Η Μπλέρτα Μπασόλι και η γυναικεία χειραφέτηση στη "Βασίλισσα της Κυψέλης"

Μία από τις arthouse εκπλήξεις των τελευταίων εβδομάδων, η βραβευμένη σε Σάντανς και Θεσσαλονίκη "Βασίλισσα της Κυψέλης", ευτύχησε να κάνει αθηναϊκή πρεμιέρα παρουσία της δημιουργού του. Η ταλαντούχα Μπλέρτα Μπασόλι, ήδη από το ντεμπούτο της δίνει εξαιρετικά δείγματα γραφής και τη συναντήσαμε στον κινηματογράφο Τριανόν, λίγες ώρες πριν την προβολή της ταινίας.

Η βασισμένη σε αληθινά γεγονότα υπόθεση του φιλμ αφορά τη Φαρί, μια γυναίκα η οποία προσπαθεί να εξασφαλίσει την οικογένειά της από τότε που ο σύζυγός της εξαφανίστηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Κόσοβο. Στην κλειστή, πατριαρχική κοινωνία όπου ζει όμως, οι απόπειρές της να ορθοποδήσει αντιμετωπίζονται με έντονη εχθρότητα.

Είναι αρκετά σπάνιο για το αθηναϊκό κοινό να έχει την ευκαιρία να συναντά τη σκηνοθέτρια μιας ταινίας λίγο πριν την κυκλοφορία της στις αίθουσες. Πώς νιώθετε που πρόκειται να παρουσιάσετε τη "Βασίλισσα της Κυψέλης" στους Έλληνες θεατές;
Παρότι είναι η πρώτη φορά που βρίσκομαι στην Ελλάδα, νιώθω ιδιαίτερη τιμή για δύο λόγους. Πρώτον γιατί αγαπώ πολύ το ελληνικό σινεμά, είμαι αρκετά εξοικειωμένη με αυτό. Έπειτα, διότι βρίσκονται στην Αθήνα κοντινοί άνθρωποί μου, επίσης σκηνοθέτες, με τους οποίους σπουδάσαμε μαζί. Σαν ένα γενικότερο σχόλιο, θα ήθελα να μοιραστώ το γεγονός πως νιώθω τυχερή που καταφέρνω να ταξιδεύω με την ταινία μου. Η κινηματογραφική παραγωγή στο Κόσοβο είναι πολύ μικρή, έτσι αντιλαμβάνομαι πόσο ξεχωριστό είναι αυτό που συμβαίνει με τη "Βασίλισσα…".

Πρόκειται για ένα εθνικό σινεμά το οποίο εδώ έχουμε την τύχη να παρακολουθούμε κυρίως μέσω του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου οι βαλκανικές ταινίες έχουν την τιμητική τους. Κι η δική σας, μάλιστα, βραβεύτηκε στην τελευταία διοργάνωση. Έχετε, φυσικά, τιμηθεί και στο Σάντανς, αλλά αλήθεια πόσο σημαντικές είναι αυτές οι απονομές για εσάς;
Αρκετά, ξέρεις, γιατί είναι πολύ δύσκολο πολλές φορές ακόμα και να συμμετάσχεις σε ένα φεστιβάλ. Μια διάκριση είναι πολύ βοηθητική, ειδικά εάν έχεις εξασφαλίσει ήδη διανομή, ώστε να βρεις το κοινό σου λίγο πιο εύκολα. Μιλάω για το ευρύτερο κοινό, όχι αυτό που αφορά πρωτίστως μια σινε-διοργάνωση. Διότι εκεί οι θεατές έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, πρόκειται συνήθως για σινεφίλ ή σκηνοθέτες. Είναι τέλειοι και αυτοί, εννοείται, αλλά πάντα προσπαθείς η ταινία σου να έχει μια διευρυμένη απεύθυνση.
Από την άλλη, όταν πιστεύεις βαθιά στη σημασία της ιστορίας που αφηγείσαι και κάνεις ταινίες υπό δύσκολες συνθήκες, μια βράβευση έρχεται να σε επιβραβεύσει συναισθηματικά για την προσπάθειά σου. Είναι ωραίο να αναγνωρίζεται η δουλειά σου έτσι. Ειδικά εν προκειμένω, διότι η "Βασίλισσα" σημαίνει πολλά περισσότερα για εμάς από μια ακόμα παραγωγή.

Μπορεί κανείς εύκολα να το καταλάβει αυτό, αφού η υπόθεση του φιλμ είναι ιδιαίτερα συναισθηματική εκτός του ότι είναι αληθινή. Εσείς πώς μάθατε για την περίπτωση της Φαρί;
Επειδή είναι ιδιαίτερα δραστήρια σε οργανώσεις γυναικών και θεσμούς που ασχολούνται με τον εντοπισμό αγνοουμένων πολέμου, για την προώθηση των δράσεών τους μιλούσε συχνά στην τηλεόραση. Σε αυτές τις εμφανίσεις ανέφερε και προσωπικές εμπειρίες αλλά και όσα της είχαν συμβεί. Ωστόσο, ο σύζυγός μου ήταν εκείνος που προσέλκυσε την προσοχή μου στη Φαρί. Η περσόνα της με ιντρίγκαρε κι αμέσως άρχισα να σκέφτομαι πώς θα φτιάξω μια ταινία γύρω της. Ύστερα κάλεσα τη μετέπειτα πρωταγωνίστρια Ίλκα Γκάσι, για να της πω ότι την προόριζα για το ρόλο. Ταξιδέψαμε μαζί και συναντήσαμε τη Φαρί στο εργοστάσιό της, συνομιλήσαμε για πάρα πολλές ώρες και κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα.

Μιας και την αναφέρατε, η Ίλκα Γκάσι δίνει μια σπουδαία ερμηνεία και απολύτως επιβλητική. Καθώς προηγουμένως γνωριζόσασταν, η συνεργασία σας ήταν ενστικτώδης άραγε;
Και ναι και όχι. Όταν ένας ηθοποιός είναι τόσο καλός όσο η Ίλκα, ως σκηνοθέτης νιώθεις μέχρι πού είναι τα όριά του και έως πού μπορεί να σε ακούσει. Έτσι ήξερα τόσο ότι θα πάει στα άκρα αυτό το ρόλο, όσο και ότι έχω τους τρόπους να την καθοδηγήσω. Για να σου πω ένα απλό παράδειγμα, εκείνη ως άνθρωπος είναι τρομερά ενεργητική και δραστήρια. Σε τέτοιο βαθμό που δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι οποίοι δεν πίστευαν πως ταιριάζει σε αυτόν το χαρακτήρα. Όμως, μαζί μου υπήρξε μια ενδόμυχη συνεννόηση ώστε να αμβλύνουμε τις γωνίες και να βρούμε το χαμηλό τόνο που ταίριαζε στην ερμηνεία. Πιστεύω ότι τα πήγε περίφημα κι υπό απαιτητικές συνθήκες μάλιστα, διότι την περίοδο της προετοιμασίας μετακόμισε με το μικρό παιδί της στις ΗΠΑ. Παρόλα αυτά, όλα λειτούργησαν γιατί είναι μια απόλυτη επαγγελματίας.

Αν και η γραφή της κεντρικής ηρωίδας βασίζεται σε πραγματικό πρόσωπο, εκτίμησα το ότι οι πτυχές του χαρακτήρα της δεν περιορίζονται στο άλγος της. Είναι μαχητική, διεκδικεί και πονάει. Πόσο σημαντικό για εσάς ήταν να υπάρχει αυτό στο σενάριο;
Πάρα πολύ, γιατί χωρίς να είναι εμφανή αυτά ήταν τα στοιχεία που με εντυπωσίασαν στη Φαρί. Είναι οι λεπτομέρειες που και στην ταινία προσφέρουν το απαραίτητο βάθος για να γίνει ενδιαφέρουσα. Προσωπική μου άποψη είναι πως το κομμάτι της μαχητικότητας είναι σύμφυτο με την ιδιοσυγκρασία της Φαρί. Για αυτό ξεκίνησα την ταινία με μια πολύ έντονη συναισθηματικά σκηνή, όπου απεικονίζονται δομικά συστατικά της ψυχοσύνθεσής της. Και κράτησα αυτήν την έναρξη, παρόλο που αρκετοί με αποθάρρυναν υποστηρίζοντας ότι δεν τηρεί τους σωστούς αφηγηματικούς κανόνες. Επέμεινα όχι από καπρίτσιο, αλλά επειδή ένιωθα πως αυτό ταιριάζει απόλυτα στο φέρσιμο και την εξέλιξη της ηρωίδας μου, μιας ξεχωριστής και φύσει δυνατής γυναίκας.

Από τη μεριά μου χαίρομαι ιδιαίτερα που δεν αλλάξατε άποψη. Η αρχή της ταινίας υφαρπάζει, είναι εξαιρετική με πολύ ήπιο και διακριτικό τρόπο. Μας προετοιμάζει κιόλας για τα πολυπρόσωπα προβλήματα που σύντομα την "πνίγουν". Όπως, χαρακτηριστικά, η έκδηλα πατριαρχική καταπίεση στο χωριό της. Ίσως ακουστεί αφελές, αλλά είναι ακόμα έτσι τα πράγματα;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην πρωτεύουσα του Κόσοβο, την Πρίστινα, όμως ακόμα και για εμένα όταν πήγα στον τόπο της Φαρί έμεινα άναυδη από το πώς ήταν τα πράγματα. Ευτυχώς δεν έχουν μείνει ίδια. Κλειδί για τις όποιες αλλαγές, από τη δεκαετία του ’90 ακόμα, είναι το κομμάτι της αλληλεγγύης. Έχουμε βιώσει πολλές δύσκολες καταστάσεις, ωστόσο χάρη στην ανιδιοτελή μεταξύ μας βοήθεια έχουμε καταφέρει να επιβιώσουμε. Επειδή τόσοι πολλοί από εμάς βρίσκονταν σε δυσχερή οικονομική κατάσταση, δε χρειαζόταν καν να γνωρίζουμε προσωπικά κάποιον για να του συμπαρασταθούμε υλικά ή ψυχολογικά. Επομένως και υπό το γυναικείο πρίσμα, η συναδελφικότητα και η αλληλεγγύη είναι αυτονόητες αντιδράσεις κάτω από ένα τόσο αυστηρό πατριαρχικό πλαίσιο, όπως εκείνο που βλέπουμε στην ταινία.