνική την ανθρώπινη επιθυμία. Ταυτόχρονα σχολιάζει λιτά και καίρια τη σχέση εξουσίας - σεξουαλικότητας αλλά και πραγματικότητας - αναπαράστασης. Διαβάστε την αναλυτική κριτική του "α".
"Όλοι οι Χωματόδρομοι έχουν Γεύση από Αλάτι" (Ρέιβεν Τζάκσον, 2023)
Ταινία ανεπιτήδευτου ποιητικού σινεμά, η οποία ανταμείβεται για τα πολλαπλά αφηγηματικά ρίσκα που παίρνει. Στην καρδιά της επαρχίας του Μισσισσιππή, η ζωή μιας γυναίκας ξεδιπλώνεται στη μεγάλη οθόνη δίχως να ακολουθείται η τυπική αφηγηματική γραμμή, καθώς παρελθόν - παρόν - μέλλον ανακατεύονται σε ένα κινηματογραφικό χρόνο που υπακούει στο ρυθμό των αναμνήσεων και όχι των αντικειμενικών γεγονότων. Αντίστοιχα, η έννοια της πλοκής είναι σχετική, διότι η Τζάκσον εφαρμόζει ένα σκηνοθετικό ύφος σχεδόν απόλυτης έλλειψης, επενδύοντας στη δύναμη των μινιμαλιστικών εικόνων της. Ήτοι πλάνα τα οποία στην πλειοψηφία τους αποτελούνται από ασφυκτικά γκρο πλαν, σμιλεμένα από κάδρα ενίοτε αφοπλιστικής καλλιέπειας. Το κατά πόσο δεκτικός είναι ένας θεατής σε αυτού του είδους την ενστικτώδη αφήγηση είναι βεβαίως προσωπική υπόθεση, ωστόσο το "Όλοι οι Χωματόδρομοι…" είναι μια κινηματογραφική πρόκληση γενναιόδωρης ανταμοιβής. Διότι, ανήκει σε αυτήν τη σπάνια κατηγορία ταινιών οι οποίες συναρμολογούνται στο υποσυνείδητο και βγάζουν απροειδοποίητο νόημα σε σκηνές χειμαρρώδους συναισθήματος. Ενδεχομένως σε μια στιγμή εγκάρδιας αγκαλιάς, σε ένα τεταμένο άγγιγμα ή ένα ολόγιομο βλέμμα, από τις πολλές που συνθέτουν το φιλμ - ωδή στον ηλεκτρισμό της ανθρώπινης επαφής.
