Με αφορμή την κυκλοφορία της ταινίας «Παγκόσμιος Πόλεμος Ζ», του πιο
ακριβού zombie movie που έγινε ποτέ, ακολουθούμε την ιστορική διαδρομή
του είδους αναλύοντας τα χαρακτηριστικά και τις προκλήσεις που ανοίγονται πλέον μπροστά του.
Δεν θυμάμαι πότε άκουσα για τελευταία φορά την έκφραση: «Άσε, φίλε μου, έχω γίνει ζόμπι τον τελευταίο καιρό», δεν έχει περάσει όμως και τόσος καιρός. Οι σαρκοβόροι νεκροζώντανοι μπορεί λοιπόν να υπήρχαν εδώ κι αιώνες στις αφηγήσεις του ευρωπαϊκού φολκλόρ, στην παράδοση του αϊτινού βουντού και στην οργιώδη αμερικανική λογοτεχνία του φανταστικού, όμως μια ταινία χαμηλού προϋπολογισμού ήταν αυτή που τους μετέτρεψε σε παγκόσμιο φαινόμενο το οποίο εξαπλώθηκε σαν επιθετικός πολιτισμικός ιός στις τέχνες και στην ποπ κουλτούρα.
Η «Νύχτα των Ζωντανών Νεκρών» του Τζορτζ Ρομέρο, εκτός από το να επαληθεύσει την παντοδυναμία του μέσου προσθέτοντας το λήμμα «ζόμπι» στα λεξικά των περισσότερων γλωσσών, αποτέλεσε την ίδια στιγμή ένα από τα σημαντικότερα δείγματα γραφής της αντι-κουλτούρας των ’60s. Το ασπρόμαυρο φιλμ τρόμου μπορεί να έγινε ευρύτερα γνωστό φέροντας τον παραπλανητικά γενικευμένο τίτλο του «καλτ», αλλά το πρωτοπόρο zombie movie αποτέλεσε πάνω από όλα κοφτερή πολιτική αλληγορία. Το 1968, μέσα στη δίνη των νεολαιίστικων κινημάτων αμφισβήτησης, ο Τζορτζ Ρομέρο μεταφράζει με τη «Νύχτα των Ζωντανών Νεκρών» σε όρους τρόμου τις ανησυχίες μιας επαναστατημένης γενιάς: η πυρηνική απειλή με φόντο το ψυχροπολεμικό σκηνικό, η φύση ενός συστήματος που φέρνει τον έναν άνθρωπο να τρώει τις σάρκες του άλλου, η διάλυση του κοινωνικού ιστού και η κατάρρευση αξιών, οι στρατιές νεκροζώντανων υπάκουων τηλεθεατών/καταναλωτών, ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία και η αριστοτεχνική αποδόμηση της δυτικής δικαιοσύνης στην τελευταία σκηνή του έργου βρίσκονται εκεί... Πίσω λοιπόν από τις κακομακιγιαρισμένες ορδές των ζόμπι κρυβόταν το πνεύμα των ’60s, καλλιτεχνικά ακατέργαστο κι εξόχως απειλητικό, αφήνοντας την πολύτιμη πολιτισμική κληρονομιά του στο είδος.
Έπειτα από δέκα χρόνια ο Τζορτζ Ρομέρο γυρίζει το καλύτερο zombie movie όλων των εποχών, το «Ξύπνημα των Νεκρών», στο οποίο δύο άντρες των ειδικών δυνάμεων και δύο άνθρωποι της τηλεόρασης –καθόλου τυχαία η σύνθεση– βρίσκονται οχυρωμένοι στο ναό του καταναλωτισμού που λέγεται mall, απέναντι σε ανθρώπινα τέρατα που οι «ίδιοι» δημιούργησαν. Στις δεκαετίες του ’70 και του ’80 γυρίζονται αρκετές ταινίες με ζόμπι, οι οποίες εξελίσσουν αισθητικά το είδος, που ανθεί πάντα στο περιθώριο της παγκόσμιας κινηματογραφίας. Ο εραστής του τρόμου Λούτσιο Φούλτσι με το «Zombie» (1979) μας συστήνει μια ωμή νεκροζώντανη φρικαλεότητα η οποία θα αγαπηθεί αργότερα από νεαρούς Αμερικανούς δημιουργούς, ενώ το «Τα Ζόμπι δεν Είναι Χορτοφάγα» (1985) του Νταν Ο’Μπάνον, με μια πρωτότυπη σατιρική διάθεση, εισάγει τη μόδα των γρήγορων ζόμπι στο σινεμά. Στα ’00s τα zombie movies μπαίνουν στο στάδιο της αυτοπαρωδικής ωρίμανσης γεννώντας αξιόλογες horror κωμωδίες, όπως το «Fido» (2006), το «Zombieland» (2009) –επική η σκηνή στο εξοχικό του Μπιλ Μάρεϊ– και πάνω από όλα το κορυφαίο αγγλικό φιλμ «Το Ξύσιμο των Νεκρών» (2004) του Έντγκαρ Ράιτ.
Η φετινή χρονιά όμως αποδεικνύεται ιστορική για τα ζόμπι στην οθόνη, αφού –έχοντας κάνει την αρχή με τη νεανική κομεντί «Αγάπησα Ένα Ζόμπι»– το Χόλιγουντ δείχνει να αναγνωρίζει και να αγκαλιάζει το είδος ύστερα από σχεδόν σαράντα πέντε χρόνια. Ο «Παγκόσμιος Πόλεμος Ζ», με budget που αγγίζει τα 200 εκατ. δολάρια και πρωταγωνιστή τον Μπραντ Πιτ, κερδίζει επάξια τον τίτλο του πιο φιλόδοξου zombie movie που γυρίστηκε ποτέ. Έχοντας ανεβεί από τα αλώνια του αμερικανικού underground στα σαλόνια του Χόλιγουντ, το παραγνωρισμένο είδος είναι έτοιμο να δοκιμάσει τώρα τις καλλιτεχνικές του αντοχές, καλούμενο να μην ξεχάσει μπροστά στα ελκυστικά πλούτη του mainstream τον αντισυμβατικό χαρακτήρα και την αιχμηρή πολιτική ματιά του.
