Δοκιμασμένες συνταγές και εμμονές προσφέρουν μια ασφάλεια, που οι –ενίοτε αναγκαίες– ρήξεις και αλλαγές πορείας θα έθεταν σε διακινδύνευση.
Οι εμμονές παρατηρούνται κατ’ αρχάς στα μονοθεματικά φεστιβάλ, όπως αυτό του Μπαϊρόιτ, όπου τα αυτόματα sold out και η θρυλική λίστα αναμονής αποτελούν πια παρελθόν. H αποξένωση κορυφαίων καλλιτεχνών και της παραδοσιακής μερίδας του κοινού από την ιστορική διοργάνωση που ίδρυσε ο Ρίχαρντ Βάγκνερ αφήνουν ασυγκίνητη τη δισέγγονή του, καλλιτεχνική διευθύντρια Καταρίνα Βάγκνερ. Έτσι, η συνειδητή "αποϊδεολογικοποίηση" του βαγκνερικού έργου, έντονα συνδεδεμένη εδώ με την κληρονομιά του Regietheater ("θέατρο του σκηνοθέτη"), άφησε έντονο αποτύπωμα σε δύο πρόσφατες παραγωγές που προτάθηκαν σε αναβίωση (13-14/8).
Αποστάσεις από τη γενική αυτή κατεύθυνση πήρε η παραγωγή του Ρόλαντ Σβαμπ για το "Τριστάνος και Ιζόλδη". Η όμορφα αφαιρετική, σύγχρονη ματιά της σεβάστηκε τη μουσική και δραματουργικά κομβικές έννοιες, ενώ υπήρξε αφηγηματικά καθαρή, παρά ένα φινάλε χωρίς… θάνατο της Ιζόλδης! Οι αξιόλογες μουσικές επιδόσεις, η θετική υποδοχή κοινού και κριτικής δεν επέτρεψαν, βέβαια, τη μακροημέρευσή της.
Στους αντίποδες αλλά εξίσου, αν όχι περισσότερο, επιτυχημένη υπήρξε η παραγωγή του Ντμίτρι Τσερνιακόφ για τον "Ιπτάμενο Ολλανδό". Σ’ αυτήν τη ρηξικέλευθη δραματουργική ανάπλαση επιτεύχθηκε σπάνια σύζευξη θεάτρου και ρομαντικής μουσικής, αν και όχι… προς την πρωτότυπη δραματουργία! Η φορτισμένη ιστορία αναζήτησης της σωτηρίας μέσω αγάπης και αιώνιας πίστης απέκτησε χαρακτηριστικά φιλμ νουάρ, με θέμα ένα παιχνίδι εξουσίας, επίδειξης δύναμης και εκδίκησης για οικογενειακά τραύματα. Με σπάνια θεατρική καθοδήγηση μονωδών και χορωδών και ένα εξαιρετικό μουσικό σκέλος (αέρινη διεύθυνση της Ουκρανής Λίνιβ, πρώτης γυναίκας που διηύθυνε στο Μπάιροϊτ) η συναρπαστική δουλειά έτυχε θυελλωδών επευφημιών και… σποραδικών αποδοκιμασιών από τους βαγκνερικούς "πουρίστες".
Στο Πέζαρο, πάλι, η διασφάλιση της υποδειγματικής από κάθε άποψη –μουσική, παραστατική, μουσικολογική– ανάδειξης της σπουδαίας κληρονομιάς του Ροσίνι συνδυάζεται με προσπάθειες τόνωσης του ενδιαφέροντος του φανατικού κοινού – και τούτο όχι μόνο σε επίπεδο επικοινωνίας, αλλά και σκηνοθεσιών! Δύσκολο εγχείρημα, όταν το φετινό πρόγραμμα (17-19/8) περιλάμβανε μόνο… λιγότερο γνωστά έργα με (ψευδο-)ιστορικό πυρήνα και απαγορευμένους έρωτες, με επίκεντρο το "Εδουάρδος και Χριστίνα", την τελευταία όπερα, η παρτιτούρα της οποίας έτυχε κριτικής αποκατάστασης. Πώς αντιμετωπίστηκαν οι σκηνικές προκλήσεις;
Αν η αναβίωση της παλιότερης παραγωγής του "Αυρηλιανού στην Παλμύρα" σε μουσική διεύθυνση Γιώργου Πέτρου (του κατά γενική ομολογία καλύτερου αρχιμουσικού στο φετινό ROF) έγινε από τον Μάριο Μαρτόνε με όρους παραμυθένιου κινηματογραφικού "πέπλουμ", πιο μοντέρνο στίγμα διέθεταν οι παραστάσεις των "Εδουάρδος και Χριστίνα" και "Αδελαΐδα της Βουργουνδίας", που σκηνοθέτησαν αντίστοιχα οι γνωστοί μας από παραγωγές της Λυρικής Στέφανο Πόντα και Αρνώ Μπερνάρ. Ο πρώτος χορογράφησε κυριολεκτικά τη δράση με την ιδιαίτερη, "συνολική" εικαστική ματιά του, ο δεύτερος κατέφυγε στην τεχνική του "θεάτρου μέσα στο θέατρο", δείχνοντας μάλλον ελάχιστη πίστη στο ίδιο το έργο. Το υψηλότατο μουσικό επίπεδο των παραστάσεων και η ποικιλία εκδηλώσεων (φωνητικά ρεσιτάλ, συναυλίες θρησκευτικής μουσικής) του φεστιβάλ αποζημίωσαν, ευτυχώς, για τη –ριψοκίνδυνη– απουσία κάποιας μείζονος όπερας.
Αλλού εμμένουν στην πολυσυλλεκτικότητα, όπως στο Φεστιβάλ Όπερας του Γκλάιντμπορν, που προτείνει ετησίως ένα μείγμα παραστάσεων δημοφιλών και σπάνιων λυρικών έργων. Εκατοντάδες Λονδρέζοι προσέρχονται εδώ αυθημερόν (με τρένο ή λιμουζίνες!) από το 1934, φορώντας τα καλά τους και κάνοντας –κατά τη διάρκεια του μεγάλου διαλείμματος– πικνίκ στο γρασίδι (ενίοτε πλάι σε αμέριμνες αγελάδες…) ή σε ειδικούς χώρους.
Ο διάσημος Μπάρι Κόσκι πρότεινε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, αυστηρής λιτότητας νέα παραγωγή της όπερας του Πουλένκ "Διάλογοι Καρμηλιτισσών" (14/7), που θίγει την αληθινή ιστορία του διά γκιλοτίνας θανάτου μοναχών την ταραγμένη εποχή της Τρομοκρατίας που ακολούθησε τη Γαλλική Επανάσταση. Πέραν της αμιγώς θρησκευτικής διάστασης και των χριστιανικών συμβολισμών, η έντονης κλειστοφοβικής διάθεσης παράσταση εστίασε στο ψυχολογικό δράμα, τα διλήμματα των χαρακτήρων και τη βία, ενώ το συγκλονιστικό φινάλε ήταν γεμάτο αναφορές στο Ολοκαύτωμα.
Από τις επαναλήψεις παλαιότερων παραγωγών, στο θρυλικό "Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας" του Μπρίτεν (16/7), η σκηνοθεσία του Πίτερ Χολ αναπαρέστησε με αισθητική fairy painting βικτωριανής εποχής, την παραμυθένια διάσταση του σαιξπηρικού έργου, προσπερνώντας, πάντως, τις ζώνες σκότους/ανησυχίας. Αμφότερες οι παραστάσεις υπήρξαν εξαιρετικά προσεγμένες από μουσικής πλευράς, τόσο σε επίπεδο διεύθυνσης ορχήστρας όσο και –πολυεθνικής ή αμιγώς αγγλικής– διανομής.
Στο οικονομικά κραταιό Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, πάλι, δικαίως περηφανεύονται για την πληθώρα και ποιότητα μουσικών εκδηλώσεων, όχι μόνο όπερας (20-30/8). Θαυμασμό προκαλεί σταθερά το επίπεδο ανεβάσματος δύσκολων έργων του 20ού αιώνα, όπως φέτος το "Ελληνικό Πάθος" του Μαρτινού (μια λυρική μεταγραφή του μυθιστορήματος του Καζαντζάκη "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται"), που ο Σάιμον Στόουν απέδωσε, με καθαρότητα και χωρίς διδακτισμό, ως το επίκαιρο δράμα των σημερινών προσφύγων. Υποδειγματικά ερμηνεύθηκαν συναυλιακά απαιτητικές όπερες, όπως "Οι Καπουλέτοι και Μοντέκοι" του Μπελίνι και οι επικοί "Τρώες" του Μπερλιόζ, υπό τη σκιά, μάλιστα, του σκανδάλου που απομάκρυνε προσωρινά έναν Γκάρντινερ!
Αντιθέτως, προβληματισμό προκάλεσαν οι δύο βασικές παραγωγές έργων του Βέρντι, και όχι μόνο λόγω της απουσίας "ιταλικού" τραγουδιού των έγκυρων διανομών: αδιέξοδες πρόβαλαν τόσο η ψυχαναλυτική ανάγνωση –με βάση την ατεκνία του αιμοσταγούς ζεύγους– του "Μάκβεθ" από τον Κσίστοφ Βαρλικόφσκι, όσο και η μανιερίστικη, χωρίς έμπνευση σκηνοθεσία του "Φάλσταφ" από τον Κρίστοφ Μαρτάλερ. Το έντονα θεατρικό παιχνίδι έσωσε τους μεταφερμένους από τον Μάρτιν Κούσεϊ στον μικρόκοσμο της ιταλικής μαφίας, μοτσάρτειους "Γάμους του Φίγκαρο". Και ως ανάπαυλα σε τόσες οπερατικές απολαύσεις, πού αλλού μπορείς να ακούσεις back-to-back από τις Φιλαρμονικές Βιέννης και Βερολίνου υπό τους Χάρντινγκ και Κ. Πετρένκο, τα επιβλητικά συμφωνικά ποιήματα του Ρίχαρντ Στράους με τέτοια ευφράδεια και βάθος ανάλυσης;
Λεζάντα πρώτης φωτογραφίας: "Ελληνικό πάθος"
Διαβάστε Επίσης
