Σπάνια παρουσιάζονται στη χώρα μας άλλες όπερες του Μπελίνι πέρα από τη «Νόρμα». Αν κι έγραψε μόλις δέκα έργα, ο πρόωρα χαμένος Ιταλός συνθέτης άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του σε αυτό που αποκαλούμε ρομαντικό μπελ κάντο. Η «Υπνοβάτις», που επιλέχτηκε για το άνοιγμα της φετινής καλλιτεχνικής περιόδου, έχει να ανεβεί σαράντα χρόνια στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Στην Αθήνα, βέβαια, παρουσιάστηκε για τελευταία φορά το 2000, σε μια παραγωγή του Μεγάρου Μουσικής.
Παρά τη δημοφιλία του, το ρομαντικό μπελ κάντο δεν δικαιώνεται εύκολα μουσικο-δραματικά. Τούτο ισχύει κατεξοχήν για τα λυρικά έργα του Μπελίνι. Αφενός διότι αυτά είναι από δραματουργικής πλευράς αρκετά αδύναμα ή αφελή, με αποτέλεσμα πολλοί σκηνοθέτες να τα αποφεύγουν· και αφετέρου διότι οι απολύτως ειδικές –από πλευράς ποιοτήτων και ύφους τραγουδιού– απαιτήσεις τους σπάνια ικανοποιούνται σήμερα, ακόμη και σε διεθνή κλίμακα: οι εξειδικευμένοι στο συγκεκριμένο είδος μονωδοί είναι σχετικά δυσεύρετοι...
Η Λυρική φαίνεται να κέρδισε, πάντως, το πρώτο μέρος του στοιχήματος, «εισάγοντας» μία από τις καλύτερες παραγωγές του έργου κατά τα τελευταία χρόνια, αυτήν –την υψηλής αισθητικής– του Μάρκο Αρτούρο Μαρέλι για την Κρατική Όπερα της Βιένης και τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου.
Η υπόθεση της βασισμένης σε λιμπρέτο του Ρομάνι όπερας διαδραματίζεται στις ελβετικές Άλπεις και αφορά τον έρωτα ανάμεσα στη χωριατοπούλα Αμίνα και στον αγαπημένο της Ελβίνο. Ο γάμος τους κινδυνεύει να ακυρωθεί την τελευταία στιγμή λόγω της υπνοβασίας της, η Αμίνα έρχεται σε δύσκολη θέση, ενώ φέρνει σε αμηχανία και τους γεμάτους προκαταλήψεις συντοπίτες της.
Αυτήν τη μοναδική στην ιστορία του λυρικού θεάτρου ειδυλλιακή εικόνα αθωότητας κι ευαισθησίας που συνιστά η «Υπνοβάτις» έρχεται να κλονίσει η ενδιαφέρουσα ψυχαναλυτική ανάγνωση του μπελίνειου αριστουργήματος από τον Μαρέλι. Ο Ελβετός σκηνοθέτης άντλησε έμπνευση από το περίφημο μυθιστόρημα του Τόμας Μαν «Το μαγικό βουνό», στο οποίο περιγράφεται ένας κόσμος όπου ο χρόνος μοιάζει να έχει παγώσει. Επέλεξε έτσι να μεταφέρει τη δράση σε ένα πανδοχείο ή σανατόριο των ελβετικών Άλπεων, θεωρώντας ότι ανταποκρίνεται απολύτως στις μαλακές μελωδίες της μουσικής του Μπελίνι, όπου συναντιούνται το όνειρο με την πραγματικότητα.
Αντιλαμβανόμενος τη διαφορά της από τις δημοφιλέστατες στο μπελ κάντο «σκηνές τρέλας», ο σκηνοθέτης βλέπει στην υπνοβασία της Αμίνα μιαν ασθένεια που κλονίζει, μαζί με τη ζήλια, την πεποίθηση του Ελβίνο ότι εκείνη ενσαρκώνει την ιδανική εικόνα της γυναίκας-υποκατάστατο της πολυαγαπημένης του μητέρας, την οποία μόλις έχασε. Η σφαίρα του ονείρου ως διαφυγής στον κόσμο της μοναξιάς που βιώνει η ηρωίδα (λόγω της ανεκπλήρωτης ερωτικής της επιθυμίας;) προσφέρει επίσης ακόμη ένα εργαλείο –μαζί με τη μουσική και τις ελάχιστες σκηνοθετικές οδηγίες της παρτιτούρας– για τη σκιαγράφηση και την κατανόηση και του δικού της ψυχογράμματος...
Σε κάθε περίπτωση συνιστά ακόμη δυσχερέστερη πρόκληση η ανάγκη επιτυχημένης ανταπόκρισης στις ιδιαίτερες μουσικές απαιτήσεις μιας όπερας στην οποία αποκρυσταλλώθηκε οριστικά το ώριμο ύφος του Μπελίνι. Πρόκειται για την αποθέωση της ονειρικής αλλά εξίσου ειλικρινούς και ανυπόκριτης μελωδίας, της εκφραστικής απαγγελίας καθώς και μιας δεξιοτεχνικής φωνητικής γραφής απαλλαγμένης από τον ηδονισμό ενός Ροσίνι.
Το έργο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον πρωταγωνιστικό γυναικείο ρόλο, που απογείωσε την Κάλλας: η Αμίνα εξακολουθεί να αποτελεί μία από τις πλέον συγκινητικές ηρωίδες της ιταλικής όπερας του 19ου αιώνα. Ειδικότερα η τελική της σκηνή συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο τρυφερών κι ευαίσθητων του ρεπερτορίου.
Παρότι η Λυρική μετακάλεσε για τη φιλόδοξη παραγωγή έναν ξένο αρχιμουσικό, τον εμπειρότατο Γάλλο Φιλίπ Ογκέν (στην πρώτη εμφάνισή του ως «φιλοξενούμενου καλλιτέχνη» για τη φετινή σεζόν), εμπιστεύτηκε και για τις δύο διανομές αποκλειστικά εγχώριες δυνάμεις. Την εύθραυστη Αμίνα ενσαρκώνουν οι υψίφωνοι Χριστίνα Πουλίτση και Βασιλική Καραγιάννη. Τον Ελβίνο ερμηνεύουν οι τενόροι Γιάννης Χριστόπουλος και Βασίλης Καβάγιας, τον Κόμη Ροντόλφο οι βαθύφωνοι Τάσος Αποστόλου και Χριστόφορος Σταμπόγλης, ενώ τη Λίζα οι υψίφωνοι Μαριλένα Στριφτόμπολα και Μαρία Παλάσκα.
Συνολικά οκτώ είναι οι παραστάσεις που έχουν προγραμματιστεί στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» της ΕΛΣ, από τις 11 μέχρι τις 29/10.
Περισσότερες πληροφορίες
«Η υπνοβάτις»
Μία από τις δημοφιλέστερες όπερες του Μπελίνι επιστρέφει στην Εθνική Λυρική Σκηνή, ύστερα από 50 χρόνια, και ανοίγει τη νέα σεζόν με μια παραγωγή υψηλής αισθητικής, σε μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ογκέν και σκηνοθεσία Μάρκο Αρτούρο Μαρέλι.
