Τα βραβεία Ίρις της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου βρίσκονται στην τελική ευθεία, για αυτό και εμείς ζητήσαμε από ανθρώπους που αγαπούν το σινεμά να μας μιλήσουν για τα φιλμ που διεκδικούν την Ίριδα καλύτερης ταινίας, λίγο πριν την απονομή (14/4).
Ο Στέφανος Τσιτσόπουλος υπήρξε διευθυντής των περιοδικών Soul, Cool, Επιλογές της Μακεδονίας της Κυριακής, ενώ παλιότερα υπήρξε ανταποκριτής Θεσσαλονίκης για την Athens Voice και μέλος της συντακτικής ομάδας των περιοδικών Κλικ και Men. Έχει γράψει χιλιόμετρα πίσω από το μικρόφωνο πολλών ραδιοφωνικών σταθμών, όπως οι Imagine 89.7, ΑΝΤ1 97.5 και Republic 100.3 όπου υπήρξε διευθυντής, προτού βρεθεί σήμερα στον Athens Voice Radio 102.5. Παράλληλα, από το 2010 συγγράφει σταθερά βιβλία, με πιο πρόσφατο το «Ροκ σταρ» (εκδ. Μεταίχμιο). Ο Στέφανος Τσιτσόπουλος είδε το «Θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών» του Σύλλα Τζουμέρκα και μας κατέθεσε τις σκέψεις του.
Η ταινία καταγράφει τον απροσδόκητο τρόπου που διαδρομή ζωής μιας αστυνομικού που έχει μετατεθεί από την αντιτρομοκρατική στο Μεσολόγγι και μιας γυναίκας που εργάζεται στο τοπικό εργοστάσιο επεξεργασίας χελιών θα διασταυρωθεί με αναπάντεχα μακάβριο τρόπο.
Ο λόγος στον Στέφανο Τσιτσόπουλο:
«Μια υπερρεαλιστική ηθογραφία μετά ωμού μαύρου φονικού θρίλερ. Άγριο, βίαιο, αληθινό και συνάμα βαθιά κι απόλυτα ποιητικό, το σινεμά του Τζουμέρκα σε αυτή την ταινία φλερτάρει με είδη, αναφορές, πηγές και «χώρες προέλευσης» ξεκάθαρες ως προς το τι κάποτε τον μάτωσε και τον διαμόρφωσε. Σαν Κισλόφσκι αλλά και σαν Μανουσάκης στον «Φόβο» - νομίζω πως επίτηδες ο Τζουμέρκας δεν κρύβει τις αγάπες του. Η «Θάλασσα των Σαργασσών» μοιάζει σαν ένα παιγνιώδες ομάζ αναφορών, που όμως με μια θαυμαστή δεξιοτεχνία-κατάκτηση μεστού ύφους και έκφρασης ο Τζουμέρκας καταφέρνει να τις υπερβεί. Και να συνθέσει-κατακτήσει μια ολόδική του γλώσσα, οντολογία, γενετικό κώδικα.
Ο Τζουμέρκας καταφέρνει να κροσάρει ανάμεσα στους αγαπημένους του σκηνοθέτες τόσο επιδέξια, που το τελικό αποτέλεσμα νομίζω πως τον διακτινίζει πέρα από τα αφόρητα κλισέ περί Greek weird cinema! Ελάτε τώρα: ο τύπος κάνει σινεμά του δημιουργού, δίπλα στο σινεμά των ηρώων του. Μοναχικό, αυτόνομο, μια απόλυτα προσωπική διαδρομή ταγμένη στο όραμά του. Λονγκ λιβ.
Στη «Θάλασσα των Σαργασσών», θα βρεις τη χριστολογική ορμή του Παζολίνι, μόνο που ο Χριστός δεν σταμάτησε στο Έμπολι κι επίσης ο Χριστός έχει το πρόσωπο μιας αθυρόστομης ζοχαδιακής μπατσίνας. Σώζει αθώα παιδιά και κατασπαραγμένους ενήλικες, μιας και παντού στη ροή της δράσης και του ιλίγγου αυτού του αρτ σίνεμα με τατς Κλιντ Ίστγουντ έργου, το όραμα και το θαύμα προσμένονται διακαώς. Σαν λύτρωση. Και συμβαίνει. Σε αυτό το υπαρξιακό παλίμψηστο των ιστοριών που διαπλέκονται, μείξη «Νάσβιλ» του Ρόμπερτ Όλντμαν ή «Μπάντλαντς» του Τέρενς Μάλικ, φυτεμένα στο Μεσολόγγι, ο Τζουμέρκας καταφέρνει να συνθέσει ένα έπος όπου το χριστολογικό, ψυχολογικό νουάρ διαπλέκεται με την μπρουτάλ βία σε όλα τα μικρά ουτιδανά πουθενά, σε όποιο ξεκομμένο σημείο του κόσμου και να βρίσκονται. Ουαί υμίν υποκριτές και φαρισαίοι.
Ο αλγόριθμος αυτού του φιλμ είναι ένας κώδικας γραμμένος με γουέστερν εικόνες που εναλλάσσονται: από την ονειρική υφή μιας ρέουσας πραγματικότητας-ονειρολάνδης αλά Ντέιβιντ Λιντς, γη μυστηρίου και έκστασης με ολίγη από μπεργκμανικό σκανδιναβικό επικίνδυνο μέσα στην απλότητα και τον νατουραλισμό τοπίο, το «Θαύμα», ναι, αυτό ένιωσα όταν βγήκα από την αίθουσα: πως ο Τζουμέρκας και όλη η ομάδα κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα παγκόσμιας κλάσης σινεμά, που απλώς -κι ευτυχώς, αν με ρωτήσεις- μιλάει ελληνικά.
Ενάντια σε κάθε επιβολή, κόντρα στον φασισμό και την ομοιογένεια, απέναντι σε κάθε κλειστό σύστημα, από το καθαγιασμένο ελληνικό οικογενειακό κύτταρο ως την τυραννική μικρή επαρχιακή πόλη που παράγοντας μύθους θέτει τα στάνταρ, θέλει να βάλει τάκο, πήχη, όρια στα όνειρα ή στη φυγή σου. Προς ένα αύριο δικό σου, μια ταυτότητα όπως την ονειρεύτηκες, μια βιωμένη ελευθερία-αυτοπραγμάτωση με δικά σου θέλω και κανόνες, που όμως για να την καταφέρεις πρέπει να τους αντιπαλεύεις διαρκώς.
Μόνο που στη «Θάλασσα των Σαργασσών» δεν είναι φτιαγμένοι όλοι από στόφα μαχητή, στο «Θαύμα» η Ρίτα καταθέτει τα όπλα. Κουράστηκε, ίσως και την τσάκισαν. Κι ας φοράει μπουφάν μηχανοδήγησης και οδηγεί μαύρο γρηγορόγκαζο μοτόρι, όπως ο Μότορσαϊκλ Μπόι στον «Αταίριαστο» του Κόπολα, έτοιμη κάθε στιγμή να το ξαναπροσπαθήσει. Να γλιτώσει από τους εξουσιαστές της. Οικογενειακούς, όπως ο αδελφός της, ή του στενού περίγυρου, των πρώην συμμαθητών, εραστών, συναδέλφων, «παντοτινών» κτητόρων.
Το Μεσολόγγι σαν λεύκωμα οδύνης, σαν τόπος μαρτυρίου. Κάποιοι, παρά τους μύθους και τη στιβαρή μεγάλη ιστορία της Εξόδου και των ρομαντικών πολεμιστών του, δεν μπορούν να βολευτούν στον μύθο του. Όλα εδώ στην ταινία του Τζουμέρκα τα πλακώνουν και τα σκιάζουν η φοβέρα και η σκλαβιά. Και τη Ρίτα, εργάτρια στην κονσερβοποιεία με τα χέλια, και την Ελισάβετ, τη μονίμως ντίρλα μπατσίνα από την Αθήνα, που αδυνατεί να συντονιστεί με το βάιμπ και το φλόου αυτής της θλιβερής πόλης-παγίδας. Όπου η πλειοψηφία των «εγκλείστων» πολιορκημένων κάνουν πως το βιώνουν σαν παράδεισο. Η Ρίτα και η Ελισάβετ, μιας κι ο Τζουμέρκας χτίζει και μια απόλυτα φεμινιστική ταινία, ένα «Θέλμα και Λουίζ» με χάπι εντ, ξερνάνε με τον μύθο της πόλης: εκεί που οι άλλοι βλέπουν έναν πανέμορφο τόπο με νερά, φύση, αντανακλάσεις, μεγαλειώδη ιστορία, αυτές νιώθουν πως πνίγονται. Από νερά βαλτώδη, από ερημιές σκληρές, από παράκτια παραπήγματα ή από Σαββατοκύριακα ξοδεμένα σε ξύδια, μπουζούκια, αχαλίνωτα ρευστές σεξουαλικότητες, αυτό το κολασμένο επαρχιακό living is so easy, που στους μικρούς τόπους γίνεται σημαία «ευζωίας». Θηράματα και οράματα, γέννηση, σταύρωση, θάνατος και ανάσταση, μετάνοια και συγχώρεση, έγκλημα, τιμωρία αλλά και μια sui generis αίσθηση για το τι είναι δίκαιο και τι όχι, αυτό καταφέρνει ο Τζουμέρκας με το «Θαύμα»!
Που, αγαπά πέραν των άλλων, τούτη η ταινία και τον Βέρνερ Χέρτζογκ και τον σερ Ατένμπορο. Τι θα έλεγαν οι μετρ αν έβλεπαν πόσο γλυκά και πανανθρώπινα αυτό το φιλμ ενώνει το ανθρώπινο με το ζωικό βασίλειο; Το ταξίδι της Ρίτας προς την ελευθερία μοιάζει με το θαυμαστό ταξίδι των χελιών. Μόνο που αυτά ξέρουν τον δρόμο.
Δράση και αδρεναλίνη, ψυχολογία και μεταφυσική, ένας ύμνος στην ελευθερία κι ένα ψυχικό ταξίδι για όλους αυτούς που ό,τι και να γίνει στο τέλος θα ζήσουν στον κόσμο που επιθυμούν, αρκεί να ανταμώσουν, να ενώσουν πλάτες και μοναξιές και να αντιπαρατεθούν απέναντι σε κάθε κλειστό σύστημα που τους βάλλει την ελευθερία, τα όνειρα και την ψυχή. Αυτά είδα εγώ κι έτσι τα μίλησε και τα μέσα και τα έξω μου τούτη η ταινία».
Θυμίζουμε πως η ταινία «Το Θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών» διεκδικεί δώδεκα Ίριδες στα 11α βραβεία Ίρις της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, μεταξύ των οποίων εκείνη της καλύτερης ταινίας. Τα βραβεία της Ακαδημίας θα απονεμηθούν μέσω live streaming στις 14/4.
Διαβάστε ακόμα τα σχόλια του Ατόμ Εγκογιάν για τον «Απόστρατο», του Ευθύμη Φιλίππου για τη «Winona» και του Δημοσθένη Παπαμάρκου για το «Δε Θέλω να Γίνω Δυσάρεστος, Αλλά Πρέπει να Μιλήσουμε για Κάτι Πολύ Σοβαρό».
