Επιτυχημένες σε γενικές γραμμές ήσαν οι δύο πρώτες τακτικές συναυλίες της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στην «Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής για τη νέα σαιζόν.
Στο ξεκίνημα της δεύτερης θητείας του καλλιτεχνικού της διευθυντή Στέφανου Τσιαλή, τα στοιχήματα για την κορυφαία ορχήστρα της χώρας παραμένουν πολλαπλά: η σταθεροποίηση της απόδοσής της σε υψηλά επίπεδα, η ανανέωση του ρεπερτορίου (πέραν του ρομαντισμού) περιλαμβανομένης της συνεπέστερης προώθησης της ιστορικής ελληνικής δημιουργίας, η προσέλκυση μεγαλύτερου -και πιστότερου- κοινού, η πιο ουσιαστική επικοινωνιακή προβολή της δραστηριότητάς της.
Αμφότερες οι συναυλίες είχαν έντονο …κινεζικό άρωμα, λόγω της συμμετοχής του συνόλου στις εορταστικές εκδηλώσεις για το έτος Ελλάδας-Κίνας.
Σε αυτήν της 13/10, που διηύθυνε ο Ούρος Λάγιοβιτς, η Κίνα δεν εκπροσωπήθηκε μόνο με σολίστ (την εκλεκτή και λίαν αγαπητή στο κοινό βιολίστρια Τιάνγουα Γιανγκ), αλλά και με συνθέτη και έργο! Αρχικά, ακούσθηκε η «Πεμπτουσία» για ορχήστρα του γεννημένου στο Χονγκ Κονγκ συνθέτη Φουνγκ Λαμ. Μπολιάζοντας με ιμπρεσιονιστικούς θύλακες ένα θεματικό υλικό πεντατονικής παραδοσιακής κινεζικής μουσικής, η διαυγούς ενορχήστρωσης σύνθεση αρθρώθηκε γύρω από σύντομα επεισόδια με κυρίαρχη μία ελικοειδή μελωδική γραμμή.
Επίκεντρο του ενδιαφέροντος υπήρξε η ερμηνεία από την Γιανγκ του δυσκολότατου 2ου Κοντσέρτου για βιολί και ορχήστρα του Μπάρτοκ. Το έργο απαιτεί σολίστα ικανό αφενός να δαμάσει την πολυσχιδία στιλιστικών αναφορών (ουγγρικούς χορούς verbunkos, δωδεκαφθογγικές επιρροές) και μορφολογικών στοιχείων (παραλλαγές και ελεύθερες αναπτύξεις μοτίβων), αφετέρου να αναδείξει την ραψωδική διάστασή του. Η ικανότατη 30χρονη Κινέζα βιολίστρια διαθέτει όχι μόνο ένα πλούσιο (δεξιο)τεχνικό οπλοστάσιο (αψεγάδιαστη ορθοτονία, τέλεια φινιρισμένο φραζάρισμα, θαυμάσιες κλιμακώσεις δυναμικής), αλλά και την ευφυΐα και την υψηλή συγκέντρωση που επέτρεψαν να διατηρηθεί χωρίς χάσματα η συνοχή του μουσικού ειρμού και να νοηματοδοτηθεί εκφραστικά μια αινιγματική παρτιτούρα με έντονα νυχτερινή ατμόσφαιρα (και όχι μόνο στο ενδιάμεσο andante tranquillo). Ο εμπειρότατος Λάγιοβιτς κράτησε την σβέλτων αντανακλαστικών ορχήστρα υπό συνεχή έλεγχο, διαπλάθοντας συνοδεία ρυθμικά ακριβή αν και ηχοχρωματικά κάπως ωχρή.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με μιαν ισορροπημένη εκτέλεση της 3ης Συμφωνίας του Μπραμς, έργου που δεν έκρυβε μυστικά για τον 73χρονο Σλοβένο αρχιμουσικό. Αγωγικά αβίαστα τέμπι και δυναμικές, άρτια εποπτεία της όλης δομής με προσεγμένο τονισμό λεπτομερειών, απουσία υπερβολικού πάθους αξιοποιήθηκαν ως συνιστώσες μιας ρευστής αφήγησης που δικαίωσε το διάχυτο λυρισμό -όχι όμως πάντοτε τη μελαγχολία και τον αισθησιασμό- της γραφής. Με την εξαίρεση του ρυθμικά και αρμονικά ανήσυχου αρχικού allegro con brio, στο οποίο η ορχηστρική ώσμωση δεν ήταν ανέφελη, στα υπόλοιπα μέρη η ΚΟΑ χάρισε συντονισμένο παίξιμο, με αίσθηση της γραμμής, ωραία ποιότητα ήχου και ετοιμότητα. Τις μεταπτώσεις διαθέσεων και την αενάως σωρευόμενη -μέχρι την αποφόρτιση των καταληκτικών μέτρων- συναισθηματική ένταση χρωμάτισαν οι καλαίσθητες συνεισφορές των ξύλινων (Μουρίκης, Πιλαφτσή, Βάμβας, Λιοδάκης) στα ενδιάμεσα μέρη αλλά και των κόρνων (με εξάρχοντα τον Σαλβάνο).
Μια εβδομάδα νωρίτερα (6/10), η υπό τον Τσιαλή πρώτη συναυλία άνοιξε με την σπάνια παιζόμενη εισαγωγή για ορχήστρα «Ήλιος» του Νήλσεν. Γραμμένο με αφορμή ταξίδι του συνθέτη και της συζύγου του στην Αθήνα των αρχών του περασμένου αιώνα, το άνισης έμπνευσης έργο περιγράφει τη διαδρομή του ήλιου από την ανατολή ως τη δύση. Αξιοποιώντας σταδιακά τις διάφορες ορχηστρικές υποομάδες για την ανάπτυξη του θεματικού υλικού, η σύνθεση μεταφέρει περισσότερο τη μελαγχολία του ευρωπαϊκού βορρά παρά τη θέρμη του μεσογειακού νότου. Η ενδιαφέρουσα εκτέλεση ξεχώρισε για τα στρωτά, όχι βεβιασμένα τέμπι και τις ωραίες συνεισφορές ξύλινων και χάλκινων πνευστών, ιδίως των κόρνων.
Μεγαλύτερες προκλήσεις για την ΚΟΑ επεφύλασσε το κύριο έργο της βραδιάς «Το Τραγούδι της Γης», ένα ακόμη στάδιο του μαλερικού κύκλου που προσφέρει -σπαστά- εδώ και μερικά χρόνια. Αυτή η ιδιότυπη «συμφωνία για τενόρο, κοντράλτο και ορχήστρα» συνίσταται σε έναν κύκλο έξι τραγουδιών, βασιζόμενων σε κινεζικά ποιήματα των 7ου και 8ου αιώνα με θέμα αφενός την ομορφιά της φύσης, αφετέρου το εφήμερο της ανθρώπινης ύπαρξης. Γραμμένη σε μια τραγική περίοδο της ζωής του Βοημού συνθέτη (που δεν πρόλαβε να την ακούσει), χαρακτηρίζεται για τη συναισθηματική φόρτιση και την ηχοχρωματική πολυπλοκότητά της.
Όπου η ενορχήστρωση ήταν διάφανη, οι εντυπώσεις ήσαν πολύ καλές, λόγω του εστιασμένου παιξίματος των εγχόρδων και των ποιητικών παρεμβάσεων των ξύλινων (το όμποε του Βάμβα!). Όπου όμως η γραφή ήταν πιο δραματική (όπως στην εναρκτήρια «Πρόποση στη γήινη θλίψη»), η εκτέλεση ηχούσε κάπως γενικόλογη και θορυβώδης, καλύπτοντας και τον τενόρο, που ούτως ή άλλως έπρεπε να κινείται συχνότατα στην υψηλή φωνητική περιοχή. Οι λυρικές ποιότητες του σολίστ Μάριο Τζεφίρι δοκιμάσθηκαν, εύλογα, αρκετά, μολονότι στη συνέχεια ο διακεκριμένος Έλληνας τενόρος κέρδισε την παρτίδα με τη μουσικότητα, το σωστό ερμηνευτικό ύφος και την φροντισμένη εκφορά του λόγου.
Η άρθρωση υπήρξε, αντιθέτως, η αχίλλειος πτέρνα της έτερης σολίστ Γκουάνγκ Γιανγκ. Παρά τη θαυμάσια -και ιδανική, εν προκειμένω- φωνή κοντράλτο, η Κινέζα σολίστ αρκέσθηκε να ερμηνεύει τις νότες, χωρίς να νοηματοδοτεί το λόγο (ιδίως στον συγκλονιστικό καταληκτικό «Αποχαιρετισμό»), αποτυγχάνοντας να μεταφέρει στο ακροατήριο το δραματικό φορτίο ενός έργου γεμάτου θλίψη και πένθιμη διάθεση. Συνολικά, αρχιμουσικός και τραγουδιστές οριοθέτησαν μία πρωτίστως λυρική εκτέλεση που προσπέρασε, πάντως, τη συναισθηματική και φιλοσοφική διάσταση της παρτιτούρας…
Credits φωτογραφιών: 1895 Cinematic Creations
