© Κώστας Κατριός
Καθώς ετοίμαζα αυτή τη συνέντευξη, πληροφορήθηκα τον θάνατο του Ντέιβιντ Λιντς. Τι σήμαινε για εσάς το σύμπαν των εικόνων και των ήχων του, με δεδομένο ότι δεν ασχολείστε μόνο με τη μουσική, αλλά και με τη σκηνοθεσία;
Όλοι οι σκηνοθέτες που έχουν περάσει στο DNA μου λόγω έκθεσης και αγάπης, έχουν περάσει εκεί σε σχέση κυρίως με τη μουσική στις ταινίες τους –τουλάχιστον αυτής της γενιάς ή νεότερων, με των οποίων τη μουσική μπορούσα να ταυτιστώ και να παθιαστώ. Άλλωστε, το αρχικό μου όνειρο ήταν να γράψω μουσική για ταινίες και οι μουσικοί των αγαπημένων μου σκηνοθετών ήταν τα ινδάλματά μου. Έτσι, ο Λιντς θα είναι στο μυαλό μου και στην καρδιά μου πάντα παρέα με τον Angelo Badalamenti, με το "Blue Velvet" και όλα τα καταπληκτικά θέματα που έγραψε για τις ταινίες του.
Γενικά, ως θεατής, βλέπω τις ταινίες συναισθηματικά και βιωματικά: δεν έχω στα γνωσιακά μου εργαλεία ό,τι χρειάζεται για να τις κρίνω. Οι δικές μου μικρές ταινίες είναι εικαστικές και περιγράφουν μια ιστορία με εξπρεσιονιστικό και πολύ αφαιρετικό τρόπο. Περισσότερο δημιουργώ περιβάλλοντα για να κινηθεί ο θεατής ελεύθερα, δημιουργώντας τους δικούς του συνειρμούς και τις δικές του επεξηγήσεις.
Ακούγοντας το νέο σας άλμπουμ, ένιωσα το εναρκτήριο "Exit" να με καλεί ν' αποδράσω: όχι λόγω τίτλου, αλλά μέσω της σύνθεσης. Το "σκηνοθετήσατε" έτσι; Από τι επιθυμείτε να διαφύγουμε;
Ξεκινάω το Omni με το "Exit", σαν ένα παράθυρο προς μια διαφορετική νοητική και συναισθηματική κατάσταση από αυτήν που βιώνουμε στην καθημερινότητα: μια προσωρινή αποδέσμευση, με σκοπό να ονειρευτούμε και να επαναπροσδιοριστούμε. Σαν διαλογισμός μέσα από τη μουσική, με επανάληψη και ένταση, με ιεροτελεστική διάθεση και διονυσιακό τόνο. Δεν μου ζητάει να αποδράσω, με βοηθάει να ξεκινήσω ένα ταξίδι. Μπορείτε να το δείτε ως έξοδο από το αεροδρόμιο και επιβίβαση στο αεροπλάνο ή, μάλλον, στο διαστημόπλοιο.
Το 1947, ο Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν έγραψε ότι η απόδραση μπορεί να είναι και πράξη "ηρωική", όταν ο έξω κόσμος μετατρέπεται σε κάτι σαν φυλακή. Άλλοι, πάλι, πιστεύουν ότι αποτελεί προθάλαμο της αδράνειας. Εσείς πού στέκεστε;
Είμαι της άποψης πως η μοναδική μου φυλακή είμαι ο ίδιος, οπότε η αντίληψη της απόδρασης έχει πιο πολύπλοκα χαρακτηριστικά, για μένα. Όμως, στα σίγουρα, είμαι στην πλευρά της πράξης. Σε όλα τα πράγματα, με ενδιαφέρει η διαδικασία και το ταξίδι. Το να καταλήξω στην αδράνεια, για τον έναν ή τον άλλον λόγο, είναι μια μικρή και βαρετή διαδρομή. Βέβαια, η λέξη απόδραση έχει πολλές σημασίες σήμερα, αν σκεφτεί κανείς πως είμαστε σχεδόν δέσμιοι της ψηφιακής μας ζωής. Γνωρίζω αρκετούς ανθρώπους που κάθε τόσο "αποδρούν" από τα κοινωνικά μέσα, για ένα διάστημα. Κινούμαι προς αυτή την κατεύθυνση κι ο ίδιος, σε γενική αναθεώρηση της ψηφιακής μου ζωής: πόσο αυτή με βλάπτει, πόσο μου στερεί από τη φυσική μου ζωή.
Προσπαθώντας να περιγράψω το Omni σε έναν φίλο, είπα ότι μου θύμισε μια συναυλία των Orbital στο Λίβερπουλ, όπου η μουσική ήταν μεν ηλεκτρονική και χορευτική, μα την απολαύσαμε περισσότερο με το μυαλό μας και με τα μάτια κλειστά. Πόσο κοντά ή μακριά είναι μια τέτοια αποτίμηση από το δικό σας όραμα;
Η διάθεση με την οποία έγραψα τη μουσική του Omni είναι αφηγηματική. Προσπαθώ να πω, με τον τρόπο που μπορώ, μια ιστορία για το σύμπαν, για όλα όσα υπάρχουν και όλα αυτά που θα υπάρξουν. Παρότι η ιστορία αφορά την καρδιά και το μυαλό, η "γλώσσα" της ηλεκτρονικής μουσικής που χρησιμοποιώ εμπεριέχει τη σύγχρονη χορευτική κουλτούρα, οπότε το σώμα ως αναφορά δεν μπορεί να μην περιλαμβάνεται. Το Omni είναι για χορό, συναίσθημα και σκέψη μαζί.
Δεν δυσκολεύομαι να φανταστώ το Omni να λειτουργεί και σε ζωντανό πλαίσιο –ίσως σε κάποιο καλοκαιρινό φεστιβάλ; Υπάρχουν τέτοια σχέδια;
Στο βασικό σχέδιο υπάρχει το performance και φαντάζομαι πως θα πραγματοποιηθούν live, μέσα στους επόμενους μήνες. Αυτόν τον καιρό τελειώνω την επεξεργασία των βίντεο που θα συνοδεύουν τη μουσική στα live μου. Ξεκίνησα να ετοιμάζω την εικόνα πέρσι τέτοιον καιρό, κινηματογραφώντας υπέροχη φύση στην Ήπειρο, στη Μακεδονία, στην Αιτωλοακαρνανία, αλλά και στη βόρεια Πελοπόννησο και στη Στερεά Ελλάδα: δάση, ποτάμια, βιότοπους και χιονισμένες κορυφές, μαζί με εργοστάσια, φράγματα, τεχνητές λίμνες και όλη την ανθρώπινη δομή, σε λειτουργία ή παρατημένη.
Πάνω σε αυτή την εικόνα του ελληνικού περιβάλλοντος, φυσικού και τεχνητού, έβαλα να κινούνται ψηφιακά συστήματα εμπνευσμένα από τη φύση, τη γεωμετρία και τα υλικά της. Εξελίσσω ως ξεχωριστό εγχείρημα την εικόνα μου τα τελευταία χρόνια, από τη συναυλία της επανένωσης των Στέρεο Νόβα (2018), για την οποία δημιούργησα τα βίντεο, μέχρι τις συναυλίες μας με τον Κ. ΒΗΤΑ στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής Σκηνής. Θεωρώ, πια, πως η εικόνα είναι αναπόσπαστο μέρος του έργου κι ας είναι τόσο δύσκολη και απαιτητική η δημιουργία της. Βοηθάει με έναν κρίσιμο τρόπο στη συναισθηματική σύνδεση με το κοινό και, βέβαια, αποτελεί ένα επιπλέον και πολύ βασικό εκφραστικό μέσο για την αφήγησή μου.
Αλήθεια, τι δηλώνουν η μάσκα ελαφιού και η φθαρμένη πολυθρόνα στο εξώφυλλο του άλμπουμ;
Δηλώνουν την αντίληψη που έχω για το όλο, για τον άνθρωπο, τα ζώα, τα υλικά αγαθά, τη φύση, τον χρόνο. Πιστεύω πως βρισκόμαστε σε ένα μοναδικό σημείο της ανθρώπινης ιστορίας, πιστεύω ή μάλλον εύχομαι πως αυτό το σημείο είναι στην αρχή της ιστορίας μας ως είδους και πως σχεδόν όλοι οι άνθρωποι που θα γεννηθούν βρίσκονται στο μέλλον. Χρειάζεται, στο όνομα της αγέννητης αυτής ανθρωπότητας που πιστεύω πως θα υπάρξει, να δούμε λίγο πιο προσεκτικά το παρόν.
Η μάσκα του ελαφιού που έφτιαξε για μένα η Έλλη Κάραλη είναι ένα 3-D κεφάλι ελαφιού σχεδιασμένο με λίγα πολύγωνα και συμβολίζει την ψηφιακή μας υπόσταση, ίσως και την ανωνυμία στα ψηφιακά περιβάλλοντα όπου κινούμαστε. Συμβολίζει, επίσης, την αντίληψή μου για την ενιαία κοινωνία έμβιων στον πλανήτη μας, την αλληλεξάρτηση, το κοινό μέλλον. Η φθαρμένη πολυθρόνα είναι η αντίληψή μου για την ύλη, τη φθορά της μέσα στον χρόνο, ίσως και για τον χρόνο τον ίδιο. Μια πολυθρόνα να λιώνει μέσα σε ένα δονούμενο και ολοζώντανο φυσικό περιβάλλον, λίγη οπτική αναφορά για προβολή στο μακρινό μέλλον.
Όμως, η πολυθρόνα έχει και μια πραγματική, πολύ ευοίωνη ιστορία από μόνη της. Τοποθετήθηκε μαζί με έναν διθέσιο καναπέ, το ίδιο φθαρμένο, που βλέπει το ηλιοβασίλεμα στον κάμπο της Στυμφαλίας: η θέα που φαίνεται στο εξώφυλλο του Omni, μάλλον όπως κοιτά ένας αγρότης της περιοχής ή ίσως ένας βοσκός, για τις πολύτιμες στιγμές που φεύγει η ημέρα, για ονειροπόληση, μια στιγμή βραδύτητας. Είναι ένα υπέροχο τυχαίο, από αυτά που βλέπω τα τελευταία χρόνια κινηματογραφώντας την ελληνική ύπαιθρο.
Οι συνοδευτικές πληροφορίες έκαναν ξεκάθαρο το οικολογικό πρόταγμα της νέας σας δουλειάς. Γιατί, όμως, στην εποχή που βαφτίσαμε ως "της Πληροφορίας", δυσκολευόμαστε, τελικά, να συνεννοηθούμε ακόμα και για το αν υπάρχει ή όχι μια παγκόσμια περιβαλλοντική κρίση;
Δεν πιστεύω πως είναι ζήτημα συνεννόησης, αλλά απλού κέρδους, που οι εταιρείες δεν είναι διατεθειμένες να αποχωριστούν. Η περιβαλλοντική κρίση δεν είναι προσωπική πεποίθηση κάποιου, είναι επιστημονικό δεδομένο. Μου φαίνεται, όμως, πως δεν θα δυσκολευόμαστε για πολύ ακόμη στη συνεννόηση, καθώς έχουμε περάσει από την καχυποψία στην επιστημονική αναγνώριση του προβλήματος στο κλίμα, στην πρακτική αναγνώριση μέσα από το πάθημα. Μπορούμε να καούμε και να πλημμυρίσουμε τόσες μόνο φορές, πριν αποφασίσουμε συλλογικά πως κάτι πάει λάθος με τις πρακτικές μας σε σχέση με τη φύση και το κλίμα του πλανήτη.
Εφόσον ξεπεράσουμε το αν ανεβαίνει ή όχι η στάθμη των ωκεανών, υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές στη συζήτηση για το περιβάλλον; Πού βρίσκονται τα "σύνορα" μεταξύ αληθινής έγνοιας, lifestyle πασπαλίσματος με ολίγη βιωσιμότητα και μιας πράσινης ανάπτυξης που υπολογίζει πόσα έχει να κερδίσει από μια μικρή, έστω, στροφή στο κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο;
Οι διαχωριστικές μου γραμμές εσωκλείουν μόνο την Επιστήμη. Αν ακούσουμε τους επιστήμονες, πολύ εύκολα θα καταλήξουμε σε τρόπους δράσης. Κάποιες χώρες τους ακούνε και προχωράνε. Δεν έχω μετρητή συνείδησης, αλλά οποιαδήποτε προσπάθεια κοινοποίησης της επιστημονικής γνώσης για το κλίμα στον πλανήτη και κατανόησής από το γενικό κοινό, είναι πολύ ευπρόσδεκτη.
Και, βέβαια, έχω υγιή σκεπτικισμό και την ανάλογη καχυποψία για όλο το σχήμα της "πράσινης ανάπτυξης", το οποίο ήδη έχει αποδειχθεί λανθασμένο και μάλλον καταστροφικό. Η βιωσιμότητα χρειάζεται συναίνεση και η εφαρμογή πρέπει να είναι βασισμένη στην επιστημονική γνώση για το γενικό καλό και όχι ορισμένη από το εταιρικό κέρδος. Για παράδειγμα, δεν θέλουμε ηλεκτρικά αυτοκίνητα στις πόλεις. Θέλουμε καταπληκτικά μέσα μαζικής συγκοινωνίας, με πυκνά δρομολόγια, ακριβή, καθαρά, με πραγματικά αποκλειστικούς διαδρόμους στη χρήση τους, διασχίζοντας με όποιο δυνατό τρόπο τις αστικές περιοχές.
Επιτρέψτε μου, τώρα, να σας πάω από τα επείγοντα του παρόντος, στο παρελθόν: 1983, Λυκαβηττός, Tangerine Dream. Τι ρόλο έπαιξε αυτή η συναυλία στην καλλιτεχνική σας ζωή; Και γιατί όσοι πήγαν έχουν να λένε για τα μπαλόνια;
Το "Logos" των Tangerine Dream είναι μάλλον η συναυλία που καθόρισε το μουσικό μου μέλλον, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Εκείνο το βράδυ, μέσα στο μυαλό μου, ορίστηκε σε πραγματική βάση το performance του ηλεκτρονικού μουσικού και αποκρυσταλλώθηκε η θέλησή μου να ασχοληθώ με το είδος. Τα μεγάλα λαστιχένια αεροπορικά μπαλόνια, το δίχτυ από λέιζερ πάνω από το κεφάλια μας και ο καταπληκτικός φωτισμός ήταν η γέφυρα προς το κοινό, ενός μουσικού γένους πολύ ειδικού ακόμη, το 1983. Προσωπικά είχα μάτια μόνο για τα συνθεσάιζερ: πόσα sequencer και arpeggiators έπαιζαν μαζί, τι όργανα είχαν μπροστά τους, πώς χρησιμοποιούσαν τα βάθη και τα delay. Τις επόμενες ημέρες δεν μπορούσα να σκεφτώ τίποτε άλλο.
Τέλος, πολλοί εξακολουθούν να σας μνημονεύουν ως DJ, καθώς σχετιστήκατε με κάμποσα διάσημα clubs, μιας εποχής που η ελληνική νεολαία η οποία διασκέδαζε εκεί ένιωθε και να διαθέτει προοπτική, αλλά και να είναι συντονισμένη με ό,τι συνέβαινε διεθνώς. Τελικά, ήταν το "X-Club" το πιο αξέχαστο από αυτά;
Το "X-Club" ήταν, για την άποψή μου, ένα από τα λίγα διεθνή club που έχουν υπάρξει στη χώρα, ως σχεδίαση και ως εφαρμογή. Καινοτόμο σε όλα τα επίπεδα, στη μουσική, στον φωτισμό, στην ιδιοσυγκρασιακή διαμόρφωση του χώρου, στον εναλλακτικό τρόπο προώθησης με διανομή φανζίν και t-shirt. To X ήταν διεθνές στη σχεδίαση και στην εφαρμογή του, μα πολύ ελληνικό σε όλα τα άλλα, οπότε έζησε λίγο, έναν χειμώνα μόνο.
Σε όλα τα clubs εκείνης της εποχής ήμασταν πράγματι συντονισμένοι με ό,τι συνέβαινε διεθνώς, γιατί αυτό που συνέβαινε ήταν πολύ σημαντικό και, όπως φάνηκε, καθόρισε το μέλλον της μουσικής πραγματικότητας μέχρι σήμερα. Αυτή είναι, πιστεύω, η διαφορά με το συναίσθημα της σημερινής πραγματικότητας, η οποία δεν περιλαμβάνει σχεδόν καθόλου την ανακάλυψη. Βγαίναμε εκεί έξω για να ακούσουμε ή να παίξουμε τον πιο συγκλονιστικά διαφορετικό και καινούριο ήχο. Σήμερα, όσα ακούγονται μας αφορούν ελάχιστα και βγαίνουμε ίσα-ίσα για να καθαρίσει το μυαλό μας, ευχαριστημένοι αν τα καταφέρουμε.
Δεν μας αδικώ. Δεν είναι μόνο πως δεν υπάρχει η γέννηση ενός μεγάλου μουσικού είδους να γιορτάσουμε, είναι και πως τα προβλήματά μας είναι τόσο περισσότερα, ώστε ελάχιστα μπορεί το μυαλό και η καρδιά μας να ασχοληθεί με κάτι άλλο. Όσο σημαντικό κι αν μπορεί να είναι αυτό.
