Αν νομίζατε ότι το «Minamata» του γλύπτη, ποιητή, ζωγράφου, σκηνοθέτη, παραγωγού Άντριου Λέβιτας αποτελεί μια δημιουργία που αρχίζει και τελειώνει στην αίθουσα προβολής, σκεφτείτε το ξανά. Για το καλωσόρισμα της ταινίας στους ελληνικούς κινηματογράφους, στις 21 Οκτωβρίου, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή φιλοξενεί μια μοναδική εικαστική εγκατάσταση του σκηνοθέτη και διοργανώνει προς τιμήν του ένα τετραήμερο εκδηλώσεων. Αυτές εγκαινιάστηκαν με τη συνέντευξη τύπου του Λεβιτάς την Πέμπτη 20 Οκτωβρίου όπου το «α» έδωσε το «παρών».
Ο Άντριου Λεβιτάς συνοδευόμενος από τη συνεργάτιδα του Μινάμι περιεργάζεται το χώρο, συνομιλεί με την ηθοποιό, ανοίγει διάλογο με τους παρευρισκόμενους που του απευθύνουν το λόγο, ενώ χάρις το οικείο και απλό στυλ με το οποίο κινείται προσομοιάζει σε κάποιον που έχει έρθει απλώς να παρακολουθήσει τη συζήτηση. Λίγο αργότερα, η Μαρία Κουτσομάλλη, υπεύθυνη της συλλογής του ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή και επιμελήτρια της εικαστικής εγκατάστασης, μας καλωσορίζει στην αίθουσα όπου τη νύχτα θα πραγματοποιούταν η avant-premiere του «Minamata». Αμέσως ξεκινά μια δημιουργική συζήτηση γύρω από ζητήματα που απασχολούν τους συντελεστές τόσο ως καλλιτέχνες όσο και ως άτομα.
Η ταινία του Λεβιτάς και οι παράλληλες καλλιτεχνικές εκφράσεις του πυροδοτούνται από το θαυμασμό του σκηνοθέτη για το έργο του διάσημου φωτορεπόρτερ Γουίλιαμ Γιουτζίν Σμιθ. Στην ερώτηση «Γιατί ο Σμιθ;» τη σύντομη σιωπή του σκηνοθέτη διαδέχεται μια ταπεινή και ταυτόχρονα συγκινημένη έκφραση. Ο Λεβιτάς ανατρέχει στις μνήμες του από την πρώτη επαφή με το έργο του μεγάλου φωτορεπόρτερ. Ο καλλιτέχνης ήταν μόλις δεκατριών όταν είδε τη συλλογή Μιναμάτα του Σμιθ. Τα φωτογραφικά στιγμιότυπα διηγούνται τη ζωή σε μια κωμόπολη της Ιαπωνίας, όπου μια σκανδαλώδης περιβαλλοντική μόλυνση προκάλεσε μια από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις του 20ου αιώνα.
Η συναισθηματική και σωματική δοκιμασία των προσώπων, όπως αποτυπώθηκε από το φακό του Σμιθ, προκάλεσε στον Λεβιτάς ένα σύνολο από συναισθήματα. Ωστόσο ο ίδιος, προκαλεί την έκπληξη στου ακροατές, όταν από αυτή την πικρή φωτογραφική συλλογή, μνημονεύει κυρίως το συναίσθημα της αισιοδοξίας που αναδύθηκε από μέσα του κατά την αποχώρησή του από την έκθεση.
Ο Λεβιτάς αντιλαμβάνεται το έργο του Σμιθ ως απόδειξη πως από τη μήτρα μιας καταστροφής μπορεί να γεννηθεί μια ελπίδα. Βιώνοντας τον πόνο και τη θλίψη μέσα από την τέχνη, έρχεται η συνειδητοποίηση της ομορφιάς της πραγματικότητας. Σε αυτή τη βάση, της διττής υπόστασης του κακού ο Λεβιτάς οικοδομεί μια γέφυρα που φιλοδοξεί να κλείσει το δυσαναπλήρωτο κενό μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης. Από τη συζήτηση προκύπτει πως μέσα από την πολύπλευρη ενασχόληση του με την τέχνη του κινηματογράφου, της γλυπτικής, της ποίησης και της ζωγραφικής ο Λεβιτάς επιλέγει τον Σμιθ προκειμένου, να γίνει ο συνεχιστής του.
Όταν ο Λεβιτάς και η Μινάμι καλούνται να αναφερθούν στην εμπειρία των γυρισμάτων της ταινίας, ένα ελαφρύ χαμόγελο λύτρωσης στην έκφραση αμφότερων, φανερώνει την υπερηφάνεια που συνοδεύει ένα αποτέλεσμα-προϊόν κόπου και σκληρής δουλειάς. Οι σκηνοθετικές οδηγίες του Λεβιτάς σύμφωνα με τη Μινάμι ξεφεύγουν από το σύνηθες, καθώς ενισχύονται από ένα πλούσιο υλικό ποιημάτων και σκίτσων του Λεβιτάς που χωρίς να απαιτεί, πυροδοτεί το επιθυμητό συναίσθημα. Η Γαλλο-ιαπωνέζα ηθοποιός ομολογεί πως όταν επιλέχθηκε για να ερμηνεύσει το ρόλο της Αϊλύν, συζύγου του Γιουτζίν Σμιθ, αισθάνθηκε η πιο τυχερή και ευτυχισμένη γυναίκα στον κόσμο. Επιπλέον, μοιράζεται με το κοινό τη χαρά εκείνης και του Τζόνι Ντεπ, οι οποίοι ασχολούμενοι με την εικαστική έκφραση ανέπτυξαν με τον σκηνοθέτη τους μια λακωνική γλώσσα γεμάτη σύμβολα.
Ο σκηνοθέτης, αφού βεβαιώθηκε πως είχε κλείσει τους ανοιχτούς λογαριασμούς με το επίδοξο κοινό της ταινίας του και πως με τις απαντήσεις του είχε σβήσει τα ερωτηματικά που αναπόφευκτα εγείρονται από ένα κινηματογραφικό εγχείρημα αυτής της βαρύτητας, ο Λεβιτάς συνόδευσε τους παρευρισκόμενους στον χώρο όπου φιλοξενείται η εικαστική εγκατάσταση.
Η εικαστική εγκατάσταση
7 γλυπτά με βάση το αλουμίνιο αποτελούν την εικαστική εγκατάσταση που θα φιλοξενηθεί στο ίδρυμα έως και τις 28 Νοεμβρίου. Τόσο το υλικό όσο και τα στιγμιότυπα από την ταινία που αποτυπώνονται ως διαφάνειες στις μεταλλικές επιφάνειες, διακρίνονται από την ανησυχία του Λεβιτάς για τη σχέση της ανθρωπότητας με τη φύση. Η είσοδος ενός πρακτικού και ανακυκλώσιμου υλικού που αντέχει στο χρόνο στην καλλιτεχνική δημιουργία είναι ακόμη μια αναφορά του σκηνοθέτη στο δίπολο καλού και κακού. Για τον Λεβιτάς ένα υλικό δεν είναι ούτε αγαθό ούτε δόλιο. Ανάλογα με τον τρόπο που αξιοποιείται ενδέχεται είτε να προκληθεί μια μολυσματική ασθένεια είτε ένα αριστούργημα.
Για την καλύτερη δυνατή κατανόηση και ανάγνωση των γλυπτών, στο χώρο εκτίθενται φωτογραφίες από τις κορυφαίες σκηνές του φιλμ. Αυτός είναι ένας ευφυής τρόπος για τον καλλιτέχνη να επιστρέψει εκεί από όπου ξεκίνησαν όλα, στη φωτογραφία. Ακόμη, σε ορισμένα σημεία του εκθεσιακού χώρου με τη χρήση προβολέων μπορεί κανείς να απολαύσει ολόκληρα αποσπάσματα της ταινίας.
Ώρες λειτουργίας έκθεσης: Τετάρτη-Κυριακή: 10.00 π.μ.-18.00 μ.μ., Παρασκευή: 10.00 π.μ. -20 μ.μ., Δευτέρα και Τρίτη κλειστά
Η τιμή του εισιτηρίου για την εικαστική εγκατάσταση συμπεριλαμβάνεται στη γενική είσοδο.
Η ταινία
Η ταινία «Minamata», που έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, αναφέρεται στην αληθινή ιστορία ενός οικολογικού σκανδάλου, την οποία ο Αμερικανός Γιουτζίν Σμιθ καταγγέλει με μοναδικό όπλο τη φωτογραφική μηχανή του. Χαρισματικός και ανήσυχος, ο Σμιθ παρά την ανάδειξή του σε έναν από τους κορυφαίους φωτορεπόρτερ κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τις διακρίσεις που γνώρισε τις δυο επόμενες δεκαετίες, το 1971 έρχεται αντιμέτωπος με οικονομικά και προσωπικά προβλήματα.
Η ανατροπή έρχεται όταν ο Σμιθ αναλαμβάνει να ταξιδέψει στην Ιαπωνία ως απεσταλμένος του περιοδικού Life για ένα ρεπορτάζ πάνω στη μόλυνση της παραθαλάσσιας πόλης Μιναμάτα από υδράργυρο, λόγω των αποβλήτων του βιομηχανικού κολοσσού Chisso Corporation. Η δίχρονη, περιπετειώδης παραμονή του εκεί θα γεννήσει μια εμβληματική φωτο-διατριβή (με το ιστορικό ενσταντανέ «Tomoko Uemura in her bath»), η οποία θα κάνει το γύρο του κόσμου αποκαλύπτοντας τη «νόσο της Μιναμάτα».
Ο Σμιθ πρωτοάκουσε για τη Μιναμάτα από την Αϊλίν Μιόκο, η οποία τον προσέγγισε για να του ζητήσει να καταγράψει μαζί της την ιστορία αυτής της αλιευτικής κοινότητας, αλλά και του κινήματος Μιναμάτα που αγωνιζόταν να ξεσκεπάσει την τεράστια καταστροφή των υδάτων της περιοχής. Κατά τη διάρκεια της αποστολής ο Γιουτζίν και η Αϊλίν παντρεύτηκαν και αγωνίστηκαν μαζί πλάι στους ακτιβιστές.
Τον Γιουτζίν Σμιθ ενσαρκώνει ο Τζόνι Ντεπ, ο οποίος σύμφωνα με τις κριτικές είναι αγνώριστος, ενώ γίνεται λόγος για μια από τις καλύτερες -αν όχι την καλύτερη- ερμηνεία του. Στο athinorama.gr (https://www.athinorama.gr/cinema/article/minamata-2551942.html) μπορείς να διαβάσεις μια άποψη γύρω από την ταινία από τον Χρήστο Μήτση
Μέσα από την ιστορία του Γιουτζίν και της Αϊλίν, ο Λεβιτάς μας παρακινεί να διεκδικήσουμε από τις κυβερνήσεις μια υγιεινή ζωή χωρίς αόρατους κινδύνους.
Μ. Βρετανία/ ΗΠΑ 2020/ Διάρκεια: 115΄/Διανομή: ODEON.
Περισσότερες πληροφορίες
Minamata
Το 1971 ο Αμερικανός φωτογράφος Γιουτζίν Σμιθ ταξιδεύει στην Ιαπωνία ως απεσταλμένος του περιοδικού Life. Το ρεπορτάζ του για τη μόλυνση της παραθαλάσσιας πόλης Μιναμάτα από υδράργυρο θα κάνει το γύρο του κόσμου και θα γράψει φωτογραφική ιστορία.
