Όσο η πραγματικότητα γίνεται όλο και πιο ζοφερή τόσο το είδος του ντοκιμαντέρ γίνεται όλο και πιο επίκαιρο. Το 18o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που ξεκινά την Πέμπτη 11 και ολοκληρώνεται την Κυριακή 20/3 προσφέρει και πάλι ένα χορταστικό πανόραμα της παγκόσμιας παραγωγής. Η ταινία που ανοίγει τη φετινή διοργάνωση είναι το «Landfill Harmonic - A Symphony of the Human Spirit» των Μπραντ Όλγκουντ και Γκρέιχαμ Τάουνσλι, το οποίο αναφέρεται στην Recycled Orchestra από την Κατέουρα, μια παραγκούπολη της Παραγουάης. Ένας δάσκαλος μουσικής φτιάχνει μουσικά όργανα από σκουπίδια και δημιουργεί μια νεανική ορχήστρα που ανθίζει μέσα στα σκουπίδια.
Βραβευμένοι Έλληνες σκηνοθέτες παρουσιάζουν και φέτος τις νέες δουλειές τους στη συμπρωτεύουσα. Ο Σταύρος Ψυλλάκης με «Το Μέσα Φως» μας συστήνει τον οφθαλμίατρο και ιδρυτή του μουσείου Λυχνοστάτης στην Κρήτη Γιώργη Μαρκάκη, ενώ ο Ηλίας Γιαννακάκης πατάει στο σανίδι με το φιλμ «Ο Βυσσινόκηπος, ο Μίκυ Μάους και ο Νίκος Καραθάνος». Στο μουσικό τμήμα συναντάμε δυο ντοκιμαντέρ για δυο σπουδαίες ντίβες του πενταγράμμου, το σύμβολο του αντικομφορμισμού των ’60s Τζάνις Τζόπλιν («Τζάνις: Το Κορίτσι Τραγουδάει τα Μπλουζ») και την Ισλανδή Μπιορκ («Bjork - Το Δημιουργικό Σύμπαν μιας Ιέρειας της Μουσικής»). Το οξύ προσφυγικό ζήτημα, όμως, είναι αυτό που βρίσκεται στο επίκεντρο του φεστιβάλ, το οποίο έχει ετοιμάσει ένα ειδικό αφιέρωμα. Η βραβευμένη στο Λοκάρνο «Λαμπεντούζα τον Χειμώνα» του Γιάκομπ Μπρόσμαν και το ελληνικό «Ο Πιο Μακρύς Δρόμος» της Μαριάννας Οικονόμου ξεχωρίζουν στη θεματική ενότητα «Πρόσφυγες: Απόδραση προς την ελευθερία;». Διαβάστε παρακάτω τις εννιά ταινίες που θα δούμε σε αυτή. Το ωρολόγιο πρόγραμμα του φεστιβάλ και περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο σάιτ της διοργάνωσης.
Οι 9 ταινίες του αφιερώματος «Πρόσφυγες: Απόδραση προς την ελευθερία;»
Εδώ εξορία: Ημερολόγια από παιδιά πρόσφυγες
του Μάνι Υ. Μπεντσελάχ
Ένα εξαιρετικά, ευαίσθητο πορτρέτο των προσφυγόπουλων που αναγκάζονται να διαφύγουν από τη βία του εμφυλίου πολέμου στη Συρία για τον γειτονικό Λίβανο. Το ντοκιμαντέρ, που γυρίστηκε μέσα σε έναν χρόνο, αφηγείται την ιστορία της ζωής των παιδιών μέσα από δικά τους λόγια και αποτυπώνει τη συγκινητική αλήθεια για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν την απώλεια, τις κακουχίες και τη συντριβή της ελπίδας. Η μαρτυρία τους σε αυτήν την ταινία είναι ένας ωραία σχηματισμένος μικρόκοσμος του ανθρώπινου κόστους που έχει ο συνεχιζόμενος εμφύλιος στη Συρία, ο οποίος έχει εξαναγκάσει πάνω από τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους να βρουν τρόπο να ξεφύγουν οι μισοί από αυτούς είναι παιδιά.
Είμαι το Δουβλίνο
των Άννα Πέρσον, Αχμέντ Αμπντουλάχι, Νταβίντ Αρόνοβιτς, Σαρμάρκε Μπινιουσούφ
Ένα ντοκιμαντέρ που ξεκινά από μια ταινία μυθοπλασίας. Κατά τη διάρκεια του κάστινγκ για μία ταινία μυθοπλασίας διάρκειας 30 λεπτών, οι σκηνοθέτες συναντούν τον Αχμέτ, ο οποίος θα υποδυθεί τον βασικό χαρακτήρα. Ο Αχμέτ ζει λαθραία στην Ευρώπη αρκετά χρόνια. Όταν έφτασε με σκάφος στο νησί Λαμπεντούζα της Ιταλίας, του πήραν δαχτυλικά αποτυπώματα για την ευρωπαϊκή βάση δεδομένων Eurodac. Από εκείνη τη στιγμή, έγινε «υπόθεση του Κανονισμού του Δουβλίνου», με συνέπεια να μπορεί να ζητήσει άσυλο μόνο στην Ιταλία. Ο Κανονισμός του Δουβλίνου έχει δημιουργήσει μια μεγάλη ομάδα νέων ανθρώπων που περιφέρονται στην Ευρώπη. Οι λεγόμενες «υποθέσεις του Κανονισμού του Δουβλίνου» στερούνται των δικαιωμάτων τους και απελαύνονται από χώρα σε χώρα στην Ευρώπη.
Ένα Σπίτι στον Κόσμο
του Αντρέας Κοφόντ
Στη Δανία υπάρχει ένα σχολείο για προσφυγόπουλα από όλο τον κόσμο. Εδώ παρακολουθούν μαθήματα όσο περιμένουν να εξεταστεί η περίπτωσή τους. Τα περισσότερα έχουν έρθει με τους γονείς τους, μερικά χωρίς αυτούς. Πολλά έχουν βιώσει από πολύ κοντά τον πόλεμο ή τη βία και ζουν με τραύματα. Όλα τους έχασαν το σπίτι τους. Η ταινία παρακολουθεί μία τάξη για ένα χρόνο και παρουσιάζει ένα τρυφερό πορτρέτο μιας ομάδας παιδιών που προσπαθούν να προσαρμοστούν, να μάθουν μια καινούργια γλώσσα, να κάνουν νέους φίλους και να αποκτήσουν ένα νέο σπιτικό στον κόσμο.
Η Λαμπεντούζα τον Χειμώνα
του Γιάκομπ Μπρόσμαν
Η Λαμπεντούζα είναι βυθισμένη για τα καλά στη θλίψη του χειμώνα. Οι τουρίστες έχουν φύγει και οι πρόσφυγες αγωνίζονται να περάσουν στην ηπειρωτική Ιταλία. Καθώς μια φωτιά καταστρέφει το ταλαιπωρημένο πλοίο που συνδέει το νησί με την Ιταλία, ο δήμαρχος και οι ψαράδες της περιοχής προσπαθούν να βρουν ένα νέο πλοίο. Ενώ οι πρόσφυγες μεταφέρονται αεροπορικώς, οι ψαράδες κάνουν κατάληψη στο λιμάνι για να διαμαρτυρηθούν. Καθώς τα τρόφιμα εξαντλούνται, οι διαδηλωτές αρχίζουν να διαφωνούν μεταξύ τους. Η ακτοφυλακή προσπαθεί να προλάβει τις τραγωδίες στη θάλασσα, ενώ πολλοί νησιώτες προσπαθούν να περιγράψουν τον ρόλο που διαδραματίζει η Λαμπεντούζα στο ατελείωτο ρεύμα των δημοσιογράφων που επισκέπτονται το νησί. Αυτή η μικροσκοπική κοινωνία στην άκρη της Ευρώπης μάχεται απεγνωσμένα για αξιοπρέπεια και αλληλεγγύη μαζί με εκείνους που για πολλούς είναι η αιτία της συνεχιζόμενης κρίσης: τους Αφρικανούς «boat people» (σ.σ. ανθρώπους των καραβιών).
Κανένας Άνθρωπος δεν είναι Νησί
του Τιμ Ντε Κέερσμεκερ
Ο δόκτωρ Μπαρτόλο αναλαμβάνει τη φροντίδα του Ομάρ, ενός δεκαοκτάχρονου μετανάστη από την Τυνησία που βρέθηκε στις ακτές της Λαμπεντούζα. Του προσφέρει μια οικογένεια, ένα σπίτι και μια θέση διερμηνέα στο τοπικό κέντρο κράτησης. Ο Άνταμ, ένας δεκαεξάχρονος από την Γκάνα «υιοθετείται» από τον διευθυντή ενός ξενοδοχείου στο νησί και μπορεί να δουλέψει ως θαλαμηπόλος. Και τα δύο αγόρια στάθηκαν τυχερά. Ή μήπως όχι; Τι είναι η Λαμπεντούζα, μια γη της Επαγγελίας ή μήπως μια φυλακή στη Μεσόγειο; Δύο μοναδικές ιστορίες υιοθεσίας αποκαλύπτουν τον αγώνα για ελευθερία τόσο των κατοίκων του νησιού όσο και των νεοαφιχθέντων. Την ίδια στιγμή, η Λαμπεντούζα συμβολίζει την ευρωπαϊκή ήπειρο, η οποία αντιμετωπίζει σήμερα την πρόκληση της πραγματικής ενσωμάτωσης.
Ο πιο Μακρύς Δρόμος
της Μαριάννα Οικονόμου
Με φόντο τις επιδρομές του Ισλαμικού Κράτους στη Μέση Ανατολή, ο Αλσαλέχ και ο Τζασίμ από την Συρία και το Ιράκ, βρίσκονται κρατούμενοι στη φυλακή ανηλίκων του Βόλου με τη βαριά κατηγορία της διακίνησης παράτυπων μεταναστών. Μέσα από τη φυλακή μιλάνε στους γονείς τους και παρακολουθούν τις εξελίξεις του πολέμου ενώ προσπαθούν να σώσουν τους εαυτούς τους. Οι ιστορίες τους ξετυλίγονται στη φυλακή και στο δικαστήριο, αποκαλύπτοντας πώς νέοι αθώοι πρόσφυγες πέφτουν θύματα εξαναγκασμού των διακινητών, εμπλέκονται στη διακίνηση και τελικά καταλήγουν να εκτίουν βαρύτατες ποινές, ενώ οι ίδιοι οι διακινητές συνεχίζουν να δρουν ανενόχλητοι. Αν το δικαστήριο αποφανθεί πώς οι Αλσαλέχ και Τζασίμ είναι ένοχοι, η ποινή φυλάκισής τους μπορεί να είναι 25 χρόνια.
Ονειρεύομαι τη Δανία
του Μίκαελ Γκράβερσεν
Ο Γιασουλάχ ήρθε στη Δανία ολομόναχος, από το Αφγανιστάν, όταν ήταν 15 χρονών. Αν και βλέπει εφιάλτες με τον θείο του να προσπαθεί να τον σκοτώσει, στη Δανία έχει βρει ασφάλεια και φίλους. Όταν η αίτησή του για άσυλο απορρίπτεται και αυτός γίνεται 18, εξαφανίζεται από το κέντρο ασύλου, καθώς ετοιμάζονται να τον στείλουν πίσω στο Αφγανιστάν. Ζώντας παράνομα στην Κοπεγχάγη, αποφασίζει να φύγει για την Ιταλία με την ελπίδα ότι θα πάρει την άδεια παραμονής που θα του επιτρέψει να επιστρέψει στη Δανία που θεωρεί ότι είναι το σπίτι του. Αλλά η ζωή στην Ιταλία είναι πολύ διαφορετική απ’ ό,τι περίμενε... Μια σκληρή ματιά στο τι συμβαίνει σε ένα από τα πολλά ασυνόδευτα προσφυγόπουλα που εξαφανίζονται από τα κέντρα ασύλου της Δανίας και καταλήγουν στη σκοτεινή πλευρά της Ευρώπης.
Πλωτό Ξενοδοχείο «Ευρώπη»
του Βλάντιμιρ Τόμιτς
Το 1992, έφτασε στη Δανία ένα κύμα προσφύγων από τον πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Καθώς τα υπάρχοντα προσφυγικά στρατόπεδα ήταν εντελώς γεμάτα, ο Ερυθρός Σταυρός έφερε ένα τεράστιο πλοίο στα κανάλια της Κοπεγχάγης. Το Flotel Europa έγινε ένα προσωρινό σπίτι για χιλιάδες ανθρώπους που περίμεναν να βγει απόφαση για τις αιτήσεις χορήγησης ασύλου που είχαν καταθέσει. Μεταξύ αυτών και ένα αγόρι 12 ετών, ο Βλάντιμιρ, ο οποίος έφυγε από το Σαράγεβο μαζί με τη μητέρα και τον μεγαλύτερο αδερφό του. Έμειναν δύο χρόνια πάνω στο Flotel Europa. Δύο δεκαετίες μετά, ο Βλάντιμιρ, ο σκηνοθέτης, μας δείχνει πώς ήταν να μεγαλώνεις πάνω σε αυτό το γεμάτο από τον απόηχο του πολέμου πλοίο, μαζί με άλλα πράγματα που συνθέτουν την εφηβεία. Η ιστορία της ενηλικίωσης συνοδεύεται από προσωπικό αρχειακό υλικό σε VHS, τραβηγμένο από πρόσφυγες που μοιράστηκαν μαζί τους το «χωροχρονικό κενό» του Flotel.
Όνειρο Zωής
του Μορτέζα Τζαφαρί
Το δράμα των προσφύγων δεν έχει αρχή, αλλά δυστυχώς ούτε και τέλος. Αυτό στάθηκε αφορμή της καταγραφής μιας ελάχιστης πορείας της οδύσσειάς τους. Από τα παράλια της Τουρκίας έως της «κάποιας» εγκατάστασής τους στην Ελλάδα. Επιχειρήθηκε μια ιστορική καταγραφή στην τρέχουσα κατάσταση με τον κινηματογραφικό φακό να αποτελεί το πλέον σύγχρονο μέσον αυτού του δράματος. Αυτή η γενική καταγραφή αδυνατεί να καταγράψει μεμονωμένα το δράμα του κάθε ανθρώπου, αλλά διατηρεί την ελπίδα να αποτελέσει ένα αγκάθι στην αδιαφορία των ιθυνόντων.
