Η αφίσα για τη βραδιά σας στο Fuzz είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Αλλά τι βλέπουμε ακριβώς; Πρόκειται για τον Πουρπούρη; Ή για κάποια συναφή φιγούρα από τα θρακιώτικα έθιμα;
Πρόκειται για τον Πουρπούρη, τον κεντρικό χαρακτήρα ενός εθίμου που έφεραν οι πρόσφυγες από την περιοχή της Μακράς Γέφυρας της Ανατολικής Θράκης στα χωριά του Έβρου, τη δεκαετία του 1920. Τελείται ακόμα στο Ισαάκιο –και σε άλλα χωριά, με παραλλαγές– κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. Όσο επιβλητική είναι η μορφή του Πουρπούρη, άλλο τόσο εντυπωσιακό είναι και το τελετουργικό του εθίμου, αλλά και η αίσθηση που αφήνει σε όποιον το ζει ή το παρακολουθεί. Να προσθέσουμε, βέβαια, ότι η συγκεκριμένη φωτογραφία επιλέχθηκε για το εξώφυλλο του δίσκου "Ορμένιον".
Τι σκοπεύετε να παρουσιάσετε στο Fuzz την Κυριακή 10/4; Θα είναι μια συναυλία με βάση το "Ορμένιον";
Στο Fuzz θα παίξουμε για πρώτη φορά ζωντανά τα κομμάτια του δίσκου, δύο χρόνια μετά την επίσημη κυκλοφορία του (2020). Σκοπεύουμε όμως να παρουσιάσουμε και κάποιες νέες συνθέσεις, βασισμένες στην ίδια προσέγγιση. Επιπλέον, έχουμε τη χαρά και την τιμή να τραγουδά μαζί μας, ως καλεσμένη, η αγαπημένη φίλη και συνεργάτιδα Κατερίνα Δούκα, με την οποία έχουμε ετοιμάσει ορισμένες ενδιαφέρουσες εκπλήξεις.
Όπως και πολλοί ακόμα καλλιτέχνες, έχετε κι εσείς καιρό να εμφανιστείτε live. Ήταν βαρύ το διάστημα της πανδημίας; Ή σας ώθησε σε δημιουργικότητα;
Τα τελευταία δύο χρόνια ήταν πράγματι πολύ δύσκολα για όλους και ιδιαίτερα για τους καλλιτέχνες. Πέρασαν αρκετοί μήνες για να εμφανιστούμε ζωντανά, μετατέθηκε αρκετές φορές η παρουσίαση του δίσκου, ενώ ακυρώθηκαν και δύο περιοδείες στην Ευρώπη. Το θετικό είναι ότι πραγματοποιήθηκαν κάποιες διαδικτυακές παραγωγές στις οποίες συμμετείχαμε, με κορυφαίες την παρουσίαση στο Athens Music Week τον Μάιο του 2020 και τη διαδικτυακή συναυλία σε συνεργασία με το Greek Fringe από την Αυστραλία, η οποία προβλήθηκε σε Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία. Μπορεί να χάσαμε την επαφή με τον κόσμο και την αίσθηση του live, ωστόσο εκμεταλλευτήκαμε αυτόν τον χρόνο δημιουργικά: δουλέψαμε πάνω σε νέες συνθέσεις και ενορχηστρώσεις και ετοιμαζόμαστε πλέον για τις μελλοντικές συναυλίες.
Υπάρχουν διαφορές στις συναυλίες που δίνετε στην Αθήνα, συγκριτικά με τις εμφανίσεις σας στη Θράκη; Έρχονται ας πούμε να σας δουν και άνθρωποι με κατά βάση διεθνή ακούσματα, οι οποίοι ίσως να βρίσκουν στους ρυθμούς σας κάτι συγγενές με τη Δυτική ψυχεδέλεια των ύστερων 1960s;
Είναι αλήθεια ότι οι εμφανίσεις μας στη Θράκη είναι τελείως διαφορετικές από αυτό που ακούει κανείς στο "Ορμένιον". Και είναι απόλυτα λογικό, μιας και το πλαίσιο στο οποίο εμφανιζόμαστε είναι διαφορετικό. Σε ένα γλέντι ή σε κάποιο έθιμο παίζουμε αμιγώς παραδοσιακά τραγούδια, με το ιδιαίτερο ύφος που μάθαμε από τους παλαιότερους μουσικούς –χρησιμοποιώντας μόνο τη γκάιντα, τη λύρα, το καβάλι ή το ακορντεόν, με στόχο να χορέψουν οι καλεσμένοι, που αρκετές φορές έρχονται ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές. Από την άλλη πλευρά, το "Ορμένιον" είναι ένα project που δημιουργήσαμε με σκοπό να εκφραστούμε απολύτως ελεύθερα: να συνθέσουμε δικά μας κομμάτια, να δημιουργήσουμε προσωπικές ενορχηστρώσεις, να αυτοσχεδιάσουμε και φυσικά να έχουμε την ελευθερία να διαμορφώσουμε δικό μας ήχο χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικά όργανα όπως το organ και το moog. Ο υβριδικός ήχος που χαρακτηρίζει το project –το πάντρεμα των παραδοσιακών οργάνων με synths, τα οποία έχουν συνδεθεί με σπουδαία μουσικά είδη– είναι το στοιχείο που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον ενός κοινού με τελείως διαφορετικά ακούσματα και προτιμήσεις. Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Αυτός ήταν και ο στόχος μας από την αρχή, βέβαια. Να αναδείξουμε τη δυναμική και τις δυνατότητες των οργάνων μας, τους αυτοσχεδιασμούς και τους ρυθμούς με τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορεί να αγγίξει οποιονδήποτε ακροατή, από όποιο είδος μουσικής κι αν προέρχεται. Κι αν κρίνουμε από τις κριτικές που έχει δεχθεί μέχρι τώρα το "Ορμένιον", μάλλον ο στόχος επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό.
Στο εξωτερικό, αλήθεια, πώς τα έχει πάει μέχρι στιγμής η Εβρίτικη Ζυγιά;
Το 2018 επιλεχθήκαμε να συμμετάσχουμε στη μεγαλύτερη διεθνή έκθεση μουσικής WOMEX, η οποία πραγματοποιήθηκε στα Κανάρια Νησιά. Λίγους μήνες μετά ταξιδέψαμε για συναυλίες στην Ολλανδία και στην Πολωνία σε ένα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά φεστιβάλ world music –το Ethno Port Festival.
Τους πρώτους μήνες κυκλοφορίας του το "Ορμένιον" ψηφίστηκε στα 5 καλύτερα world music άλμπουμ στα European Music Charts, ενώ βρέθηκε και στην κορυφή των 10 καλύτερων δίσκων στα Transglobal World Music Charts. Το PopMatters, επιπλέον, το συμπεριέλαβε στα 10 καλύτερα της world music παγκοσμίως για το 2020, τα Transglobal World Music Charts στους 25 καλύτερους word music δίσκους της ίδιας χρονιάς, ενώ απέσπασε και εξαιρετικές κριτικές από κορυφαίους παραγωγούς σε Ελλάδα και εξωτερικό.
Μόνο ικανοποιημένοι και περήφανοι μπορούμε λοιπόν να είμαστε για αυτή την πορεία μέχρι τώρα. Όμως ανυπομονούμε να υλοποιηθούν και όλα όσα σχεδιάζουμε για το άμεσο μέλλον, ξαναπαίζοντας τα κομμάτια του δίσκου ζωντανά σε όσα περισσότερα φεστιβάλ γίνεται.
Η Θράκη τείνει να σχηματοποιείται ως ενιαία πολιτισμική ενότητα για όσους προσεγγίζουν τις μουσικές της δίχως να κατάγονται από εκεί. Ισχύει η εντύπωση; Ή μπορεί να αλλάζουν αρκετά τα πράγματα όσον αφορά τις παραδόσεις λ.χ. που ήρθαν ξεριζωμένες από την Ανατολική Θράκη και την πάλαι ποτέ Ανατολική Ρωμυλία;
Οι παραδόσεις των ιδιαίτερων πληθυσμιακών ομάδων με καταγωγή από την Ανατολική Θράκη (σημερινή Τουρκία), Ανατολική Ρωμυλία (σημερινή Βουλγαρία) και Δυτική Θράκη μοιράζονται αρκετά κοινά στοιχεία, όπως λ.χ. μουσικά όργανα (γκάιντα, καβάλι, κρουστά), χορούς ή και τραγούδια. Διακρίνονται όμως και από κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Οι φορεσιές, για παράδειγμα, διαφέρουν από τόπο σε τόπο στη Θράκη, όπως επίσης και ορισμένα έθιμα. Υπάρχουν μάλιστα και περιπτώσεις όπου εντοπίζονται και ιδιαίτερα γλωσσικά ιδιώματα. Αναφερόμαστε φυσικά στους Γκαγκαούζηδες, οι οποίοι μιλούσαν μια τουρκόφωνη διάλεκτο, και στους Αρβανίτες-Ζαλουφιώτες που μιλούν Αρβανίτικα.
Αλλάζει επίσης το ηχόχρωμα, το μουσικό ύφος της κάθε περιοχής και ο τρόπος παιξίματος των οργάνων, κάτι αρκετά διακριτό στις ηχητικές καταγραφές παλαιότερων μουσικών. Αυτό το αρχείο ηχογραφήσεων το μελετήσαμε αρκετά ήδη από το ξεκίνημά μας, προκειμένου να μπορούμε να αποδώσουμε και το ανάλογο ύφος στις μελωδίες και στα τραγούδια που παίζουμε από την κάθε περιοχή της Θράκης.
Φέτος συμπληρώνετε 15 χρόνια ως συγκρότημα. Τι αισθάνεστε να έχει μείνει ίδιο με τις μέρες του ξεκινήματός σας; Και τι να έχει αλλάξει;
Από την πρώτη στιγμή που λειτουργήσαμε ως συγκρότημα στόχος μας ήταν να αναδείξουμε τον πλούτο της θρακιώτικης παράδοσης –τα τραγούδια, τις μουσικές που πήραμε από τους παλιούς– μέσα από τη δισκογραφία και τις συμμετοχές σε ήθη, έθιμα και παραδοσιακά γλέντια. Ο στόχος αυτός παραμένει ίδιος, 15 χρόνια μετά. Και είναι πολύ σημαντικό για εμάς που καταφέραμε και κρατήσαμε αναλλοίωτο το μουσικό μας ύφος και το ηχόχρωμα που παρουσιάζουμε σε εκδηλώσεις στην περιοχή μας. Ίδιος και απαράλλαχτος παραμένει επίσης ο ενθουσιασμός μας όταν ακούμε τα όργανά μας να παίζουν μαζί, κάτι που γίνεται φανερό και στη σκηνή και το εισπράττει ο κόσμος. Αυτό που δεν υπήρχε στο μυαλό μας στην αρχή, αλλά προστέθηκε τα τελευταία χρόνια, ήταν η δημιουργία ενός πλαισίου στο οποίο θα παίζουμε και προσωπικές μας συνθέσεις με τα ίδια όργανα, δημιουργώντας κομμάτια που θα βασίζονται σε αυτοσχεδιασμούς και στον ήχο που φανταζόμαστε, χωρίς να μας περιορίζει κάτι. Αυτό είναι το "Ορμένιον". Φυσικά, δεν πρέπει να παραλείψουμε την τεράστια συμβολή του Αδαμάντιου Καφετζή από τη δισκογραφική εταιρεία Teranga Beat στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του συγκεκριμένου εγχειρήματος.
Στην πορεία σας μέχρι σήμερα αντιμετωπίζετε την παράδοση ως κάτι το ζωντανό, που "κυλάει" μαζί με τις διάφορες εποχές και ζυμώνεται με την καθημερινότητα. Γιατί μας τρομάζει όμως αυτή η ρευστότητα της παράδοσης στην Ελλάδα και τείνουμε συχνά να τη θέλουμε παγιωμένη, ίσως και μουσειακή;
Όπως κάθε άλλο κομμάτι του πολιτισμού, έτσι και η παράδοση θεωρούμε ότι έχει δυναμικό χαρακτήρα: επηρεάζεται από τις εκάστοτε κοινωνικοπολιτισμικές συνθήκες και βεβαίως από τον ανθρώπινο παράγοντα. Να το θέσουμε λίγο πιο απλά, όμως, με δύο παραδείγματα.
Πριν 40 χρόνια, ένας παππούς έπαιζε έναν συγκεκριμένο οργανικό σκοπό με το δικό του, μοναδικό ύφος. Ένας νεότερος οργανοπαίχτης ακούει σήμερα τον παππού, προσπαθεί να παίξει αυτόν τον σκοπό μιμούμενος εκείνο το παίξιμο, αλλά αναπόφευκτα έχει μπει και το προσωπικό του ύφος στην απόδοση. Με την ίδια λογική, αν προσπαθήσει μια μπάντα να παίξει τον ίδιο σκοπό θα βρεθούν κάποια όργανα μαζί, θα υπάρξει ενορχήστρωση, ενδεχομένως θα προστεθούν και επιπλέον μουσικές φράσεις. Συνεπώς θα ακουστεί κάτι διαφορετικό από την καταγραφή του παππού. Όλα αυτά αποδεικνύουν πόσο ρευστή και δυναμική είναι η παραδοσιακή μουσική: πώς τροποποιείται από γενιά σε γενιά και πώς μια τέτοια διαδικασία δεν μπορεί παρά να είναι αέναη.
Δεν ξέρουμε λοιπόν πώς γίνεται να βλέπει κάποιος ως παγιωμένη, στατική ή μουσειακή οποιαδήποτε παράδοση και ειδικότερα τη μουσική. Ποιο είδος μουσικής μπορεί να χαρακτηριστεί στατικό ή μουσειακό; Πώς είναι δυνατόν μια μορφή τέχνης να είναι στατική; Ίσως έχει να κάνει με τις προσλαμβάνουσες του καθενός και τους σκοπούς με τους οποίους πλησιάζει την παράδοση. Διαφωνούμε πάντως με την προσέγγιση που τη θεωρεί ως ένα απλό άθροισμα ηχητικών καταγραφών ή στιγμιότυπων που αντιμετωπίζονται ως μουσειακό έκθεμα. Έτσι χάνεται ένα ολόκληρο δάσος από πίσω, κοιτώντας ένα δέντρο.
Για εμάς, η μουσική που παίζουμε είναι τόσο ζωντανή, όσο είμαστε κι εμείς: με αυτή γλεντάμε και με αυτή λυπόμαστε από τότε που θυμόμαστε τους εαυτούς μας. Μας εμπνέει και μας δίνει ένα ευρύ πεδίο να εκφραστούμε, να επικοινωνήσουμε και να συνδεθούμε με τους άλλους. Είναι μία μορφή τέχνης με υψηλή αισθητική και ιστορική αξία που, άλλωστε, αυτόν τον ρόλο έπαιζε διαχρονικά στις κοινωνίες. Εξέφραζε τις ανάγκες των ανθρώπων, τις αισθητικές τους αναζητήσεις, ήταν το μέσο για να διασκεδάσει η κοινότητα, να έρθει κοντά ο ένας με τον άλλον. Και μάλιστα σε δύσκολες συνθήκες.
Βλέποντας να σας ρωτάνε συχνά για τη "στροφή των νέων στην παράδοση", μου έχει δημιουργηθεί η εξής απορία: μα έπαψε ποτέ να συμβαίνει αυτό, ώστε να χρειαστεί να γίνει όντως μια "στροφή";
Ισχύει ότι πάντοτε υπήρχε κόσμος που συμμετείχε σε πολιτιστικούς συλλόγους, πήγαινε σε παραδοσιακά γλέντια και πανηγύρια και διασκέδαζε με τη συγκεκριμένη μουσική. Πράγματι, το γεγονός αυτό δεν έπαψε ποτέ να συμβαίνει και το διαπιστώνουμε πιο έντονα στην επαρχία. Ίσως αυτό που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια είναι ότι ολοένα και πιο νέοι ηλικιακά άνθρωποι εμπνέονται και ζητούν να μάθουν τα παραδοσιακά όργανα, τους χορούς και τα τραγούδια. Αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναβίωση των εθίμων (και άλλων δρώμενων), δραστηριοποιούνται σε πολιτιστικούς φορείς, μαθαίνουν την παραδοσιακή μουσική στα μουσικά σχολεία, ενώ σε ακαδημαϊκά τμήματα διδάσκονται σύγχρονα μεθοδολογικά εργαλεία για την έρευνα και καταγραφή λαογραφικών στοιχείων.
Μερικοί παράγοντες που συντέλεσαν στην κίνηση αυτή είναι το σπουδαίο έργο κάποιων λαογράφων τα τελευταία 40 χρόνια –οι οποίοι κατέγραψαν και διέσωσαν πραγματικούς θησαυρούς– η δράση των πολιτιστικών φορέων αλλά και των μουσικών συγκροτημάτων στα αστικά κέντρα και φυσικά η εφαρμογή της τεχνολογίας. Εστιάζοντας στον ρόλο των συγκροτημάτων, θεωρούμε ότι όσο παράγουμε ποιοτικό έργο με σύγχρονη αισθητική, εξωστρέφεια, δυναμική μα και σεβασμό σε εκείνα που κληρονομήσαμε, τόσο περισσότεροι/ες νέοι και νέες θα βρίσκουν ενδιαφέρον σε αυτό το κομμάτι του πολιτισμού.
