Την αδιαμφισβήτητη πρόοδο και την κορυφαία θέση της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στα μουσικά πράγματα της χώρας επιβεβαίωσαν οι δύο τελευταίες συναυλίες της σε Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Ηρώδειο.
Η ΚΟΑ δεν έχει πλέον πολλά να ζηλέψει από τις δεκάδες, αξιόπιστες ευρωπαϊκές ομολόγους της. Η αξιοσημείωτη ραγδαία φετινή της βελτίωση οφείλεται εν πρώτοις στην πρόσληψη εξαιρετικά ικανών νέων μουσικών (όπως και στο ποδόσφαιρο, είναι καλό οι μεταγραφές να γίνονται "από το πάνω ράφι"!): αυτή η σταδιακή ανανέωση του έμψυχου υλικού κατέστη δυνατή -ας μην το ξεχνούμε- χάρις στην ουσιαστική δουλειά που έγινε επί θητείας του προηγούμενου διευθυντή Στέφανου Τσιαλή. Με δεδομένη την ποιότητα των πνευστών (ξύλινων και χάλκινων) του συνόλου, ιδιαίτερα καθοριστική έχει αποδειχθεί η κατακόρυφη άνοδος των εγχόρδων και δη της υποομάδας των βιολιών, που διαθέτουν πλέον και δύο άκρως φερέγγυους εξάρχοντες (Γραμματικόπουλος, Χατζηνικολάου). Εν αναμονή της ενσωμάτωσης και άλλων εξαίρετων κορυφαίων (Τιμόθεος Γαβριηλίδης-Πέτριν, Νικόπουλος, Δεσύλλας), το μέλλον προμηνύεται ευοίωνο.
Η ποιότητα των μουσικών δεν συνεπάγεται, βέβαια, αυτομάτως και ποιότητα της ορχήστρας: εξίσου κρίσιμη είναι και η σταθεροποίηση της απόδοσης! Αντίθετα από παλιότερα, όταν η ΚΟΑ έκανε την υπέρβαση μόνο όταν την διηύθυναν ξένοι αρχιμουσικοί, αξιοσημείωτη επιτυχία είχαν φέτος πολλές συναυλίες υπό Έλληνες αρχιμουσικούς. Παρά τη συστηματικά καλή απόδοση του συνόλου υπό τον διευθυντή του Λουκά Καρυτινό, η κατά γενική ομολογία πληρέστερη επετεύχθη προ ημερών (29/6) στην πρώτη από τις παραδοσιακά δύο εμφανίσεις του στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
Σε ένα πραγματικά κατάμεστο -για μία ακόμη φορά, φέτος- Ηρώδειο παρουσιάσθηκε το "Ρέκβιεμ" του Βέρντι, που επικοινωνήθηκε ως "τo δημοφιλέστερο ρέκβιεμ". Δημοφιλέστερο ή μη, το συγκεκριμένο "Ρέκβιεμ" είναι σίγουρα ένα από τα πιο ιδιαίτερα. Η έντονα θεατρική (κατά πολλούς, "οπερατική") διάσταση της γραφής το διαφοροποιεί από αντίστοιχες νεκρώσιμες ακολουθίες. Στην ανάδειξή της είχε εστιάσει π.χ. ο Θ. Κουρεντζής στην προ τετραετίας παρουσίαση του έργου σε ευρωπαϊκές αίθουσες συναυλιών (μεταξύ των οποίων και στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών).
Παρότι ενδεχομένως θα ανέμενε κανείς κάτι αντίστοιχο και από τον Καρυτινό, τον κορυφαίο Έλληνα λυρικό μαέστρο των τελευταίων 40 χρόνων, η ερμηνεία ευχαρίστησε ιδιαίτερα γιατί πρόβαλε την βαθύτερη ουσία του έργου, που είναι η ανθρωποκεντρική του διάσταση! Αποφεύγοντας υπερβολές και αδόκητες εξάρσεις (ακόμη και στο συγκλονιστικό, μακροσκελές "Dies irae"), η προσέγγισή του ήχησε ευπρόσδεκτα σύγχρονη, καθώς φώτιζε διαρκώς την πρωτίστως εγγεγραμμένη στο μουσικό κείμενο δραματουργία. Εξέφρασε έτσι, με τη δέουσα συναισθηματική αμεσότητα, τη μεταφυσική αγωνία του σημερινού ανθρώπου, που ταλαντεύεται ανάμεσα στην πίστη και την αμφιβολία, ανεξαρτήτως της τελικής κάθαρσης.
Η διεύθυνσή του διέθετε μεγάλη πλαστικότητα και ευελιξία (σε τέμπι, δυναμικές), άντλησε από την ΚΟΑ ένα παίξιμο ακριβές, ευγενές και συγκεντρωμένο, ενώ εξασφάλισε άκρως προσεγμένη συνοδεία μονωδών και χορωδών.
Από πλευράς ορχήστρας, το εστιασμένο, καλά συντονισμένο σώμα των εγχόρδων παρήγε ήχο καλλιεπή, που χρωμάτιζαν κατά τόπους εμπνευσμένες συνεισφορές ξύλινων (όλα τα φλάουτα, Βάμβας, Λιοδάκης) και χάλκινων πνευστών (Καραμπέτσος αλλά και οι εκτός σκηνής 4 τρομπέτες στην φανφάρα του "Tuba mirum", Αυγερινός), αλλά και των στιβαρών τυμπάνων του Λάμπουρα. Ευπρόσδεκτα ομοιογενές (μετά από καιρό!), μαλακό και εξίσου συντονισμένο ήχησε και το τραγούδι των 3 Χορωδιών, της ΕΡΤ (διδασκαλία: Μιχάλης Παπαπέτρου), των Μουσικών Συνόλων του Δήμου Αθηναίων (διδασκαλία: Σταύρος Μπερής) και της Μικτής Amadeus (διδασκαλία: Σβίλεν Σιμεόνωφ).
Αρκετά ισορροπημένο, τέλος, πρόβαλε και το κουαρτέτο μονωδών, που απάρτιζαν η υψίφωνος Μυρτώ Παπαθανασίου, η Τυνησιοκαναδή μεσόφωνος Ριχάμπ Σαϊέμπ, ο πολύπειρος Άγγλος τενόρος Μπάρυ Μπανκς και ο τόσο ταλαντούχος βαθύφωνος Αλέξανδρος Σταυρακάκης. Η Σαϊέμπ ξεχώρισε για το ωραίο, θερμό τίμπρο και τη μουσικότητά της, ο Μπανκς για το στεντόρειο μεν, αξιόπιστο πάντως (ιδίως στο "Ingemisco") τραγούδι, ο Σταυρακάκης για την εξαιρετικής ομορφιάς φωνή, τη γραμμή, την ευγένεια και το σπάνιο λεγκάτο του τραγουδιού (ιδίως στο "Confutatis"). Οι τρεις τους έλαμψαν στο "Lux aeterna". Η Παπαθανασίου -που αντικατέστησε τελευταία στιγμή την ασθενήσασα Φινλανδή συνάδελφό της Μιίνα-Λιίζα Βερέλε- εντυπωσίασε με την ευαισθησία της ερμηνείας (αιθέρια πιάνι!), τις θαυμάσιες συνηχήσεις με τη μεσόφωνο (π.χ. στο "Recordare"), την τέχνη αλλά και την ευφυία, με την οποία αντιμετώπισε στο καταληκτικό "Libera me" μια παρτιτούρα αρκετά απαιτητική για κάθε υψίφωνο (που πρέπει να διαθέτει δύναμη για να αντιπαρατεθεί προς και ξεχωρίσει από τη μεγάλη χορωδία). Μία σαφέστατα επιτυχημένη βραδιά!
Εξίσου επιτυχημένη υπήρξε ένα μήνα νωρίτερα (28/5) και η τελευταία τακτική συναυλία της ΚΟΑ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Επικεφαλής του συνόλου σε μια κατάμεστη "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" τέθηκε ο διαπρεπής Γερμανός αρχιμουσικός Κρίστοφ Έσενμπαχ, με τον οποίο συνεργάζεται σταθερά η ΚΟΑ κατά τα τελευταία χρόνια.
Η βραδιά άνοιξε με το δημοφιλές "Κοντσέρτο για βιολοντσέλο" του Έλγκαρ, με σολίστα τον Αμερικανό Ζούελ (και όχι "Ζυλ", όπως αναγράφηκε στο έντυπο πρόγραμμα) Μπέϊλι. Ο 51χρονος τσελίστας είναι ίσως λιγότερο γνωστός στην Ευρώπη, αλλά εξαιρετικά προβεβλημένος στις ΗΠΑ, όπου έχει βραβευθεί με Γκράμμυ και διατηρεί έντονη συναυλιακή και δισκογραφική δραστηριότητα.
Στις ηχογραφήσεις του περιλαμβάνεται και αυτή του ύστατου ολοκληρωμένου συμφωνικού έργου που ο Έλγκαρ έγραψε στη σκιά του ολέθρου του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Την ιδιαίτερα φορτισμένη γραφή ανέδειξε αβίαστα η γενναιόδωρα ρομαντική ερμηνεία του, που αξιοποίησε τον θερμό ήχο του οργάνου του Gofriller καθώς και ένα παίξιμο αψεγάδιαστης ορθοτονίας και δεξιοτεχνίας, υποδειγματικού legato και αφηγηματικής ευφράδειας. Η βαθιά μελαγχολική διάθεση και ο ελεγειακός χαρακτήρας του έργου τονίσθηκαν με πλαστικότητα φραστικής και εκφραστικότητα, ειδικά στα μεγάλης ομορφιάς λυρικά μέρη, αν και ένα πιο νηφάλιο συναίσθημα θα ήταν επιθυμητό. Τούτο εξασφάλισε, ευτυχώς, η προσεγμένη, πλην σβέλτη ορχηστρική συνοδεία που διέπλασε ο Έσενμπαχ, αντλώντας τα μέγιστα από την πειθαρχία και τον εστιασμένο ήχο των εγχόρδων.
Ακολούθησε μια πολύ καλή εκτέλεση της μνημειώδους 5ης Συμφωνίας του Μπρούκνερ, πιθανότατα η εντελέστερη από τις αρκετές κατά τα τελευταία χρόνια αναμετρήσεις της ΚΟΑ με το συμφωνικό corpus του Αυστριακού μουσουργού. Το συγκεκριμένο έργο είχε να παιχθεί -αν δεν σφάλλουμε- πάνω από 19 χρόνια από το σύνολο.
Το κλειδί της επιτυχίας έγκειτο στην ώσμωση της ορχηστρικής ανταπόκρισης με την ερμηνευτική προσέγγιση του 83χρονου αρχιμουσικού. Ο Έσενμπαχ επέδειξε βαθιά γνώση της περίπλοκης -σε δομή και κλίμακα μεγεθών- μπρουκνέριας μουσικής γλώσσας, όσο και σαφή κατανόηση της έντονα θρησκευτικής διάστασης του συγκεκριμένου έργου, που είναι διαποτισμένο από συναισθήματα βαθιάς ευλάβειας και κατάνυξης. Ανέδειξε αφενός με μεγάλη ακρίβεια το περίτεχνο, "γοτθικού" χαρακτήρα μουσικό συντακτικό: αέναη ωστική ορμή, σωστά σταθμισμένες επιταχύνσεις/επιβραδύνσεις και κυμαινόμενες συστολές/διαστολές χρόνων (τόσο κρίσιμες στο συναρπαστικό εναρκτήριο Adagio – allegro), φυσικές διακυμάνσεις ταχυτήτων/δυναμικών. Κράτησε αφετέρου αμείωτο το ενδιαφέρον της αφήγησης (διόλου αμελητέα πρόκληση για μια 80λεπτης διάρκειας σύνθεση!), προβάλλοντας γλαφυρά τις εναλλαγές διαθέσεων (ένα adagio μεγάλης πλαστικότητας) και τονίζοντας λεπτομέρειες της γραφής (εκπληκτική ανάδειξη της αντίστιξης στο φινάλε), με ιδιαίτερη όμως φροντίδα για τη διατήρηση της συνοχής του ειρμού της μουσικής (με εξαίρεση ένα μάλλον βιαστικό και αβαρές scherzo).
Η ΚΟΑ τον ακολούθησε με προσήλωση και εγρήγορση, ιδίως τα έξοχα έγχορδα -και δη οι υποομάδες βιολιών (με εξάρχουσα την Κατερίνα Χατζηνικολάου) και βιολοντσέλων (με κορυφαίο τον Πούφτη)- με την απρόσμενη διαύγεια ήχου. Χωρίς να εντυπωσιάσουν όπως συνηθίζουν (πλην του φλάουτου του Γιάρκε), τα ξύλινα προσέδωσαν τις αναγκαίες λυρικές πινελιές στο υποβλητικό adagio, τα χάλκινα εντυπωσίασαν με την σταθερότητα και αυτοπεποίθηση τόσο στις σολιστικές παρεμβάσεις (το κόρνο του Σίσκου, η τρομπέτα του Καραμπέτσου, το τρομπόνι του Αυγερινού!) όσο και στις τεράστιες, εμβατηριακά χτισμένες κορυφώσεις. Τα προσεγμένα tutti στα fortissimi εντυπωσίασαν εξίσου με τις μαλακές, πλην ακριβέστατα χρονισμένες αποσβέσεις των φράσεων.
Η αποθεωτική υποδοχή του κοινού ήλθε να ανταμείψει, δίκαια, μια ερμηνεία-σταθμό στη μακρόχρονη προσπάθεια της ΚΟΑ να δαμάσει τις κολοσσιαίου διαμετρήματος, δυσκολίας και ομορφιάς παρτιτούρες του Μπρούκνερ!
Ο Έσενμπαχ θα διευθύνει σε λίγες μέρες (15/7) στο Ηρώδειο και την δεύτερη φεστιβαλική συναυλία της ΚΟΑ. Μαζί τους θα συμπράξει ο Κινέζος βιρτουόζος του πιάνου Λανγκ Λανγκ.
Λεζάντα πρώτης φωτογραφίας: Στιγμιότυπο από την παρουσίαση του "Ρέκβιεμ" του Βέρντι από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, 4 μονωδούς και 3 χορωδίες σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού (Φεστιβάλ Αθηνών, Ηρώδειο, 29/6) © Μαρία Γραμματικού
Διαβάστε Επίσης
