Μεταξύ 11 και 18/11 προτάθηκε, για τέσσερις συνολικά παραστάσεις, στο "Ολύμπια" Δημοτικό Μουσικό Θέατρο Αθηνών η πρώτη φετινή λυρική του παραγωγή, αυτή της κωμικής όπερας του Ντονιτζέττι "Ντον Πασκουάλε".
Με δεδομένο τον εν πολλοίς εξοστρακισμό του ρομαντικού μπελ-κάντο από την ΕΛΣ η ευχαρίστηση υπήρξε μεγάλη από την επαναφορά ενός ορόσημου της ιταλικής κωμικής όπερας και μάλιστα στον ίδιο χώρο όπου είχε γίνει η πρώτη (1949) αλλά και η τελευταία (2004) παρουσίασή του από τη Λυρική. Επιτάθηκε δε από το γεγονός η νέα παραγωγή στηρίχθηκε σε αμιγώς ελληνικές δυνάμεις και ικανοποίησε με την παραστατική καλαισθησία και σοβαρότητά της.
Στην πρώτη της οπερατική δουλειά η προερχόμενη από το χώρο του θεάτρου σκηνοθέτις Ελένη Ευθυμίου έστησε μία παράσταση συνεπή, με ρυθμό και σεβασμό προς τη μουσική, που ανέδειξε με χιούμορ τις έντονες ανατροπές καταστάσεων αλλά και τα σταθερά επίκαιρα μηνύματα του έργου.
Κομβικό ρόλο στην οπτικοποίηση με αισθητική από τη δεκαετία του ‘70 αλλά και τις ταινίες ενός Γουές Άντερσον έπαιξαν τα σκηνικά και τα κοστούμια της Ευαγγελίας Κιρκινέ. Το δεσπόζον (ημι)κυκλικό, περιστρεφόμενο σκηνικό μεταλλασσόταν άλλοτε σε αστικό σαλόνι της οικίας του Ντον Πασκουάλε (κατά περίπτωση άκαμπτο/αποστειρωμένο σε τόνους χρυσού χρώματος ως δείγμα της ισχύος του, ή ζωντανό/άτακτο σε παστέλ αποχρώσεις, μετά την "εισβολή" της Νορίνας) άλλοτε σε καφετέρια ή έναν κήπο, όπου ενεργούσαν ή παγιδεύονταν οι διάφοροι χαρακτήρες… Πολύχρωμα κοστούμια, χαριτωμένα γκαγκ, έντονοι φωτισμοί και μια επαρκώς "χορογραφημένη" κίνηση συνέβαλαν στη συνοχή του θεάματος. Η εμφανής έλλειψη μιας πιο λεπτοδουλεμένης θεατρικής καθοδήγησης των μονωδών (που θα συνέβαλε στην ακόμη γλαφυρότερη σκιαγράφηση των χαρακτήρων με την έντονη αναφορά στην κομμέντια ντελ’άρτε) αμβλύνθηκε από τη μεγάλη εμπειρία του συνόλου της διανομής αλλά και από το κέφι των υπολοίπων συντελεστών (συμπεριλαμβανομένων ηθοποιών και χορωδών).
Εξίσου επιτυχημένο, αν και όχι ανεπίληπτο, υπήρξε σε γενικές γραμμές και το ακρόαμα της παράστασης της 15/11, την οποία παρακολουθήσαμε. Η μουσική διεύθυνση του Γιώργου Ζιάβρα, επικεφαλής μίας αξιοπρεπούς Συμφωνικής Ορχήστρας του Δήμου Αθηναίων, διέθετε ενέργεια, παλμό και θεατρικότητα, αλλά δεν υπήρξε πάντοτε ιδανική σε ό,τι αφορά τη συνοδεία των τραγουδιστών λόγω της ατελούς διαχείρισης των δυναμικών, αποστολής ούτως ή άλλως επικίνδυνης στην απρόσφορης ακουστικής αίθουσα των "Ολυμπίων".
Της ισορροπημένης διανομής (δύσκολα θα μπορούσε να φαντασθεί κανείς καλύτερη στην παρούσα κατάσταση του ελληνικού λυρικού τραγουδιού!) ηγήθηκε ο βαθύφωνος Χριστόφορος Σταμπόγλης, που έχει ερμηνεύσει αρκετές φορές τον Ντον Πασκουάλε στο εξωτερικό. Καθώς δεν είναι ο basso buffo που απαιτεί για τη δικαίωσή του ο πρωταγωνιστικός ρόλος ούτε διαθέτει πλέον την κατά τόπους κρίσιμη φωνητική ευελιξία (π.χ. στην κολορατούρα), ο καταξιωμένος μονωδός έπεισε λιγότερο στις κωμικές πτυχές του ρόλου, αλλά συγκίνησε στις πιο δραματικές.
Πλάι του η υψίφωνος Δήμητρα Κωτίδου εντυπωσίασε ως Νορίνα χαρίζοντας το πληρέστερο μουσικοδραματικά πορτραίτο της βραδιάς. Ενώ διαθέτει μια φωνή με πολύ μεγάλες ευκολίες (ιδίως στην υψηλή περιοχή), κατάλληλη για βαρύτερες αναθέσεις, τραγούδησε με αίσθηση του ύφους, χωρίς αχρείαστες υπερβολές, ενώ και η πικάντικη υπόκριση νοηματοδότησε τον απρόσμενα χειραφετημένο χαρακτήρα.
Παραδόξως, λιγότερο ικανοποίησαν οι δύο μονωδοί που όλοι ανέμεναν να λάμψουν. Αν ο Μαλατέστα του βαρύτονου Χάρη Ανδριανού (που είχε τραγουδήσει το ρόλο και στην παραγωγή του Έντζο Ντάρα για την ΕΛΣ το 2004!) υπήρξε στη συγκεκριμένη παράσταση μάλλον υποτονικός/άκεφος φωνητικά και υποκριτικά σε σχέση τα γνωστά στάνταρντς του, αλλά οπωσδήποτε επαρκής, ο Ερνέστο του τενόρου Βασίλη Καβάγια ευχαρίστησε μόνο δραματικά. Το τίμπρο ήχησε σκληρό για ένα ρόλο που απαιτεί ικανότητες legato τραγουδιού και αίσθηση γραμμής για την καντιλένα του, αρετές που απουσίαζαν στην άρια του ή έγιναν οριακά αντιληπτές στο ντουετίνο με τη Νορίνα. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι ο πλέον κατάλληλος για το ρομαντικό μπελ-κάντο τενόρος μας βρέθηκε απλώς σε μια κακή βραδιά…
Τις θετικές εντυπώσεις από μια παραγωγή, που θα άξιζε να επαναληφθεί, συμπλήρωσε το προσεγμένο τραγούδι και η κεφάτη σκηνική παρουσία της Χορωδίας του Δήμου Αθηναίων (διδασκαλία: Σταύρος Μπερής).
Ο μήνας είχε ανοίξει (4/11) με ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ρεσιτάλ του βαρύτονου Άρη Αργύρη στην "Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Αυτή η δεύτερη μέσα σ’ένα χρόνο εμφάνιση του διεθνούς εμβέλειας καλλιτέχνη στο αθηναϊκό Μέγαρο ήλθε να καλύψει μία μακράν οφειλόμενη παράλειψη.
Εδώ και πάνω από μία δεκαπενταετία περίπου, από τότε δηλ. που εγκαταστάθηκε μόνιμα στο εξωτερικό και άνοιξε τα φτερά του (ιδίως στη Γερμανία, όπου πέραν των πολλών εμφανίσεων του σε λυρικά θέατρα, διατελεί και καθηγητής στην Πανεπιστήμιο Καλών Τεχνών του Βερολίνου), οι παρουσίες του στα ελληνικά μουσικά πράγματα -και την ΕΛΣ- είναι ελαχιστότατες!
Συνοδευόμενος από τον Γερμανό πιανίστα Πέτερ Μπόρτφελτ, ο Αργύρης παρουσίασε -στην αίθουσα που είχε κερδίσει το 1999 την υποτροφία "Μαρία Κάλλας"- ένα πρόγραμμα με φωνητικά αποσπάσματα από όπερες των Βέρντι και Βάγκνερ, δηλαδή των δύο συνθετών στους οποίους εστιάζεται κυρίως η σταδιοδρομία του. Ένα αντίστοιχο πρόγραμμα αυτής της οπερατικής "carte de visite" του είχε παρουσιάσει προ διετίας στο Μέγαρο της Θεσσαλονίκης.
Σε όλες τις ερμηνείες του εντυπωσίασε το μέγεθος της φωνής (παρά την ενίοτε ανεπαίσθητα οριακή ορθοτονία), η γενναιοδωρία και η μεγάλη θεατρικότητα του τραγουδιού, που υποδήλωνε σαφή σκηνική εμπειρία και εξοικείωση με τους ρόλους, η λαγαρή εκφορά του αδόμενου λόγου αλλά και η στιβαρή σκηνική παρουσία. Ο Αργύρης δεν σκιαγραφούσε απλά, αλλά βίωνε τους χαρακτήρες, με αποτέλεσμα κάθε άρια να ηχεί σαν μια μικρή, αυτόνομη δραματική σκηνή!
Από τις άριες του Βέρντι ευχαρίστησε ιδιαίτερα η γεμάτη ευγενές συναίσθημα ερμηνεία αυτής του Ροντρίγκο από την Γ’ πράξη του "Ντον Κάρλο" και ο σκοτεινός, απειλητικός μονόλογος του Ιάγου από την Β’ πράξη του "Οθέλλου". Παρά το legato τραγούδι και την αδιαμφισβήτητη αμεσότητά τους, μάλλον υπερβολικές και στερούμενες μεγαλύτερων εκλεπτύνσεων πρόβαλαν οι ερμηνείες της άριας του Ναμπούκκο από την Δ’ πράξη της ομώνυμης όπερας και αυτής του Ριγολέττου από την Β’ πράξη της ομώνυμης όπερας, οι οποίες σκιάσθηκαν, εξ άλλου, και από μια κάποια παλιομοδίτικη υπόκριση.
Ακόμη πιο ερεθιστικό υπήρξε το αφιερωμένο στον Ρίχαρντ Βάγκνερ σκέλος της βραδιάς! Και τούτο γιατί η ολοένα και πιο σκουρόχρωμη φωνή του Αργύρη αλλά και η πολύ καλή άρθρωση της γερμανικής γλώσσας τού επιτρέπουν πλέον αναμετρήσεις με μείζονες βαγκνέριους ρόλους, και δη αυτούς για τους οποίους ενδείκνυται φωνή μπασοβαρύτονου, όπως ο Βόταν (τους δύο μονολόγους του οποίου από το "Χρυσό του Ρήνου" και από το φινάλε της "Βαλκυρίας" απέδωσε συναρπαστικά) ή ακόμη ο Ολλανδός (με το μονόλογο του οποίου από την Α’ πράξη του "Ιπτάμενου Ολλανδού" ολοκλήρωσε επιτυχημένα το ρεσιτάλ). Ενδιάμεσα με ευπρόσδεκτη ποιητικότητα αποδόθηκε η άρια του Βόλφραμ από την Γ’ πράξη του "Τάνχωυζερ".
Ο Αργύρης ευτύχησε να έχει ως συνοδοιπόρο έναν εξαιρετικό από κάθε άποψη πιανίστα, του οποίου η γεμάτη αποχρώσεις και μουσικότητα συνοδεία πρόδιδε συνεχώς τη μεγάλη εμπειρία στη μουσική προετοιμασία λυρικών έργων. Ο Μπόρτφελτ, όμως, εντυπωσίασε εξίσου και σε σειρά εμβόλιμων πιανιστικών κομματιών του Λιστ. Τα 4 από αυτά, που γράφηκαν με αφορμή το θάνατο του -γαμπρού του- Βάγκνερ ("Στο μνήμα του Ρίχαρντ Βάγκνερ", "R.W. Venezia" αλλά και οι δύο εκδοχές της "Πένθιμης γόνδολας"), αποδόθηκαν με υποβλητικότητα και ακριβή ανάδειξη της αρμονικής τους πρωτοτυπίας. Η "Παράφραση κοντσέρτου πάνω στον ‘Ριγολέττο’ του Βέρντι" παρέσχε πάλι ευκαιρία να εκτιμηθεί ακόμη περισσότερο ο πλούτος και το βάρος του ήχου του πιανίστα, αλλά και η δεξιοτεχνική του δεινότητα!
Αυτό το υποδειγματικό από πλευράς δομής, ειρμού και προετοιμασίας πρόγραμμα (στα συν προσμετρώνται και οι προβολές σε υπερτίτλους της ελληνικής μετάφρασης των αδόμενων οπερατικών κομματιών) ολοκληρώθηκε με τις θερμότατες επευφημίες του κοινού, αλλά και ένα …μάλλον αδόκητο ανκόρ, το δημοφιλές "Largo al factotum" του Φίγκαρο από τον "Κουρέα της Σεβίλλης" του Ροσσίνι. Η ενδεχομένως εύλογη αυτή αναφορά στο ελληνικό παρελθόν του τραγουδιστή υπήρξε, πάντως, λιγότερο προφανής τόσο ως αταίριαστη, τελευταία εντύπωση ενός άρτιου ρεσιτάλ όσο και ως υπενθύμιση ενός μάλλον ξεπερασμένου υφολογικά τρόπου ερμηνείας της κοσμαγάπητης άριας…
Η επισκόπηση της λυρικής επικαιρότητας του Νοεμβρίου δεν θα μπορούσε να παρακάμψει το ρεσιτάλ που έδωσε ο Γιόνας Κάουφμαν στη Θεσσαλονίκη με αφορμή τους -εντυπωσιακούς- εορτασμούς για τα 25 χρόνια λειτουργίας του τοπικού Μεγάρου Μουσικής (9/11).
Η παρακολούθησή του στην ασφυκτικά γεμάτη "Αίθουσα Μ1", κατόπιν ευγενικής πρόσκλησης της διεύθυνσης του θεσμού, επιβεβαίωσε την αίσθηση ενός bis repetita σε σχέση με την προηγούμενη εμφάνισή του στο αθηναϊκό Μέγαρο μόλις επτά μήνες νωρίτερα (9/2). Η αιτία πρέπει να αναζητηθεί …στο ίδιο ακριβώς (!) πρόγραμμα, στον ίδιο -πιστό και τακτικό συνεργάτη- αρχιμουσικό (τον Γερμανό Γιόχεν Ρήντερ), στη -δυστυχώς- σχεδόν ίδια φωνητική κατάσταση (κατά τι επιδεινωμένη από ένα κρύωμα), αλλά και στο ίδιο σκηνικό κύρος και γκελ του 56χρονου οπερατικού σούπερ-σταρ στο κοινό. Μολονότι δεν βρίσκεται πια στην απόλυτη ακμή του, ο διάσημος Γερμανός τενόρος γοήτευσε δίχως δυσκολία και τους φιλόμουσους της συμπρωτεύουσας.
Το ετερόκλητο και όχι ιδανικά δομημένο πρόγραμμα (περισσότερο αντιπροσωπευτικό της δισκογραφίας παρά της καριέρας του) κύλισε, προφανώς για λόγους οικονομίας δυνάμεων, αντιστρόφως ανάλογα του ενδιαφέροντός του.
Ολόκληρο το αφιερωμένο στην όπερα πρώτο μέρος περιελάμβανε μόλις …4 άριες από το ιταλικό και γαλλικό ρεπερτόριο ("Τζοκόντα" του Πονκιέλλι, "Κάρμεν" του Μπιζέ, "Τόσκα" του Πουτσίνι, "Αντρέα Σενιέ" του Τζορντάνο), ασφαλείς και πολλάκις τραγουδισμένες επιλογές. Σε όλες ο Κάουφμαν έλαμψε ελάχιστα, λόγω ενός τίμπρου "σκούρου" (εγγύτερου σε αυτό βαρυτόνου στη μεσαία και χαμηλή περιοχή, αλλά με δεδομένη άνεση στις ψηλές νότες), όθεν ελάχιστα μεσογειακού και φωτεινού, και μιας κάποιας ερμηνευτικής/τεχνικής επιτήδευσης (ιδιαίτερος τρόπος προσέγγισης της υψηλής φωνητικής περιοχής, κατάχρηση πιάνι και εκλεπτύνσεων δυναμικής).
Βέβαια, έστω και χωρίς την πολυπόθητη αμεσότητα, η εμπειρία των ρόλων και η δεδομένη σκηνική ευγένεια και κομψότητα κατάφεραν να κλέψουν τις εντυπώσεις, πολλώ δε μάλλον που η συνοδεία της ΚΟΘ υπό τον αξιόπιστο Ρήντερ υπήρξε συναρπαστική. Το σύνολο επιβεβαίωσε την άριστη φόρμα του, αποδίδοντας έξοχα αρκετά, εκτενή και δημοφιλή ορχηστρικά αποσπάσματα από όπερες. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει για τα ξύλινα πνευστά, που εντυπωσίασαν στις σολιστικές (Καραγκούνης στην άρια από την "Τόσκα", Όθων Γκόγκας στα αποσπάσματα από την "Κάρμεν") ή συνολικές τους παρεμβάσεις (πχ. στο "Χορό των ωρών" από την "Τζοκόντα").
Όπως και στην Αθήνα, το δεύτερο μέρος υπήρξε λιγότερο ενδιαφέρον, παρότι ξεκίνησε με τις ωραιότερες ερμηνείες της βραδιάς σε δημοφιλείς άριες από βιεννέζικες οπερέτες ("Η Χώρα του μειδιάματος" του Λέχαρ, "Η πριγκήπισσα του τσίρκου" του Κάλμαν) και μια θαυμάσια εκτέλεση από την ΚΟΘ της εισαγωγής στην πρώτη οπερέτα. Ατυχώς, ολοκληρώθηκε με αρκετά τραγούδια …από κινηματογραφικές ταινίες ("Κάποτε στην Αμερική", "Η Αποστολή", "Ο Μονομάχος"), τα οποία σίγουρα δεν ενδείκνυνται να ακούγονται σε αίθουσες συναυλιών (χωρίς δηλ. τη δύναμη της εικόνας) και αποδόθηκαν -παραδόξως- με μικρόφωνο… Ενδιάμεσα η ΚΟΘ απέδωσε μέχρι και τη μουσική των τίτλων από τον χολλυγουντιανό "Σούπερμαν".
Μια ανθολογία τέτοιων επιλογών δεν μπορούσε, εύλογα, να οδηγήσει το ρεσιτάλ στην επιθυμητή θριαμβευτική κορύφωση, κάτι που δεν συνέβη ούτε και με τα …5 ανκόρ! Κινούμενα και αυτά στη λογική του β’ μέρους του προγράμματος (πέρα από κομμάτια των Τάουμπερ, Μορρικόνε, Ρότζερς ακούσθηκε μέχρι και το …"Strangers in the night"!), παρείχαν τουλάχιστον ευκαιρία να απολαύσει κανείς τη φωνή του Κάουφμαν χωρίς οπερατική τοποθέτηση, με μεγαλύτερη απλότητα. Αν συνυπολογισθούν η θέρμη του κοινού και η γενναιοδωρία του τραγουδιστή, η βραδιά τελείωσε με τη δέουσα για την περίσταση ενθουσιώδη διάθεση – λιγότερο προφανή, σίγουρα, για τους πιο απαιτητικούς φιλόμουσους…
Περιγραφή φωτογραφίας εξωφύλλου: Η Νορίνα (Δήμητρα Κωτίδου) κάνει αβίωτη τη ζωή του Ντον Πασκουάλε (Χριστόφορος Σταμπόγλης): σκηνή από την Β’ πράξη της όπερας του Ντονιτζέττι "Ντον Πασκουάλε" που ανέβηκε σκηνικά μεταξύ 11 και 18/11 στο θέατρο "Ολύμπια", © Βαγγέλης Πατσιαλός
> Δείτε όλες τις συναυλίες της εβδομάδας στον οδηγό μουσικής του "α".
