Το ένστικτο του θανάτου οδηγεί τους ήρωες του Τζόναθαν Γκλέιζερ. Ο 48χρονος Λονδρέζος έχει υπογράψει μόλις τέσσερις ταινίες σε 23 χρόνια, ξεκινώντας με την ανατρεπτική γκανγκστερική περιπέτεια "Ερωτικό Κτήνος". Ακολούθησε το μεταφυσικής αύρας ερωτικό δράμα "Γέννηση" (2004) και η ανορθόδοξη επιστημονική φαντασία "Κάτω Από το Δέρμα" (2013), ταινίες που όλες τους φλερτάρουν με το θρίλερ και δοκιμάζουν τα στερεότυπα κάθε κινηματογραφικού είδους. Οι πρωταγωνιστές τους είναι μοναχικοί άνθρωποι (και εξωγήινοι), οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι με το απρόοπτο, συναρτώμενο πάντα με μια απειλητική ενόρμηση θανάτου. Πόσο διαφορετικοί μπορεί να είναι οι βασικοί χαρακτήρες της "Ζώνης Ενδιαφέροντος";
Τον Μάιο του 1940, ο Ρούντολφ Ες (όχι ο συνονόματος, διαβόητος υπαρχηγός του Χίτλερ, ο οποίος πέθανε στη φυλακή το 1987) διορίστηκε διοικητής του Στρατοπέδου του Άουσβιτς. Συνεπής "επαγγελματίας", ήταν ο πρώτος που αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το εντομοκτόνο αέριο Zyklon B για τη μαζική εξόντωση κρατουμένων, ως περισσότερο αποτελεσματική και οικονομική μέθοδο. Τον Δεκέμβριο του 1943 ανέλαβε επικεφαλής της κύριας οικονομικής και διοικητικής υπηρεσίας των Ες Ες και το 1944 επέστρεψε στο Άουσβιτς για να επισπεύσει την διαδικασία της "τελικής λύσης". Συνελήφθη το 1946 από τους Βρετανούς και στη δίκη του, κατηγορούμενος για μαζική δολοφονία τρεισήμισι εκατομμυρίων, απάντησε στωικά: "Όχι, ήταν μόνο δυόμισι. Οι υπόλοιποι πέθαναν από αρρώστιες και ασιτία".
Ο Ες, με διαφορετικό όνομα, είναι ένας από τους τρεις αφηγητές του προτελευταίου μυθιστορήματος του Μάρτιν Έιμις ("The Rachel papers", "Το βέλος του χρόνου", "Η πληροφορία") "Η ζώνη ενδιαφέροντος". Μαζί με τον Γκλέιζερ, ο Βρετανός συγγραφέας προχωρά σε μια εντελώς ελεύθερη γερμανόφωνη σεναριακή προσαρμογή του, μιας και το βιβλίο εστιάζει σε μια μυθοπλαστική ερωτική ιστορία. Η ταινία, από την άλλη, εξιστορεί την ειδυλλιακή καθημερινότητα της επταμελούς οικογένειας του διοικητή, ο οποίος μαζί με τη σύζυγό του Χέντγουιγκ έχουν στήσει τον ολάνθιστο, τακτοποιημένο και αδιατάρακτο επί της γης παράδεισό τους –ένα ευρύχωρο σπίτι με πανέμορφο κήπο– ακριβώς δίπλα από την περίφραξη του στρατοπέδου συγκέντρωσης. Παιχνίδια με τα παιδιά, λίγη κηπουρική, μια βαρκάδα στη διπλανή λίμνη, συναντήσεις με επιχειρηματίες και μηχανικούς, γιορτινά γεύματα, η βραδινή ανάγνωση ενός παιδικού παραμυθιού, μηνύματα στον τηλέγραφο. Η αναγγελία της μετάθεσής του στο Βερολίνο, όμως, θα αρχίσει να περιπλέκει τις σχέσεις του Ρούντολφ με υψηλά ιστάμενους ναζί, αλλά και με τη Χέντγουιγκ.
Καλύπτοντας για λογαριασμό του περιοδικού "New Yorker" τη δίκη του Άντολφ Άιχμαν στο Ισραήλ, η Γερμανοεβραία φιλόσοφος Χάνα Άρεντ σόκαρε τους πάντες (από τους κομμουνιστές και τους φιλελεύθερους ως τους συμπατριώτες της), παρουσιάζοντας τον διαβόητο εγκληματία όχι σαν γραφικό κτήνος, αλλά σαν έναν "απλό γραφειοκράτη, ανίκανο να σκεφτεί". Μιλώντας για την "κοινοτοπία του κακού", ανέλυσε καίρια τη ναζιστική κοσμοθεωρία, ακτινογραφώντας την πολιτικά, ιστορικά και ταξικά, αποφεύγοντας κάθε εύπεπτη αναφορά σε εθνικές ιδιαιτερότητες και ψυχοπαθολογικές παρεκκλίσεις. Το ίδιο ακριβώς επιχειρεί και ο Γκλέιζερ με αξιοθαύμαστη σκηνοθετική ακρίβεια, υποδειγματικό αφηγηματικό τέμπο και χωρίς την παραμικρή διδακτική παρασπονδία ή την υποψία επίκλησης στα ανθρωπιστικά αισθήματα του θεατή. Η κάμερά του δεν περνάει ποτέ από την εσωτερική πλευρά του συρματοπλέγματος, επιμένοντας σε ακίνητα, αυστηρά μεσαία και μακρινά πλάνα. Έτσι, αποτροπιασμός, γαλήνη, γενοκτονία και γλυκιά ζωή αγκαλιάζονται με έναν αποστασιοποιημένο κινηματογραφικά τρόπο, που αναδεικνύει τον πυρήνα του ιστορικού κακού στην προσωπική "ζώνη ενδιαφέροντος" του καθενός, η οποία μας απορροφά και μας αποκόπτει –με ολέθρια αποτελέσματα– από τη μνήμη, την ενσυναίσθηση, την κοινωνική ευθύνη.
Ο Γκλέιζερ δουλεύει ιδιοφυώς και αντιστικτικά. Από τη μια μεριά μάς υπνωτίζει με γεωμετρικά, πανέμορφα πλάνα αποστειρωμένης ευτυχίας και από την άλλη μας ανησυχεί διαρκώς με έναν εφιαλτικό ηχητικό σχεδιασμό βγαλμένο από μια δαντική κόλαση (το σκορ της Μίκα Λέβι, οι μηχανικοί ήχοι πίσω από τον τοίχο, οι ανακοινώσεις των μεγαφώνων). Σταδιακά και αμετάκλητα, αυτό το ηλιόλουστο οικογενειακό πορτρέτο μετατρέπεται σε ένα πολανσκικό θρίλερ χωρίς την παραμικρή ορατή απειλή και ένα συγκλονιστικό fast forward – μονταζιακό επίτευγμα δίνει την τελική, ευρύτατη διάσταση στην έννοια της "ζώνης του ενδιαφέροντος", η οποία αφορά ολόκληρη τη σύγχρονη δυτική κοινωνία. Κάθε ιστορικό γεγονός, από το ηρωικότερο ως το αδιανόητα αποτρόπαιο, έχει μετατραπεί πλέον σε μαζικό θέαμα. Ένα φινάλε-σοκ που ολοκληρώνει αριστουργηματικά αυτή την συνταρακτική διαδρομή ως την καρδιά του σκοταδιού, η οποία απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο, αλλά και εκείνο των κριτικών στο πρόσφατο Φεστιβάλ Καννών.
Μ. Βρετανία, ΗΠΑ, Πολωνία. 2023. Διάρκεια: 105΄. Διανομή: ΣΠΕΝΤΖΟΣ FILM
Περισσότερες πληροφορίες
Ζώνη Ενδιαφέροντος
Η ειδυλλιακή καθημερινότητα της επταμελούς οικογένειας του διοικητή του Άουσβιτς Ρούντολφ Ες και της συζύγου του Χέντγουικ, οι οποίοι περνούν τις μέρες του σ’ ένα πανέμορφο σπίτι με κήπο δίπλα στον τοίχο του στρατοπέδου.
