Άτυπη συνέχεια του αριστουργηματικού «Νοσταλγώντας το Φως», του σπουδαιότερου σύγχρονου κινηματογραφικού ντοκιμαντέρ.
Ο 74χρονος Χιλιανός σκηνοθέτης Πατρίσιο Γκουσμάν ξεκίνησε να σκηνοθετεί μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ στις αρχές της δεκαετίας του ’70 («La Respuesta de Octubre»), την πλέον ταραγμένη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της χώρας του. Κατά τη διάρκεια της χούντας θα συλληφθεί, αλλά το 1973 θα διαφύγει στη Γαλλία, απ’ όπου από το 1975 έως το 1979 θα παρουσιάσει σε τρία μέρη την εμβληματική «Μάχη της Χιλής».
Ένα καθηλωτικό χρονικό που καταγράφει την άνοδο του Σαλβαντόρ Αλιέντε στην εξουσία, τη διακυβέρνησή του, το πραξικόπημα του στρατηγού Πινοσέτ και τις πολιτικοκοινωνικές αλλαγές που ακολούθησαν, όλα μέσα από μια καθαρή, καίρια μαρξιστική ανάλυση. Πιστός σ’ αυτό το ύφος, θα συνεχίσει να σκηνοθετεί στρατευμένα, αλλά πάντα ευρηματικά ντοκιμαντέρ, εστιασμένα στη σύγχρονη χιλιανή ιστορία («Υπόθεση Πινοσέτ», «Σαλβαδόρ Αλιέντε»), αγωνιζόμενος σθεναρά ενάντια στην παρηγορητική δύναμη της λήθης.
Το 2010 θα υπογράψει το αριστούργημά του «Νοσταλγώντας το Φως», συνδυάζοντας με ανεπανάληπτο, πολιτικά άμεσο και απόλυτα συγκινητικό τρόπο κοσμολογία, φιλοσοφία, ιστορία και απλή καθημερινότητα. Κοινός τόπος τους η έρημος της Ατακάμα, όπου ένα από τα ισχυρότερα τηλεσκόπια του πλανήτη αναζητά στο φως των αστεριών τις απαρχές του σύμπαντος, αρχαιολόγοι διαβάζουν στα πετρώματά της τις γήινες γεωλογικές περιόδους, ενώ μάνες αγνοουμένων από την περίοδο του Πινοσέτ ψάχνουν στο έδαφός της τα κόκαλα των δολοφονημένων και θαμμένων εκεί παιδιών τους.
Συνεχίζοντας την προβληματική του «Νοσταλγώντας…», ο Γκουσμάν χρησιμοποιεί αυτήν τη φορά ως αφηγηματικό όχημα το νερό, ακολουθώντας το σε μια παρόμοια κινηματογραφική διαδρομή. Με εικόνες εικαστικής τελειότητας, περιγράφει το πώς το κυρίαρχο στοιχείο του πλανήτη αγκαλιάζει τη Χιλή και ορίζει τη μοίρα της, άμεσα δεμένη με τον ωκεανό και τους αιώνιους μύθους του. Από την Ατακάμα του Βορρά εστιάζει τώρα στην Παταγονία του Νότου, όπου συναντά τους «ανθρώπους του νερού», πρωτόγονες φυλές που κατοικούσαν εκεί προαιώνια. Από τους οκτώ χιλιάδες τον 18ο αιώνα, όμως, έχουν απομείνει τώρα μόνον 20 να συντηρούν τη γλώσσα και την παράδοση, εξαφανισμένοι από τους Βρετανούς αποίκους που έφτασαν εκεί από υδάτινους δρόμους.
Η σύνδεση του υγρού στοιχείου με την ιστορική καταγραφή, την ανθρωπολογία και την πολιτική (η ευρωπαϊκή αποικιοκρατία) γίνεται μάλιστα ισχυρότερη μέσα από την περίπτωση του «εκπολιτισμένου» ιθαγενή Τζέμι Μπάτον, ενώ δύο κουμπιά στα βάθη της θάλασσας ενώνουν το απώτατο παρελθόν με το χθες, δηλαδή τη χούντα του Πινοσέτ και τους αντιστασιακούς που εξαφάνιζε, πετώντας τα πτώματά τους στον ανοιχτό ωκεανό. Ένα απέραντο νεκροταφείο, μα και πηγή της ζωής για τη Γη ταυτόχρονα, δεξαμενή της ιστορίας του πλανήτη αλλά και ολόκληρης της ανθρώπινης μνήμης. Ακούστε το τραγούδι του.
Χιλή, Γαλλία, Ισπανία. 2015. Διάρκεια: 82΄. Διανομή: AMA FILMS.
Περισσότερες πληροφορίες
Το Μαργαριταρένιο Κουμπί
Δύο κουμπιά στον πάτο του ωκεανού συνδέουν το σύμπαν, τον πλανήτη μας και την ανθρώπινη μνήμη, μέσα από την ιστορία των αυτόχθονων ιθαγενών της Παταγονίας, των πρώτων Βρετανών αποίκων της Χιλής και των πολιτικών κρατουμένων της χούντας του Πινοσέτ.
