Κοίταζα με μεγάλο ενδιαφέρον τα 3.307 εισιτήρια που έκοψε το «Amerika Square» το πρώτο δεκαήμερο προβολής του στην Αθήνα. Προσπαθούσα να καταλάβω, τι ακριβώς πήγε στραβά. Εντάξει, μπορεί να πει κάποιος ότι η εποχή ήταν κακή για εισιτήρια, ότι κάθε εβδομάδα βγαίνουν καμιά δεκαριά ταινίες, ενώ ο αγγλικός τίτλος που παραπέμπει σε μια από τις διασημότερες πλατείες της πρωτεύουσας δεν βοήθησε καθόλου –εξάλλου η κουβέντα για την ακατανόητη επιλογή αγγλικού τίτλου ελληνικών ταινιών που κυκλοφορούν στη χώρα μας είναι από μόνη της μια μεγάλη συζήτηση. Αλλά πώς γίνεται ένα στρωτό αφηγηματικά κοινωνικό δράμα που μιλάει για πράγματα που ζούμε στην καθημερινότητά μας (προσφυγικό, ρατσισμός, ανοχή στην πολυπολιτισμικότητα, μεσήλικες που μένουν με τους γονείς τους, ανεργία κ.τ.λ.), έχοντας καταξιωμένους ηθοποιούς όπως ο Γιάννης Στάνκογλου, ο Μάκης Παπαδημητρίου και η Θέμις Μπαζάκα να έλκει μόνο τρεις χιλιάδες θεατές, έχοντας μάλιστα ένα άνοιγμα 13 αιθουσών σε ολόκληρη την Ελλάδα; Σημειώστε ότι και το «Park» της Σοφίας Εξάρχου, το οποίο κυκλοφόρησε πριν από μερικές εβδομάδες και είχε βέβαια ένα περισσότερο καλλιτεχνικό ύφος, εξερευνώντας τον μεταολυμπιακό ζόφο της κρίσης μέσα από την ακατέργαστη ματιά μιας ομάδας παιδιών, είχε και αυτή ελάχιστη ανταπόκριση από το κοινό.
Αποφεύγοντας το εύκολο συμπέρασμα τού να κρίνεις με μια επιπόλαιη προχειρότητα την ποιότητα των ταινιών, του τύπου «δεν ήταν καλές γι’ αυτό δεν τις είδε ο κόσμος». Στην πραγματικότητα, ο κόσμος δεν μπαίνει καν στη διαδικασία να βάλει ένα κοινωνικό δράμα στην ατζέντα της εξόδου του. Κανένα ελληνικό φιλμ που μίλησε με ειλικρίνεια για την ασφυκτική ζώσα πραγματικότητα δεν κατάφερε να κόψει εισιτήρια. Ακόμη και ο Γιάννης Οικονομίδης, δηλαδή ο πιο δημοφιλής σκηνοθέτης του είδους που μπόρεσε να «σπάσει» εμπνευσμένα τη φόρμα και να μπασταρδέψει τον ρεαλισμό με μια βιτριολική ειρωνεία πάνω στο νεοελληνικό παράδοξο, απευθύνεται σε ένα σταθερό κοινό των πάνω-κάτω 15.000 θεατών.
Η αλήθεια είναι ότι ο Έλληνας δεν γουστάρει να βλέπει ταινίες που μιλούν για τα προβλήματα που ζει στην καθημερινότητά του. Είναι κάτι που δεν επιθυμεί να τον απασχολεί στον ελεύθερο του χρόνο. Δεν θέλει να σκαλίσει πράγματα, τα οποία έχει εντάξει στην καθημερινή του αφήγηση, δημιουργώντας ασφάλειες οι οποίες του προσφέρουν τον τρόπο για να λειτουργεί. Μάλλον δεν έχουμε μάθει σαν λαός να παιδευόμαστε στην αίθουσα, ψάχνοντας ψυχαναλυτικά για τις αιτίες του σύγχρονού μας δράματος. Μπορεί να φταίει ο ήλιος ή η παιδεία ή ότι γενικά δεν βλέπουμε σινεμά…
Όταν πάμε στην αίθουσα προτιμούμε να κοιτάμε στο παρελθόν προτιμώντας τις ιστορίες που μιλούν για πληγές που έχουν επουλωθεί, έστω και κακοφορμισμένα -ενίοτε ωραιοποιώντας τες μέσα από το παραμορφωτικό φακό της νοσταλγίας. Απλά κοιτάξτε ποια δράματα έκοψαν εισιτήρια τα τελευταία χρόνια… Το «El Greco» και το «Ο Θεός Αγαπάει το Χαβιάρι» του Γιάννη Σμαραγδή, η «Πολίτικη Κουζίνα» του Τάσου Μπουλμέτη, οι «Νύφες» και η «Μικρά Αγγλία» του Παντελή Βούλγαρη είναι μόνο μερικά παραδείγματα ταινιών που ο κόσμος τις αγάπησε γιατί μίλησαν για κάτι μακρινό, όσο και πολύτιμο για τη συλλογική μνήμη. Εξάλλου, ως Έλληνες πάντοτε είχαμε μια στενή σχέση με το παρελθόν. Αυτό μας βολεύει άλλωστε.
Αν προσπαθήσει κάποιος να βρει μια εξαίρεση στον κανόνα αυτό δεν είναι άλλο από το φαινόμενο «Χριστόφορος Παπακαλιάτης». Με τον «Έναν Άλλο Κόσμο», ο Έλληνας δημιουργός/ηθοποιός κατάφερε να πατήσει στο εμπορικό ναρκοπέδιο του κοινωνικού δράματος, βγαίνοντας και πάλι πανηγυρικά δικαιωμένος, ξεπερνώντας τα 600.000 εισιτήρια. Το «μαγικό άγγιγμα» του Παπακαλιάτη κατάφερε να μπερδέψει το προσφυγικό και την κρίση με τον έρωτα, παραθέτοντας μια καρτποσταλική απεικόνιση της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας που αγαπήθηκε από τον κόσμο. Για μια ακόμη φορά, βέβαια, αποδείχτηκε ότι το κοινό δεν μπορεί να διαχειριστεί την σκληρή αλήθεια αποτυπωμένη στην οθόνη, ψάχνοντας μια ζαχαρωδώς «ρεαλιστική» και ουσιαστικά παραμυθένια αφορμή για να ξεφύγει από αυτήν…
