Ιντριγκαδόρικη επί χάρτου, η «Soccer Opera / Όπερα ποδοσφαίρου», που έκανε πρεμιέρα στις 5/7 (Πειραιώς 260 – χώρος Δ), αποτέλεσε αδιαμφισβήτητα την πλέον άνιση μουσική εκδήλωση του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών. Και τούτο λόγω της δεδομένης απόστασης που χώριζε τη σύλληψη, σχεδίαση και στόχευση της όλης παράστασης -που παρουσιάσθηκε εν μέσω του Ευρωπαϊκού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου- από τη μουσική και σκηνική της υλοποίηση.
Μία όπερα, ή -εν προκειμένω- ορθότερα μία παράσταση μουσικού θεάτρου με θέμα το ποδόσφαιρο δεν είναι κάτι σύνηθες, ούτε σε διεθνή κλίμακα. Για τον συνθέτη Λευτέρη Βενιάδη, το ποδόσφαιρο, πέρα από το δημοφιλέστερο άθλημα στον κόσμο, πέρα από ένα κοινωνικό φαινόμενο, συνιστά και μια μορφή τέχνης. Αντλώντας υλικό τόσο από τις παιδικές αναμνήσεις του στη Χίο, όσο και από τη σαφή γνώση και αγάπη του για το ποδόσφαιρο, ο συνθέτης συνεργάσθηκε με τη γερμανοελληνίδα σκηνοθέτρια Σοφία Σιμίτζις πάνω στη δραματουργία της παράστασης σε λιμπρέτο της αυστριακής συγγραφέως Γκέρχιλντ Στάινμπουχ.
Η δουλειά ήταν έντιμη και πρωτότυπη, αποτυπώνοντας κατ’αρχάς με καθαρότητα τις βασικές συνιστώσες και την -σχεδόν- 90λεπτη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα, έστω 3x3: στο σκηνικό που έστησε ο Thomas Goerge χώρεσαν οι δύο ομάδες (με 4 λυρικούς τραγουδιστές, τον ηθοποιό Μικέ Γλύκα και τον χορευτή Κωνσταντίνο Παπανικολάου σε ρόλο ποδοσφαιριστών), οι θεατές (νεανική χορωδία), ο διαιτητής (η αρχιμουσικός), η μουσική από τα μεγάφωνα (ένα μουσικό σύνολο), ακόμη και ο -ραδιοφωνικός/τηλεοπτικός- παρουσιαστής/σχολιαστής του αγώνα (ο ίδιος ο συνθέτης)!
Η εστίαση αφενός στα συναισθήματα, την ένταση και την αγωνία της αναμέτρησης, αφετέρου στο θέαμα (τη μεγάλη φάση, το γκολ ή απλά τη ντρίμπλα) όντως δικαίωσαν την παιδική αθωότητα και το χιούμορ της ματιάς, την αναμνησιακή/νοσταλγική -όχι αμιγώς γηπεδική/οπαδική- αίσθηση της ποδοσφαιρικής ατμόσφαιρας. Χαρακτηριστικές υπήρξαν εδώ η -παρόμοιου «τελετουργικού»- επί σκηνής είσοδος των καλλιτεχνών/ποδοσφαιριστών, η εμφάνιση σε βίντεο κατά τη διάρκεια της παράστασης του Αντώνη Τζανετουλάκου, παλαίμαχου τερματοφύλακα και πατέρα της μεσοφώνου/τερματοφύλακα της μίας ομάδας ή ακόμη η συγκινητική αυτοβιογραφική διαπίστωση του φινάλε για την αξία των αναμνήσεων ξεγνοιασιάς από τα παιδικά χρόνια.
Τα πράγματα άρχισαν να περιπλέκονται όταν η θεματική αλλά και το πολιτικά ευαισθητοποιημένο λιμπρέτο της Στάινμπουχ (που μετέφρασε στα ελληνικά η Μαρία Μαντή) έδωσαν αφορμή για κοινωνικοπολιτικά σχόλια πάνω στην παγκόσμια επικαιρότητα. Ουδείς μπορεί να παρακάμψει την πολιτική διάσταση του ποδοσφαίρου ή να αμφισβητήσει την -ενίοτε έντονη- έννοια της αλληλεγγύης στο συγκεκριμένο χώρο, αλλά ο κάπως απλοϊκός και οπωσδήποτε διδακτικός τρόπος με τον οποίο αυτές ενσταλάχθηκαν στην παράσταση παρέμεινε επιφανειακός, δραματουργικά ανεπεξέργαστος.
Σε κάθε περίπτωση, παρά το ρυθμό και τη διαδραστικότητα της παράστασης, ο τρόπος που χρησιμοποιήθηκε η μουσική στην όλη δραματουργία απείχε αρκετά των εγχειρημάτων ενός Μαρτάλερ… Πολλώ δε μάλλον, όταν το μουσικό σκέλος της σύνθεσης επέτεινε τον προβληματισμό. Η αρχιμουσικός Φαίδρα Γιαννέλου μπορεί να συντόνισε καλά τα επί σκηνής/γηπέδου δρώμενα, αλλά ο συντελεστής δυσκολίας είχε περισσότερο να κάνει με το πλήθος και την απόσταση των συντελεστών (που έφεραν σχεδόν άπαντες μικροφωνική ενίσχυση), παρά με αυτήν καθ’εαυτή την -γενικώς πολύχρωμη, διαφορετικών διαθέσεων- παρτιτούρα.
Η πληθώρα μουσικών επιρροών και δανείων ήταν μεν ορατή, αλλά η έμπνευση πολύ λιγότερο! Εύστοχη η ιδέα του συνδυασμού μπάντας χάλκινων πνευστών (το πάντα αξιόπιστο Ventus Ensemble) και κρουστών (Γιώργος Μπουκαούρης), εύστοχη η «θεματική διάρθρωση» των αριών (η άρια του χαμένου πέναλτι/της χαμένης ευκαιρίας, η άρια των fake news, η άρια του επιθετικού, ο οποίος βγαίνει διαρκώς οφσάιντ κλπ) και των -όχι δύσκολων- πολυφωνικών τραγουδιών (που απέδωσε με ενθουσιασμό η νεανική χορωδία ομοίων φωνών «Sonorae» του Μουσικού Σχολείου Καλαμάτας «Μαρία Κάλλας» - διδασκαλία/διεύθυνση: Κατερίνα Τσίτσα), αλλά σε αμιγώς φωνητικό επίπεδο η -τονική/παραδοσιακή- γραφή πρόβαλε συμβατική, χωρίς κάποια ιδιαιτερότητα… Έστω κι έτσι, τα λίγα σολιστικά κομμάτια δεν αποδόθηκαν πάντοτε με ορθοτονική ασφάλεια (εξαιρουμένου του εμπειρότερου μπασοβαρύτονου Διονύση Τσαντίνη) από τους νεαρούς μονωδούς (Καραγκούνη, Μελογιαννίδης, Τζανετουλάκου).
Η ««Soccer Opera / Όπερα ποδοσφαίρου» αποτέλεσε συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών με το Μουσικό Φεστιβάλ Χίου, την καλλιτεχνική διεύθυνση του οποίου συνυπογράφει ο Βενιάδης. Μεταξύ 11 και 13 Αυγούστου παρουσιάσθηκε στα Δημοτικά Στάδια Χίου και Οινουσσών, σε χώρους δηλ. που φιλοξενούν αθλητικές και μουσικοθεατρικές εκδηλώσεις. Αν η συγκεκριμένη παράσταση σύγχρονου μουσικού θεάτρου είχε πρωτοανεβεί ή ρονταριστεί στην περιφέρεια ή στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, οι όποιες εντυπώσεις και κρίσεις θα εντάσσονταν αβίαστα στην ευρύτερη συζήτηση για την απήχηση -και τα όρια- του συγκεκριμένου μουσικού είδους. Το γεγονός, όμως, ότι φιλοξενήθηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών ενισχύει, αν μη τι άλλο, τη σύγχυση για το ποιο στίγμα επιδιώκει αυτό να εκπέμψει στο πεδίο της κλασικής μουσικής…
