© Ryan Collerd
Κατά τη διάρκεια της φετινής Curtis on Tour, θα έχουμε την τιμή να παραβρεθούμε στην παγκόσμια πρεμιέρα του "Two Fantasies", το οποίο έγραψες ειδικά γι' αυτήν την περίσταση. Τι να περιμένουμε, λοιπόν, από την επικείμενη συναυλία στην Αθήνα (Σάββατο 30/9), στο Aμφιθέατρο Cotsen Hall της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών;
Το "Two Fantasies" για τρίο εγχόρδων μου ανατέθηκε από το Curtis Institute of Music για μια περιοδεία που ήταν να λάβει χώρα το φθινόπωρο του 2020, με συναυλίες στη Φιλαδέλφεια, στο Λονδίνο, στην Αθήνα, στο Άμστερνταμ, στο Βερολίνο και στο Μόναχο. Αρχικά, σκόπευα να γράψω τέσσερις σύντομες κινήσεις, με την κάθε μία να βασίζεται στην παραδοσιακή μουσική των ευρωπαϊκών χωρών που περιλαμβάνονταν στο πρόγραμμα. Αλλά, ενώ έκανα έρευνες και πειραματισμούς, εντυπωσιάστηκα από το πόσο καλά δούλευε ο συνδυασμός αυτών των φαινομενικά πολύ διαφορετικών μελωδιών, επιτρέποντας και σε άλλες να προσαρμοστούν και να δουλέψουν αρμονικά μαζί με τις υπόλοιπες.
Έτσι, το τελικό αποτέλεσμα αρθρώνεται σε δύο πιο μεγάλης διάρκειας κινήσεις, με την κάθε μία να διαθέτει πολύ μεγαλύτερη ποικιλία σε υλικό και πολύ πιο σύνθετη και φανταστική δομή, σε σύγκριση με ό,τι είχα οραματιστεί ξεκινώντας. Για μένα, επιπλέον, η κεντρική ιδέα μοιάζει ταιριαστή σε ένα καινούριο κομμάτι με θέμα τη σύγχρονη Ευρώπη, η οποία είναι κι αυτή ιδιαιτέρως πολύπλοκη και πολυπρόσωπη –μια ενότητα σε διαρκή εξέλιξη. Τελικά, βέβαια, η Curtis on Tour του 2020 χρειάστηκε να ακυρωθεί, οπότε η πρεμιέρα του "Two Fantasies" αναβλήθηκε για το 2023, μιας και η Αθήνα παρέμεινε σταθερός σταθμός του προγραμματισμένου της δρομολογίου. Το ελληνικό κοινό, επομένως, ενδέχεται να αναγνωρίσει αναφορές στην παραδοσιακή του μουσική, ιδιαίτερα κατά τη δεύτερη κίνηση του έργου!
Στη μέχρι τώρα πορεία, έχεις κερδίσει μια εντυπωσιακή σειρά από βραβεία. Ποια από αυτά θεωρείς ως σημαντικότερα για την περαιτέρω προώθηση της καριέρας σου;
Οπωσδήποτε, οι βραβεύσεις από σημαντικούς θεσμούς –όπως είναι η υποτροφία Charles Ives από την American Academy of Arts and Letters, για παράδειγμα, ή η σπονσοραρισμένη καλλιτεχνική απασχόληση στο MacDowell– τραβάνε την προσοχή σε μια καριέρα. Συχνά, πάντως, έχω εμπνευστεί και κινητοποιηθεί ισότιμα και από μικρότερα βραβεία ή τιμές.
Αρκετά χρόνια πιο πριν, ας πούμε, το 2007, ένα κονδύλι από τη γαλλική Académie Musicale de Villecroze χρηματοδότησε την εξάμηνη παραμονή μου στο Παρίσι, όπου δούλεψα με τη Betsy Jolas: ήταν μια εμπειρία που άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίον συνθέτω. Πιο πρόσφατα, επίσης, η οικονομική στήριξη του Ιδρύματος S&R Evermay (με έδρα στην Washington, D.C.) μου επέτρεψε να κάνω μια σειρά συναυλιών μουσικής δωματίου στη γενέτειρά μου, την κωμόπολη White Bear Lake της Μινεσότα, φέρνοντας έτσι κάτι ολότελα νέο στην εκεί κοινότητα. Αυτές οι δύο εμπειρίες, λοιπόν, ήταν για μένα εξίσου σημαντικές με ό,τι άλλο έχω καταφέρει.
Εδώ στην Ελλάδα, εντωμεταξύ, δεν ξέρουμε τίποτα για το White Bear Lake. Πώς ήταν το να μεγαλώνεις εκεί; Και τι ευκαιρίες είχες για μουσικές σπουδές;
Το White Bear Lake είναι μια μικρή πόλη, οπότε το να μεγαλώνεις εκεί είχε, βασικά, κάτι το ειρηνικό. Ξεκίνησα μαθήματα πιάνου από αρκετά μικρή ηλικία, ενώ μέσω σχολικών προγραμμάτων έμαθα να παίζω και σαξόφωνο, αλλά και όμποε. Ωστόσο, δεν ήταν παρά λίγο πριν από την αποφοίτησή μου από το λύκειο που αποφάσισα ότι η μουσική με ενδιέφερε και επαγγελματικά. Οπότε, παρά την αγάπη μου γι' αυτήν και τη συμμετοχή μου σε διάφορες σχετικές δράσεις σε τοπικό επίπεδο, δεν τη σπούδασα επισταμένως προτού μπω στο κολέγιο.
Ποιοι συνθέτες αποδείχθηκαν κομβικοί, πυροδοτώντας το ενδιαφέρον σου για την κλασική μουσική;
Το πρώτο που στ' αλήθεια πυροδότησε το ενδιαφέρον μου για τα κλασικά πράγματα ήταν η ορχηστρική μουσική, σαν συγκεκριμένο είδος. Όταν ήμουν έφηβος, ήρθε να μας επισκεφθεί ένας θείος από την Αυστραλία, ο οποίος κι έμεινε για μερικές εβδομάδες με την οικογένειά μου. Κι επειδή εκεί που κατοικούσε οι κλασικές ηχογραφήσεις ήταν πολύ πιο ακριβές, αγόρασε κάμποσα CD κατά το διάστημα που πέρασε στο White Bear Lake. Ποτέ, όμως, δεν τα έβαλε να τα ακούσει όσο βρισκόταν στο σπίτι μας, οπότε ήμουν περίεργος για το τι περιείχαν.
Μια μέρα, λοιπόν, όταν είχε βγει βόλτα με τους γονείς μου, μπήκα κρυφά στην κρεβατοκάμαρά του (η οποία ήταν, βασικά, το δικό μου δωμάτιο) και πέρασα ένα ολόκληρο απόγευμα ακούγοντας Μωρίς Ραβέλ, Ίγκορ Στραβίνσκι και Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ. Μπορεί να έπαιζα πιάνο ήδη από παιδί, όμως ήταν εκείνη η συγκεκριμένη ημέρα που άλλαξε μια και καλή τη σχέση μου με την κλασική μουσική.
Σε μια παλιότερη συνέντευξή σου, διάβασα ότι αγαπάς την εξερεύνηση μη οικείων τόπων. Έως τώρα, λοιπόν, ποιο είναι το πιο μη οικείο μέρος όπου μπόρεσες να παίξεις τη μουσική σου;
Η μουσική μου έχει παιχτεί σε κάθε ήπειρο εκτός της Ανταρκτικής, συχνά σε μέρη που ούτε καν είχα ονειρευτεί πως θα επισκεπτόμουν κάποτε. Τις περισσότερες φορές, όμως, δεν ήμουν παρών. Οπότε, αν περιορίσουμε την απάντηση σε εκείνους τους τόπους όπου εμφανίστηκα ως πιανίστας, θα διάλεγα το ρεσιτάλ του 2011 που έδωσα παρέα με τον σαξοφωνίστα Jonathan Wintringham σε μια μεσαιωνική εκκλησία στο Zennor της Κορνουάλης: ένα χωριό που βρίσκεται πολύ κοντά στο δυτικότερο άκρο της Αγγλίας. Για τη συναυλία μας, μάλιστα, ο παρουσιαστής είχε δανειστεί ένα γυαλιστερό, άσπρο πιάνο με κοντή ουρά, το οποίο μάλλον βρήκε τον όλο χώρο τόσο μακριά από τα συνήθη, όσο κι εμείς!
Διατηρείς ένα ειδικό ενδιαφέρον για τον Ρουμάνο συνθέτη και βιολιστή George Enescu. Τι σε ιντριγκάρει πιο πολύ σε αυτόν; Ποιες δουλειές και εκτελέσεις θα σύστηνες σε όποιον θα ήθελε να εξοικειωθεί με τη ρουμάνικη κλασική μουσική;
Η μουσική του George Enescu είναι μια ανεξάντλητη πηγή κατάπληξης. Ειδικά στα ύστερα έργα δωματίου του (την πλευρά του που μου αρέσει περισσότερο), τη νιώθεις να ξεχειλίζει με όμορφα οργανικά χρώματα και χειρονομίες, έστω κι αν, αρχικά, φαίνεται αδύνατον να ακολουθήσεις την ανάπτυξή της.
Αντί, δηλαδή, να ξεκινά με ένα βασικό θέμα που στη συνέχεια θα αναπτύξει περισσότερο, ο Enescu δείχνει να μην έχει ξεκάθαρα χαραγμένες ιδέες: λες και η μελωδία που ακούς είναι ήδη παραλλαγή κάποιας αρχικής μελωδίας που, στην πραγματικότητα, δεν θα ακούσεις ποτέ κατά τη διάρκεια ενός κομματιού. Στη συνέχεια, βέβαια, μπορεί κι αυτή να επανεμφανιστεί σε άλλα σημεία, με διαφορετικές μορφές, σε διαρκείς παραλλαγές –σε βαθμό που μόνο επαναλαμβανόμενες ακροάσεις ή προσεκτική μελέτη μπορεί να αποκαλύψει την προέλευσή της. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ποικίλει ακραία και η ίδια η υφή της μουσικής. Ποτέ δεν ξέρεις, για παράδειγμα, πότε μια πλήρως μεταφορική φωνή θα μετατραπεί σε λειτουργικά αντιστικτική, ούτε αν η πολυφωνία θα αποσυντεθεί σε μια απλή διπλασίαση της βασικής γραμμής.
Όλα τούτα, βέβαια, είναι μάλλον δύσκολο να γίνουν αντιληπτά δίχως συγκεκριμένα παραδείγματα, ειδικά αν τα διαβάζει κάποιος που δεν παίζει μουσική. Πάντως, είναι ακριβώς αυτό το διαρκώς μεταβαλλόμενο στοιχείο των μελωδιών του Enescu που χαρίζει στη δουλειά του τον ακαθόριστο και σαγηνευτικό χαρακτήρα της, που τόσο με ιντριγκάρει. Σε όσους αναζητούν να έρθουν σε επαφή με το έργο του, τώρα, μάλλον θα σύστηνα το πρώιμο Οκτέτο εγχόρδων (op. 7), τις δύο πρώτες ορχηστρικές Σουίτες (op. 9, op. 20), αλλά και την 3η Σονάτα για βιολί (op. 25, "in Romanian folk character") από τα μεταγενέστερά του ή το 2ο Κουαρτέτο για πιάνο (op. 30). Στις μέρες μας ο Enescu λαμβάνει επιτέλους την προσοχή που του αξίζει, οπότε θα βρείτε πολλές ωραίες ηχογραφήσεις των παραπάνω επιλογών.
Από την άλλη, βέβαια, αν και ο Enescu είναι δίχως αμφιβολία ο σπουδαιότερος κλασικός συνθέτης της Ρουμανίας, υπάρχουν κι άλλοι πολλοί, πάρα πολλοί δημιουργοί των οποίων η μουσική αξίζει να γίνει πιο γνωστή. Ο Paul Constantinescu (1909-1963), για παράδειγμα, ο Sigismund Toduță (1908-1991), ο Anatol Vieru (1926-1998), ο Tiberiu Olah (1928-2002), ο Pascal Bentoiu (1927-2016), αλλά και άνθρωποι που ζουν ακόμα, όπως η Doina Rotaru, ο Adrian Pop, ο Ulpiu Vlad, η Diana Rotaru κ.ά. Είναι μια λίστα που μπορεί να συνεχιστεί για πολύ ακόμα!
Πολλοί συνθέτες της δικής σου γενιάς προσπαθούν να τεντώσουν τα γνώριμα σύνορα των κλασικών πραγμάτων. Εσύ πού στέκεσαι, όσον αφορά το δίπολο της παράδοσης και του πειραματισμού;
Νομίζω ότι πάντα θα υπάρχουν καλλιτέχνες οι οποίοι θα δουλεύουν λιγάκι σαν επιστήμονες σε ερευνητικό εργαστήριο, διαρκώς τεστάροντας καινούριες ιδέες και αποσκοπώντας στην επέκταση των οριζόντων του πεδίου τους. Άλλους δημιουργούς, πάλι, τους τραβάει η επιθυμία της σύνθεσης, του συνδυασμού δηλαδή των καλύτερων στοιχείων από τέτοιες ανακαλύψεις με τις υπάρχουσες αρτίστικες παραδόσεις, με την ελπίδα της ανάδυσης δυναμικών νέων έργων.
Αν και μια τέτοια διαίρεση δεν είναι απόλυτη –κάθε καλλιτέχνης διαθέτει στοιχεία και από τις δύο εν λόγω "περσόνες"– εγώ ανήκω από φυσικού μου στη δεύτερη κατηγορία. Πάντως, κάθε ένα από αυτά τα δημιουργικά μονοπάτια είναι απαραίτητο για την όποια μορφή τέχνης, ώστε να μπορεί και να εξελίσσεται και να συνεχίζει να παράγει σπουδαία καινούρια έργα.
Και όσον αφορά το κοντινό μέλλον, τέλος; Τι σχέδια υπάρχουν;
Τελειώνω την πρώτη μου συμφωνία αυτή την περίοδο, είναι γραμμένη για να παιχτεί από την Eugene Symphony του Όρεγκον και τη Santa Rosa Symphony από την Καλιφόρνια. Η πρεμιέρα της αναμένεται στις αρχές του 2024.
