Αυτήν την Τρίτη 21/3, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, η ΕΑΚ μοιράζει τις διακρίσεις της κι εμείς βρίσκουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για τα προβλήματα της ντόπιας παραγωγής, την προσπάθεια γεφύρωσης του καλλιτεχνικού κινηματογράφου με το mainstream και, φυσικά, τους πρωταγωνιστές της φετινής σεζόν.
Το ελληνικό σινεμά βρίσκεται σε περίεργη φάση και μάλιστα σε όλα τα επίπεδα. Η πηγή του κακού είναι αδιαμφισβήτητα η έλλειψη χρημάτων. Ύστερα από επτά χρόνια οικονομικής φαγούρας, η λαϊκή ρήση «η φτώχεια φέρνει γκρίνια» έχει λάβει για την εγχώρια παραγωγή, πέρα από δραματικές, και... μεταφυσικές διαστάσεις. Για τα πάντα φταίει η κρίση. Και αυτό το καταλαβαίνεις αν βρεθείς μπροστά σε μια κουβέντα κινηματογραφιστών, στην οποία μάλλον θα ακούσεις περισσότερες φορές τις φράσεις «δεν υπάρχει μία», «κωλοκατάσταση» και «δεν πάει άλλο, θα φύγω έξω σαν τον Λάνθιμο» απ’ ό,τι τις λέξεις «ρεπεράζ», «γύρισμα» και «κάμερα».
Η έλλειψη ψυχραιμίας και η απαισιοδοξία που κυριαρχούν στη χώρα μεταδίδονται, όπως είναι φυσικό, και στην ντόπια κινηματογραφική παραγωγή. Ας μην ξεχνάμε ότι το σινεμά είναι αναπόσπαστο κομμάτι των οικονομικοκοινωνικών εξελίξεων και είναι λογικό να επηρεάζεται άμεσα από αυτές. Εξάλλου, αυτό το στοιχείο είναι που του προσφέρει στο μέσο την ορμητική του δυναμική, φτάνοντας πότε στο δημιουργικό παράδεισο και πότε στην αντιπαραγωγική κόλαση.
Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού
Θα ήταν παράλογο να ζητάμε από το ελληνικό σινεμά και τους ανθρώπους του να έχουν μια οργανωμένη στρατηγική εξόδου από την κρίση όταν δεν την έχουμε ούτε κατά διάνοια ως κράτος. Όταν μια ολόκληρη χώρα κινείται στη λογική «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» και ζει σε ένα ανορθόδοξο κυνήγι πλεονασμάτων και περικοπών, η εγχώρια παραγωγή δεν μπορεί παρά να προσαρμοστεί στις συνθήκες και να δημιουργήσει αναγκαστικά μέσα σε αυτό το αλλοπρόσαλλο πλαίσιο. Ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί. Και γι’ αυτό καλό είναι στη συγκεκριμένη περίπτωση να αφήσουμε στην άκρη τους αφορισμούς και να δούμε πώς θα γίνει τα ψίχουλα που έχουμε στη διάθεσή μας να τα κάνουμε... καρβελάκι μιας μικρής, αξιοπρεπούς παραγωγής, όπου τουλάχιστον όλοι οι συντελεστές θα πληρώνονται για τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Από εκεί και πέρα, μετά τον αρχικό ενθουσιασμό των αρχών της τρέχουσας δεκαετίας, όλοι έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι η φεστιβαλική λούπα στην οποία έχει μπει το ελληνικό σινεμά δεν προσφέρει ιδιαίτερα οφέλη.
Το μοντέλο που θέλει τους Έλληνες δημιουργούς να βρίσκουν χρηματοδότηση στις αγορές των διεθνών διοργανώσεων, να κάνουν τα γυρίσματα των συμπαραγωγών τους στην Ελλάδα, τον ήχο στην Αυστρία, το μοντάζ στο Λουξεμβούργο, το post στη Σουηδία, στη συνέχεια να συμμετέχουν, κατά προτίμηση με αγγλόφωνο τίτλο, σε τριάντα φεστιβάλ ανά την υφήλιο και τελικά να φτάνουν με μια «κοσμοπολίτικη» υπεροψία στις ελληνικές αίθουσες, κόβοντας μερικές χιλιάδες (ή ακόμη χειρότερα λίγες εκατοντάδες) εισιτήρια, είναι σίγουρο ότι δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Αυτός ο ιδιότυπος φεστιβαλικός ιδρυματισμός δημιουργεί μιαν απόσταση από το κοινό όσο και από την… πραγματικότητα.
Από την άλλη όμως σου λέει ο ντόπιος σκηνοθέτης: «Τι να κάνω; Να περιμένω να συγκροτήσω μια αμιγώς ελληνική παραγωγή, ελπίζοντας στα λεφτά του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου;» Ζήσε, Μάη μου, να φας τριφύλλι... Εντάξει, το κέντρο έχει ξεκινήσει επιτέλους ύστερα από αρκετό καιρό να λειτουργεί, ανακοινώνοντας εγκρίσεις, αλλά αυτό σίγουρα δεν φτάνει. Διότι το περιρρέον οικονομικό περιβάλλον είναι εντελώς εχθρικό απέναντι στην κινηματογραφική επένδυση. Το κράτος μοιάζει να λέει: «Δεν θέλω να γίνεται σινεμά». Η κατάργηση του ειδικού φόρου στο κινηματογραφικό εισιτήριο το καλοκαίρι του 2015 ήταν τόσο ισχυρό οικονομικό χτύπημα, που η ελληνική κινηματογραφία θα κάνει πολλά χρόνια να το ξεπεράσει.
Το «νομοσχέδιο για τη σύσταση καθεστώτος ενίσχυσης ιδιωτικών επενδύσεων σε οπτικοακουστικά έργα», που έφερε πρόσφατα σε δημόσια διαβούλευση το νεότευκτο υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, έχει ήδη ξεσηκώσει αντιδράσεις από φορείς της ελληνικής παραγωγής, αποτελώντας ακόμη μία βεβιασμένη κίνηση κουκουλώματος χρόνιων προβλημάτων.
Γιατί τα λέμε όμως όλα αυτά; Για να καταλάβει κάποιος πώς γίνεται μια ολόκληρη κινηματογραφική χρονιά να αποτυπώνεται στα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου με μόλις είκοσι ταινίες μυθοπλασίας. κάποιες από αυτές μάλιστα έχουν σχεδόν μηδενικό μπάτζετ και η ολοκλήρωσή τους οφείλεται στο φιλότιμο των συνεργατών. Αν καθίσεις να μετρήσεις τις «κανονικές» ταινίες, αυτές που έχουν δηλαδή επαγγελματική ποιότητα και πλαίσιο παραγωγής, θα φτάσεις με το ζόρι στα δάχτυλα του δεύτερου χεριού.
Αν προσθέσει κάποιος την εσωστρέφεια και την αλληλοφαγωμάρα (εθνικό μας σπορ) που υπάρχει στο μικρόκοσμο του ελληνικού σινεμά, με τον εισαγγελέα να επεμβαίνει έπειτα από κάθε θητεία αιρετού προέδρου και το κλίμα σε διοικητικά συμβούλια κινηματογραφικών οργανισμών να είναι μάλλον κακό, η κατάσταση μοιάζει απογοητευτική... Μόνο που οι Έλληνες κινηματογραφιστές εξακολουθούν να πιστεύουν στις δυνάμεις τους και να δημιουργούν, προσφέροντας κάποια –τουλάχιστον ενδιαφέροντα– δείγματα γραφής.
Ξετυλίγοντας το «Νήμα» των βραβείων
Τα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου αποτελούν ιδανική ευκαιρία για να διαπιστώσεις πώς αντιλαμβάνονται το εγχώριο σινεμά οι αναγνωρισμένοι επαγγελματίες του χώρου. Από τις φετινές υποψηφιότητες, οι οποίες αξίζει να σημειωθεί ότι βρίσκονται στην ίδια κατεύθυνση με τις προηγούμενες χρονιές, προκύπτει ότι η ακαδημία δεν ασχολείται ιδιαίτερα με το τι συμβαίνει στο εγχώριο box office. Χαρακτηριστικές είναι η παντελής απουσία των «Τέλειων Ξένων», τους οποίους είδαν σχεδόν 200.000 θεατές, αλλά και η μία και μοναδική υποψηφιότητα (και μάλιστα για τα κουστούμια) του εισπρακτικού hit της χρονιάς «Η Ρόζα της Σμύρνης» (356.000 εισιτήρια).
Αυτό οφείλεται στο ότι η εν λόγω ένωση ενεργών επαγγελματιών συγκροτήθηκε το 2009 μέσα από το καλλιτεχνικό αντάρτικο των «Κινηματογραφιστών στην Ομίχλη» και την αύρα των διακρίσεων που έφεραν στη χώρα μας ταινίες όπως ο «Κυνόδοντας» και η «Στρέλλα» και όχι από την ανάγκη να εκφραστεί ένα υγιές κομμάτι του εμπορικού σινεμά το οποίο αισθανόταν αποκλεισμένο από τους υπάρχοντες οργανισμούς.
Από την άλλη, μια ακαδημία οφείλει να λαμβάνει υπόψη της ότι απευθύνεται σε κάποιον πέρα από τον... εαυτό της. Το «Suntan» του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου και οι 11 υποψηφιότητές του (περισσότερες από κάθε άλλη ταινία) ίσως είναι μια απάντηση. Το φιλμ που γυρίστηκε στην Αντίπαρο αποτελεί μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια που βρέθηκε κάποια επαφή ανάμεσα στο art και το mainstream σινεμά. Κατάφερε όχι μόνο να κάνει μια αξιόλογη φεστιβαλική πορεία και να λάβει εξαιρετικές κριτικές από τους «New York Times» και το «Variety» για την κυκλοφορία του στις ΗΠΑ αλλά και να κόψει 30.000 εισιτήρια στην Ελλάδα, ένα νούμερο διόλου ευκαταφρόνητο για την εποχή που διανύουμε.
Στη δεύτερη θέση των υποψηφιοτήτων, πάλι, βρέθηκε το «Νήμα» του Αλέξανδρου Βούλγαρη, ένα ψυχαναλυτικό, αβανγκάρντ ημι-αυτοβιογραφικό φιλμ, που κατάφερε να βρεθεί σε όλες τις κύριες κατηγορίες και να φτάσει το εντυπωσιακό νούμερο των δέκα υποψηφιοτήτων. Αυτό σίγουρα δεν είναι τυχαίο. Ο Αλέξανδρος-«The Boy»-Βούλγαρης αποτελεί έναν άγνωστο στο πλατύ κοινό πρωταγωνιστή της σύγχρονης ανεξάρτητης ελληνικής παραγωγής, ο οποίος πότε πειραματίζεται με τη φόρμα ως σκηνοθέτης («Νήμα»), πότε ερμηνεύει ως ηθοποιός (ο ληστής-τζάνκι στο «Όντως Φιλιούνται;») και πότε γράφει μουσική (φέτος κέρδισε μια υποψηφιότητα για το «Park»). Ο «Νοτιάς» του Τάσου Μπουλμέτη («Πολίτικη Κουζίνα»), το πλέον επιτυχημένο εμπορικά από τα πέντε φιλμ που συναγωνίζονται στην κατηγορία καλύτερης ταινίας, αν και συγκέντρωσε συνολικά οκτώ υποψηφιότητες, έμεινε έξω από τη σκηνοθεσία, το σενάριο και το μοντάζ.
Αντίθετα, το κοινωνικό δράμα «Amerika Square» του Γιάννη Σακαρίδη («Wild Duck»), που κυκλοφορεί σε λίγες ημέρες στις αίθουσες, συγκέντρωσε συνολικά έξι υποψηφιότητες, δίνοντας το «παρών» στις κύριες κατηγορίες. Οι έξι υποψηφιότητες του θρίλερ «Έτερος Εγώ» του Σωτήρη Τσαφούλια, ανάμεσα στις οποίες και αυτή της καλύτερης ταινίας, αποδεικνύει ότι οι επαγγελματίες του χώρου επιβραβεύουν τις προσπάθειες δημιουργίας κινηματογράφου είδους στη χώρα μας, όταν αυτό γίνεται με ένα επίπεδο παραγωγής κι έχει μια σεναριακή φρεσκάδα. Επίσης το «Park» της Σοφίας Εξάρχου (6 υποψηφιότητες), μία από τις πιο «weird» φετινές συμμετοχές, δεν κατάφερε να μπει στην πεντάδα των καλύτερων ταινιών, αλλά είναι πολύ πιθανό να φύγει με αρκετές Ίριδες από τη βραδιά της απονομής, αφού στην κατηγορία του β΄ αντρικού ρόλου διαγωνίζονται από κοινού τα 11 παιδιά δευτεραγωνιστές του!
Από εκεί και πέρα, το «Ξύπνημα της Άνοιξης» του Κωνσταντίνου Γιάνναρη περιορίστηκε σε δύο υποψηφιότητες (Δάφνη Πατακιά στον α΄ γυναικείο ρόλο και Drog_A_Tek στη μουσική), ενώ το αστυνομικό θρίλερ «Πέντρο Νούλα» του Κάρολου Ζωναρά πήρε μόνο μία για τον β΄ ρόλο της Αθηνάς Παππά. Ο Γιάννης Κορρές («Όντως Φιλιούνται;») και ο Πέτρος Χαραλάμπους («Αγόρι στη Γέφυρα») με μία υποψηφιότητα στην κατηγορία του πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη συμπληρώνουν το πάνθεον των πρωταγωνιστών της απονομής, η οποία θα λάβει χώρα αυτήν την Τρίτη 21/3 στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, σε σκηνοθετική επιμέλεια του Παναγιώτη Φαφούτη και παρουσίαση της stand up κωμικού Κατερίνας Βρανά.
Βραβείο Μεγάλου Μήκους Ταινίας Μυθοπλασίας
«Ετερος Εγώ»
Ο Σωτήρης Τσαφούλιας παρουσιάζει ένα σύγχρονο θρίλερ με πρωταγωνιστή έναν μοναχικό εγκληματολόγο που αναλαμβάνει να βοηθήσει στην εξιχνίαση μιας σειράς τελετουργικών φόνων.
«Νοτιάς»
Ο Τάσος Μπουλμέτης επιστρέφει μετά την «Πολίτικη Κουζίνα» πίσω από την κάμερα για να αφηγηθεί μια συγκινητική περιπέτεια ενηλικίωσης που σχολιάζει την Ελλάδα της Μεταπολίτευσης.
«Νήμα»
Θρίλερ επιστημονικής φαντασίας με αυτοβιογραφικές αναφορές διά χειρός Αλέξανδρου Βούλγαρη. Η προσπάθεια απελευθέρωσης του Γιου από τη Μητέρα σε μια βίαιη, αβανγκάρντ αφήγηση.
«Suntan»
Ένας μεσήλικος γιατρός που ψάχνει να «κάψει» τα απωθημένα του κάτω από τον ήλιο και τον ηδονισμό του αιγαιοπελαγίτικου καλοκαιριού στο δράμα μέσης ηλικίας του Αρ. Παπαδημητρόπουλου.
«Amerika Square»
Κοινωνικό δράμα του Γιάννη Σακαρίδη που εκτυλίσσεται στην Πλατεία Αμερικής, έχοντας μια τριάδα ηρώων που συνθέτουν το ετερόκλητο μωσαϊκό της Αθήνας του σήμερα.
Βραβείο Μεγάλου Μήκους Ταινίας Μυθοπλασίας (Ντοκιμαντέρ)
«90 Χρόνια ΠΑΟΚ: Νοσταλγώντας το Μέλλον»
Το κύκνειο άσμα του Νίκου Τριανταφύλλιδη, που αφορά –τι άλλο;– τη μεγάλη του ποδοσφαιρική αγάπη.
«Σιωπηλός Μάρτυρας»
Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος τρυπώνει στην παλιά φυλακή Τρικάλων, που έκλεισε ύστερα από 110 χρόνια λειτουργίας.
«Η Τελευταία Παραλία»
Περιήγηση στη δημοτική παραλία της Τεργέστης από τους Θάνο Αναστόπουλο και Ντάβιντε ντελ Ντεγκάν.
Βραβείο Ταινίας Μικρού Μήκους
«Αλεπού» (Ζακλίν Λέντζου)
«Κύβος» (Αλέξανδρος Σκούρας)
«Νηπενθέες» (Γιάννης Συμβώνης)
«Η Χέλγκα στο Λουντ» (Θέλγια Πετράκη)
«Limbo» (Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη)
Βραβείο Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων (Animation)
«Αίνιγμα» οι Αντώνης Ντούσιας και Άρης Φατούρος.
«Εθνοφοβία» ο Γιάννης Ζιόνγκας.
«Aurelia» οι Κρέωνας Κρυωνάς και Χρήστος Μπουραντάς.
Βραβείο Σκηνοθεσίας
The Boy («Νήμα» )
Γιάννης Σακαρίδης («America Square» )
Αργύρης Παπαδημητρόπουλος («Suntan» )
Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Σκηνοθέτη
Πέτρος Χαραλάμπους («Αγόρι στη Γέφυρα» )
Γιάννης Κορρές («Όντως Φιλιούνται;» )
Σοφία Εξάρχου («Park» )
Βραβείο Σεναρίου
Σωτήρης Τσαφούλιας και Κατερίνα Φιλιώτου («Έτερος Εγώ» )
Γιάννης Τσίρμπας, Βαγγέλης Μουρίκης και Γιάννης Σακαρίδης («America Square» )
Αργύρης Παπαδημητρόπουλος και Σύλλας Τζουμέρκας («Suntan» )
Βραβείο Α' Γυναικείου Ρόλου
Σοφία Κόκκαλη («Νήμα» )
Μαρία Καλλιμάνη («Νοτιάς» )
Δάφνη Πατακιά («Το Ξύπνημα της Άνοιξης» )
Βραβείο Α' Ανδρικού Ρόλου
Βασίλης Κουκαλάνι («America Square» )
Δημήτρης Κίτσος («Park» )
Μάκης Παπαδημητρίου («Suntan» )
Βραβείο Β΄ Γυναικείου Ρόλου
Ιωάννα Κολλιοπούλου («Έτερος Εγώ»)
Αθηνά Παππά («Πέντρο Νούλα»)
Έλλη Τρίγγου («Suntan»)
Βραβείο Β΄ Ανδρικού Ρόλου
Θέμης Πάνου («Νοτιάς»)
Ενούκι Γκβενετάτζε, Τζούλιο Κατσής, Γκόγκα Τσικλαούρι, Ντάβιντ Σίμτσακ, Μινέλλα Μπαλλή, Παναγιώτης Παπαδόπουλος, Νίκος Ζεγκίνογλου, Μάριο Τζούτι, Σάββας Μπαλαχαζβίλι, Γιώργος Μονστηριώτης και Τέο Αγγέλοφ («Park»)
Γιάννης Τσορτέκης («Suntan»)
Βραβείο Φωτογραφίας
Σίμος Σαρκετζής («Νήμα»)
Monica Lenczewska («Park»)
Χρήστος Καραμάνης («Suntan»)
Βραβείο Μοντάζ
Πάνος Βουτσαράς («Νήμα»)
Γιάννης Σακαρίδης («America Square»)
Ναπολέων Στρατογιαννάκης («Suntan»)
Βραβείο Πρωτότυπης Μουσικής
Felizol και The Boy («Νήμα»)
Drog_A_Tek («Το Ξύπνημα της Άνοιξης»)
Αλέξανδρος Βούλγαρης («Park»)
Felizol («Suntan»)
Βραβείο Σκηνογραφίας
Ηλίας Λεδάκης («Έτερος Εγώ» )
The Boy και Κωνσταντίνος Λαμπρίδης («Νήμα» )
Σπύρος Λάσκαρης («Νοτιάς» )
Βραβείο Ενδυματολογίας
Άλκηστη Μάμαλη («Νήμα» )
Εύα Νάθενα («Νοτιάς» )
Γιούλα Ζωιοπούλου («Η Ρόζα της Σμύρνης» )
Βραβείο Ήχου
Άρης Αθανασόπουλος, Αλίκη Παναγή και Κώστας Βαρυμποπιώτης («Νοτιάς» )
Στέφανος Ευθυμίου, Κώστας Βαρυμποπιώτης, Περσεφόνη Μήλιου και Βάλια Τσέρου («Park» )
Λεονάρδος Ντούνης και Κώστας Φυλακτίδης («Suntan» )
Βραβείο Μακιγιάζ
Γιάννης Παμούκης («Έτερος Εγώ» )
Ιωάννα Λυγίζου («Νήμα» )
Κατερίνα Βαρθαλίτου («Νοτιάς» )
Εύη Ζαφειροπούλου («Suntan» )
Βραβείο Ειδικών Εφφέ
Γιώργος και Ρούλης Αλαχούζος και Αντώνης Κοτζιάς («Έτερος Εγώ )
Προκόπης Βλασερός και Ιωάννης Αγελαδόπουλος («Νήμα» )
Γιάννης Γεωργαρίου και Αλέξης Παράσχος («Νοτιάς» )
