Με την αριστουργηματική «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ» του Σοστακόβιτς κάνει το πρώτο της οπερατικό σκηνοθετικό εγχείρημα, και μάλιστα στην ΕΛΣ, η Γαλλίδα σταρ Φανί Αρντάν. Το έργο ανεβαίνει μόλις για πέντε παραστάσεις (πρεμιέρα: 12/5) σε μουσική διεύθυνση του Βασίλη Χριστόπουλου. Ο Ευτύχης Δ. Χωριατάκης αναλύει το βαρυσήμαντο μιας τέτοιας επιλογής.
Η είδηση ότι η Φανί Αρντάν, μια σταρ του γαλλικού κινηματογράφου και θεάτρου, αποδέχτηκε την πρόταση του Γιώργου Κουμεντάκη να σκηνοθετήσει για πρώτη φορά όπερα, και μάλιστα στην Ελλάδα με την Εθνική Λυρική Σκηνή, προκάλεσε σίγουρα, και δικαιολογημένα, μεγάλες συζητήσεις. Ενθουσιασμό προκάλεσε όμως η απόφασή της να επιλέξει τη «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ» του Σοστακόβιτς. Συνυφασμένη με μία από τις πιο συγκλονιστικές περιπτώσεις λογοκρισίας αλλά και παγκόσμιας αναγνώρισης στην ιστορία της μουσικής, η μία από τις δύο όπερες που ολοκλήρωσε ο Σοβιετικός σπουδαίος συνθέτης έχει αναχθεί στις μέρες μας σε απόλυτο λυρικό μπλοκμπάστερ!
Βασισμένη σε νουβέλα του Νικολάι Λεσκόφ, η υπόθεση αφορά την Κατερίνα Ισμαΐλοβα, σύζυγο του ευκατάστατου εμπόρου Ζινόβι, η οποία νιώθει εγκλωβισμένη στο γάμο της και παραμελημένη. Ερωτεύεται τον Σεργκέι, έναν από τους εργάτες του αγροκτήματός της και για χάρη του φτάνει στο φόνο του αυταρχικού πεθερού της Μπόρις αλλά και του συζύγου της. Η Κατερίνα παντρεύεται τον αγαπημένο της, όμως οι φόνοι αποκαλύπτονται και το ζευγάρι συλλαμβάνεται. Στο δρόμο για τη Σιβηρία η Κατερίνα φιλονικεί με μια νέα υποψήφια ερωμένη του Σεργκέι, με αποτέλεσμα να παρασυρθούν και οι δύο από τα παγωμένα νερά του ποταμού.
Ο Σοστακόβιτς ασχολείται εν προκειμένω με τη θέση της γυναίκας στην προεπαναστατική επαρχιακή Ρωσία, σατιρίζοντας ταυτόχρονα με μεγάλη οξυδέρκεια θεσμούς όπως η εκκλησία και η –τσαρική– αστυνομία. Το έργο έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από το κοινό ήδη από το αρχικό του ανέβασμα στο Λένινγκραντ (1934) και καταγράφηκε ως η σημαντικότερη όπερα της νεαρής τότε σοβιετικής περιόδου. Η άμεση, συμπυκνωμένη μουσική γλώσσα του συνθέτη και οι ευθείες αναφορές στο σεξ και στην απροκάλυπτη βία τού προσέδωσαν ένα ρεαλισμό πρωτόγνωρο για το λυρικό θέατρο.
Σημειωτέον, όταν ο Στάλιν είδε το έργο στη Μόσχα το 1936, αποχώρησε σοκαρισμένος πριν από το τέλος της παράστασης. Με την έγκρισή του δημοσιεύτηκε, ύστερα από δύο ημέρες, στην «Πράβντα», ένα ανυπόγραφο άρθρο-καταπέλτης, το οποίο καταδίκαζε τη μουσική ως «φορμαλιστική», «μικροαστική», «τραχιά», «χυδαία». Ο 30χρονος τότε συνθέτης περιέπεσε σε δυσμένεια, ενώ η σχέση του με την όπερα κατέστη προβληματική έκτοτε. Μετά το θάνατο του Στάλιν, ωστόσο, ξαναδούλεψε το έργο, όμως και η νέα εκδοχή απαγορεύτηκε μέχρι το 1963. Δεκαοκτώ χρόνια μετά την αποκατάσταση, τη σκηνική παρουσίαση και την ηχογράφησή της στη Δύση η αρχική εκδοχή ακούστηκε στη Ρωσία μόλις το 1996! Την ίδια χρονιά δόθηκε και η πανελλήνια πρώτη της στο Θέατρο Ολύμπια, σε σκηνοθεσία του Σπύρου Ευαγγελάτου.
Σήμερα η «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ» θεωρείται δίκαια ως ένα από τα αιχμηρότερα λυρικά αριστουργήματα του 20ού αιώνα. Το έργο δεν ξεχωρίζει μονάχα για την ωμότητα και τη σκληρότητά του, αλλά είναι εξίσου βαθιά συγκινητικό, με αποκορύφωμα την τελική σκηνή του, η οποία συνοψίζει αιώνες πόνου και στέρησης στη Ρωσία. Και αν ο Σοστακόβιτς θεωρούσε τη δολοφόνο πρωταγωνίστρια της όπεράς του θύμα, για τη Φανί Αρντάν η Κατερίνα Ισμαΐλοβα «είναι το άγριο είδωλό μας, ατίθασο κι ελεύθερο. Πώς ζει το κομμάτι του εαυτού μας που αντιστέκεται στους νόμους μέσα σε μια κοινωνία συμβατική και ομοιόμορφη;»
Ωμά ρεαλιστική στις σκηνές δράσης, στις ερωτικές σκηνές και κατά τη διάρκεια του φόνου του Ζινόβι, η παρτιτούρα είναι έντονα ποιητική μέσα στην αγριότητά της, ενώ σε φωνητικό επίπεδο διακρίνεται για την εκφραστική απλότητά της!
Παρότι η τολμηρή σκηνοθεσία της Γαλλίδας σταρ επιδιώκει να φωτίσει θέματα όπως τα όρια της ατομικής ελευθερίας μέσα σε προκαθορισμένο κοινωνικό/ταξικό πλαίσιο, η όψη της παράστασης θα είναι μάλλον παραδοσιακή. Στοχεύοντας σε ένα υψηλού επιπέδου καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, η Αρντάν συστήνει στο ελληνικό κοινό μια διεθνούς ακτινοβολίας δημιουργική ομάδα, που περιλαμβάνει τον Τομπίας Χοάιζελ στα σκηνικά, την πολλάκις βραβευμένη με Όσκαρ Μιλένα Κανονέρο και την Πέτρα Ράινχαρτ στα κοστούμια, τον Λούκα Μπιγκάτσι στους φωτισμούς και την κολεκτίβα (ΛΑ)ΟΡΝΤ στην κινησιολογία.
Η δύναμη της «Λαίδης Μάκβεθ» οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στην ποικιλία της εμπνευσμένης, γεμάτης δύναμη και νεύρο μουσικής. Ωμά ρεαλιστική στις σκηνές δράσης, στις ερωτικές σκηνές και κατά τη διάρκεια του φόνου του Ζινόβι, η παρτιτούρα είναι έντονα ποιητική μέσα στην αγριότητά της, ενώ σε φωνητικό επίπεδο διακρίνεται για την εκφραστική απλότητά της! Η μουσική διεύθυνση της παραγωγής ανατέθηκε στον αρχιμουσικό Βασίλη Χριστόπουλο, ο οποίος φημίζεται για την ικανότητά του να αποκωδικοποιεί και να διδάσκει τα πιο απαιτητικά έργα.
Το πρωταγωνιστικό ζευγάρι Κατερίνα - Σεργκέι ερμηνεύουν δύο Ρώσοι ανερχόμενοι τραγουδιστές, η υψίφωνος Σβετλάνα Σοζντατέλεβα και ο τενόρος Σεργκέι Σεμισκούρ. Στον σημαντικό ρόλο του Μπόρις εμφανίζεται ο Έλληνας διακεκριμένος μπασοβαρύτονος Γιάννης Γιαννίσης. Ο τενόρος Γιάννης Χριστόπουλος και η υψίφωνος Σοφία Κυανίδου ενσαρκώνουν τους Ζινόβι και Αξίνια αντίστοιχα, ενώ Έλληνες γνωστοί μονωδοί αναλαμβάνουν τους πολυάριθμους δευτεραγωνιστικούς ρόλους. Εν αναμονή ακόμη ενός sold out, σπεύσατε να κλείσετε εισιτήρια…
Περισσότερες πληροφορίες
«Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ»
Μια από τις διασημότερες όπερες του 20ού αιώνα, γραμμένη από τον Ντμίτρι Σοστακόβιτς, σε μια νέα ιδιαίτερα φιλόδοξη παραγωγή σε σκηνοθεσία της Φανί Αρντάν. Πρωταγωνιστεί η Σβετλάνα Σοζντάτελεβα και διευθύνει ο Βασίλης Χριστόπουλος.
