Ο πανδαμάτωρ. Έχει χαρακτηριστεί και ο έρωτας έτσι, αλλά και ο ύπνος, ήδη από τον καιρό του Ομήρου. Όμως αυτή η αρχαία λέξη ταιριάζει πρώτα και κύρια στον χρόνο –που ο Διονύσης Σαββόπουλος τον απεικονίζει να "τρέχει χύμα", στον τίτλο της αυτοβιογραφίας του. Η οποία κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη και αναμένεται να γίνει ένα από τα πιο πετυχημένα μουσικά (και μη) βιβλία του 2025, για λόγους που δεν χρειάζονται ιδιαίτερη εξήγηση: όπως και να στέκεται κανείς απέναντί του, δεν χωράει αμφιβολία ότι μιλάμε για έναν από τους σπουδαιότερους Νεοέλληνες.
Το πρώτο πράγμα που πρόσεξα καθώς φυλλο-γνωριζόμουν με το έργο, προτού ξεκινήσω να διαβάζω, ήταν η αφιέρωση: "στην Άσπα"· τη σύζυγό του, δηλαδή, από το 1967. Κράτησα μια σημείωση, καθώς θυμήθηκα ένα παλιό οικογενειακό τραπέζι και μια γλαφυρή διήγηση, από έναν συμμαθητή του, ο οποίος δεν βρίσκεται πια εν ζωή. Κι έπειτα την υπογράμμισα νοερά, όταν έφτασα στη σελίδα 18 και είδα τον Σαββόπουλο να επιθυμεί να κρατήσει σαφείς αποστάσεις από τα ψέματα. Αποφάσισα, δηλαδή, να χρησιμοποιήσω την αφιέρωση ως "κρας τεστ" ειλικρίνειας. Το οποίο και πέρασε θριαμβευτικά.
Πάντα πίστευα, βλέπετε, ότι Σαββόπουλος δίχως ψεματάκια δεν γίνεται. Όχι, δεν τον αποκαλώ ψεύτη. Εννοώ ότι η δημόσια του περσόνα εμπεριέχει και μια διάσταση διαρκούς επαν-επινόησης, με έναν τρόπο μπομπντυλανικό. Λίγο-πολύ, νομίζω, το λέει και ο ίδιος στο οπισθόφυλλο, γράφοντας "τώρα ο ρόλος θα μιλήσει για τον δημιουργό του. Ένα παιχνίδι είναι. Ένα κόλπο". Ένα ακόμα παιχνίδι, λοιπόν; Μπορεί. Πάντως οι κανόνες του απαιτούσαν θάρρος, στριμώγματα, εξομολογήσεις, τσαλακώματα. Και δεν δίστασε. Αν και διόλου δεν μας χρωστούσε να μιλήσει για την προσωπική του ζωή, τα είπε σταράτα και για τη σοβαρή κρίση που πέρασε ο γάμος του με την Άσπα και για τη συγχώρεση που ακόμα δεν έχει βρει από τους γιους του (για τη σκληρότητα που έδειξε μερικές φορές ως πατέρας), μα και για τα σφάλματά του απέναντι σε συνοδοιπόρους σαν τον Θάνο Μικρούτσικο ή τον Γιώργο Νταλάρα.
Αυτή η στάση, λοιπόν, προσφέρει πολλά στο "Γιατί Τα Χρόνια Τρέχουν Χύμα", επειδή το κρατάει μακριά από τη μάστιγα των βιογραφιών-αγιογραφιών, στις οποίες οι καλλιτέχνες στήνονται σε βάθρο και λιβανίζονται, χάνοντας την ανθρώπινη ιδιότητά τους. Πάντως, δεν είναι το μόνο προτέρημα. Όταν αυτοβιογραφείται μια τόσο κομβική φιγούρα, μεγάλο κέρδος είναι και οι μικρές πινελιές από το πλαίσιο της εποχής όπου έδρασε, μα και οι καθημερινές ιστορίες από τη συνύπαρξη με άλλους κορυφαίους. Και τέτοια πράγματα αφθονούν εδώ, ακόμα κι αν χωράει συζήτηση για το κατά πόσο ο Σαββόπουλος θυμάται σωστά ή όχι κάποια από τα γεγονότα τα οποία εξιστορεί –το έχει θίξει και ο Νίκος Σαραντάκος στο blog του αυτό, παρότι (ορθώς) χαρακτηρίζει τέτοιες πιθανές ανακολουθίες ως "παρωνυχίδες" .
Πόσο ζωντανές, ας πούμε, είναι εκείνες οι εικόνες με το ραδιόφωνο από βακελίτη που δούλευε μέσω λυχνίων, στο πατρικό του στη Θεσσαλονίκη ή των νοικοκυριών με τα βερμούτ και τα ραδιοπικάπ έπιπλα με τους μπακλαβαδωτούς καθρέφτες. Πόσο διαφορετική η Μύκονός του, όπου τα βαπόρια δένανε αρόδο γιατί δεν υπήρχε προβλήτα και οι τουρίστες κατέβαιναν σε βάρκες που πλεύριζαν το πλοίο. Τι ωραίο το παρασκήνιο του "Ας Κρατήσουν Οι Χοροί", η διήγηση για το πώς πείραζαν τον Γρηγόρη Μπιθικώτση –ο οποίος είχε σκάσει, λέει, με την επιτυχία του Σταμάτη Κόκοτα– ή η ανάμνηση του Μάνου Λοΐζoυ να ρίχνει σουρωτή στη ρετσίνα του, ώστε να μοιάζει κομματάκι με σαμπάνια. Αλλά και τι πολύτιμη η δίχως περιστροφές σκιαγράφηση της παλιάς Θεσσαλονίκης ως πόλης Χριστιανών, Εβραίων και Μουσουλμάνων, σε μια εποχή πληροφορίας που, παραδόξως, γιγαντώνει την άγνοια των νεότερων. Χώρια οι αναφορές για το "Φουτζιγιάμα" παρελθόν του ιστορικού "Rodeo", για το "Φαληρικόν" παρελθόν του "Κυττάρου", για τις εκδόσεις Γαλαξίας ή για το καφενείο "Το Βυζάντιον".
Υπάρχουν κι άλλα τέτοια· πολλά. Αρκετά, μάλιστα, τα διηγήθηκε και από μικροφώνου, μήνες πριν την έκδοση της αυτοβιογραφίας, στο πλαίσιο της διήμερης συναυλίας-γιορτής που έστησε για τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης στο Ηρώδειο, τον Ιούλιο του 2024. Εκεί είπε και τα περισσότερα από τα πολιτικά, για τα οποία πολύς κόσμος θα αγοράσει, μάλλον, το βιβλίο. Πρόκειται, ασφαλώς, για σημαντική παράμετρο του ποιος ήταν κι έγινε ο "Νιόνιος", ενώ τα χρόνια έτρεχαν χύμα. Όμως δεν ξέρω αν εξηγείται πλήρως από τα εδώ γραφόμενα.
Για εμένα, δηλαδή, όσο κι αν πόθησε να αναγνωριστεί (και) ως σημαίνων στοχαστής, πέρα από μέγας τραγουδοποιός, δεν το κατάφερε. Και δεν το λέω αυτό με άξονα τα όσα διαδραματίστηκαν επί "Κουρέματος" (1989), όπως πολλοί επικριτές, αφού ούτε τα έζησα, ούτε και προέρχομαι, πολιτικώς, από τη μεριά όσων ένιωσαν προδομένοι. Είναι ενδιαφέρουσες, βέβαια, οι αφηγήσεις του περί διασπάσεων στους Λαμπράκηδες (για τη σωστή μορφή πάλης ενάντια στον καπιταλισμό) ή το πώς κοιτάει έναν ξεκάθαρο αντίπαλο σαν τον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο Β’, ενώ υπάρχει σαφής θέση ενάντια και σε ό,τι αποκαλεί "κομματίλα" της Αριστεράς, αλλά και στο ΠΑ.ΣΟ.Κ., στο οποίο προσάπτει αλαζονεία και φτηνό προοδευτισμό.
Θεωρώ, ωστόσο, όπως έγραψα και με αφορμή την προαναφερθείσα συναυλία για τη Μεταπολίτευση, ότι η ανάλυσή του για την άνοδο των μικρομεσαίων και η εκ μέρους του αναγόρευσή τους σε θεματοφύλακες της δημοκρατίας παραείναι ευφορική και φιλοτεχνημένη υπό το προσωπικό του πρίσμα, για να έχει γενική ισχύ. Επίσης, πιστεύω ότι στην ιδεολογική του πλεύση έπαιξαν μεγαλύτερο ρόλο τα γκρινιάρικα ψου-ψου-ψου πολλών Αριστερών του 1970 για τη φλογερή του σχέση με το rock, το οποίο έβλεπαν ως παραχώρηση στον καταναλωτισμό και στον αμερικάνικο τρόπο ζωής, με αποτέλεσμα να μη στηρίξουν τις πιο μεγάλες του δημιουργίες.
Στάθηκα απογοητευμένος και σε μερικά ακόμα σημεία, όμως. Δεν ξέρω, λ.χ., γιατί ο Στέλιος Ράμφος σκιαγραφείται ως "σοφός άνθρωπος": δεν το κατανοώ. Ούτε γιατί προέκυψαν τόσο φευγαλέες οι αναφορές στον Bob Dylan και στον Georges Brassens, αφού στο δικό μου μυαλό ήταν η τριβή και ο διάλογος με όσα κόμισαν που γαλβάνισαν τον νεαρό Σαββόπουλο και αυτά που πρωτοξεπήδησαν από το δικό του ταλέντο. Επιπλέον, δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει, ξανά-μανά, να κηρύξει για τα "τρελόχαρτα" και την αποφυγή της υποχρεωτικής στράτευσης, τονίζοντας ότι ο ίδιος κατέφυγε εκεί γιατί ήταν απλώς ένας λουφαδόρος. Σήμερα, δηλαδή, δεν υπάρχουν λουφαδόροι; Μήπως ν' αφήσει σε εμάς, που πήγαμε στρατιώτες, την όλη τοποθέτηση;
Μετά, είναι πάλι εκείνο το ευφορικό πορτρέτο της δεκαετίας του 1980, της Αλλαγής των μικρομεσαίων, ιδωμένο όχι στην πολιτική του διάσταση, μα στην καλλιτεχνική του. Παντού άκουγες ωραίες μουσικές, λέει –Γιάννη Σπανό, Δήμο Μούτση, Σταύρο Κουγιουμτζή, Σταύρο Ξαρχάκο. Παράξενο ετούτο το παντού, αφού είμαι βέβαιος ότι άκουγες και Λευτέρη Πανταζή και Άντζελα Δημητρίου και διάφορα συναφή: 1984, δεν ήταν, αλήθεια, που βγήκε το "ποια θυσία έχει κάνει αυτή για σένα"; Ή μια τόσο πρώιμη χρονολογία χαλάει το αφήγημα της διακόρευσης του ηρωικού μικρομεσαίου από το κτήνος του νεοπλουτισμού; Τέλος, έμεινα ειλικρινά απορημένος όταν έφτασε στους πιο πρόσφατους επιγόνους των ωραίων ημερών του ελληνικού πενταγράμμου, προτείνοντας τον Πάνο Μουζουράκη, τον Κωστή Μαραβέγια και "την Καρακώστα". Στάθηκα αμήχανος, για λίγο. Ποια Καρακώστα, τη Λαμπρινή ή τη Βασιλική; Έπρεπε να θυμηθώ ότι είχε συνεργαστεί με την τελευταία, ώστε να τοποθετήσω την ψηφίδα. Περάσαμε, δηλαδή, από το Ζήτω Το Ελληνικό Τραγούδι, στο Ζήτω Που Καήκαμε. Οι νουθεσίες στους ράπερ έλειπαν, μετά.
Ελπίζει να βρούμε την αυτοβιογραφία του διασκεδαστική, σημειώνει ο Σαββόπουλος στο οπισθόφυλλο. Πράγματι, έστω και κρατώντας τις παραπάνω ενστάσεις, έτσι την αποτιμώ, προσθέτοντας και τούτη της τη διάσταση στα κέρδη. Μάλιστα, είναι εντυπωσιακό το πόσο εύκολα διαβάζεται: "μονορούφι", όπως λέμε. Στην αρχή με προβλημάτισε αυτό, σκέφτηκα μήπως δηλώνει, συνάμα, και μια απλοϊκότητα, η οποία δεν συνάδει με έναν άνθρωπο που δεν "διαβάζεται" τόσο εύκολα, που ένα κομμάτι του βρίσκεται μονίμως χαμένο στο πανάρχαιο σύμπαν του τραγουδιού, που έγραψε τόσο υπέροχους στίχους. Όταν είδα, όμως, πώς φτιάχτηκε, κατάλαβα ότι πρόκειται για ζωντανή αφήγηση, η οποία έγινε βιβλίο. Και θυμήθηκα ένα πρωινό που είχαμε ραντεβού μαζί του, εγώ, ο Θανάσης Βούτσινος και ο Αντώνης Γλυκός, ότι έτσι ακριβώς μας μιλούσε και από κοντά, με το χάρισμα θαρρείς των παλιών παραμυθάδων, που σε καθίζουν κάτω και σε μαγνητίζουν με τις χειμαρρώδεις τους διηγήσεις. Το ίδιο δεν κάνουν και οι σπουδαίοι τραγουδοποιοί;
Διαβάστε Επίσης
