Inception [insEpshn] (ουσ.): απαρχή, έναρξη. Ένα γεγονός το οποίο προηγείται όλων των υπολοίπων. / (Τελετή με την οποία απονέμεται) διδακτορικό πτυχίο. / Προσρόφηση. / Sci fi θρίλερ του Κρίστοφερ Νόλαν («Memento», «Ο Σκοτεινός Ιππότης»), με ρεκόρ εισπράξεων στο αμερικανικό box office, δαιδαλώδη πλοκή και διφορούμενο φινάλε.
Στο μυαλό του Κρίστοφερ Νόλαν
«Πρέπει να είσαι αναλυτής συστημάτων της NASA για να ξεδιαλύνεις την υπόθεση». Ο Τζον Άντερσον της «Wall Street Journal» εκφράζει απόλυτα τις σκέψεις μιας μεγάλης μερίδας θεατών, οι οποίοι –μαγεμένοι στην πλειονότητά τους από το θεαματικό αποτέλεσμα– μπερδεύτηκαν όσον αφορά το ποιος κοιμάται, το ποιος είναι ξύπνιος και το ποιος ονειρεύεται σε αυτήν την πολυεπίπεδη, γεμάτη παράλληλη δράση και αντιφατικές πληροφορίες περιπέτεια. Δεν θα μπορούσαν, βέβαια, να περιμένουν κάτι πολύ διαφορετικό από τον σκηνοθέτη και σεναριογράφο σινε-σπαζοκεφαλιών όπως τα «Memento» και «The Prestige».
«Ο κόσμος του υποσυνείδητου μου φαινόταν πάντα συναρπαστικός», θυμάται ο Κρίστοφερ Νόλαν, ο οποίος έγραψε στα 20 το πρώτο σενάριο με θέμα την τεχνολογία, που θα επέτρεπε να μοιράζονται το ίδιο όνειρο δύο ή περισσότεροι άνθρωποι. Φοιτητής λογοτεχνίας στο University College του Λονδίνου τότε, κράτησε μόνο την ιδέα και προχώρησε υπομονετικά σε άλλα σχέδια. Γεννημένος στη βρετανική πρωτεύουσα το 1970 και μεγαλωμένος στο Σικάγο, καθώς ο πατέρας του ήταν Άγγλος διαφημιστής και η μητέρα του Αμερικανίδα αεροσυνοδός, ο Νόλαν άρχισε από μικρός να κατεβάζει κινηματογραφικές ιδέες και να γυρίζει Super 8 φιλμάκια. Έπειτα από μερικές εμπνευσμένες μικρού μήκους ταινίες (όπως το τρίλεπτο «Doodlebug»), ολοκλήρωσε το 1998 την πρώτη του μεγάλου μήκους, το ασπρόμαυρο (διάρκειας 69 λεπτών και κόστους 6.000 δολαρίων) ψυχολογικό θρίλερ «Following». Δύο χρόνια αργότερα, βρέθηκε στην άλλη άκρη του Ατλαντικού για το αναλόγου ύφους ανεξάρτητο hit «Memento», το πρωτότυπο σενάριο του οποίου έφτασε μέχρι τις οσκαρικές υποψηφιότητες.
Εκείνη την εποχή, κι ενώ ετοιμαζόταν για το χολιγουντιανό ριμέικ του νορβηγικού «Insomnia», της μοναδικής ταινίας στην οποία κρατά μόνο το ρόλο του σκηνοθέτη, ο Νόλαν τελειώνει την πρώτη γραφή του «Inception». Ο ίδιος ισχυρίζεται πως τότε θα μπορούσε να γίνει ένα action θρίλερ των 30 εκατομμυρίων δολαρίων, αλλά σκέφτηκε ότι αν περίμενε, ίσως εξελισσόταν σε κάτι καλύτερο και… μεγαλύτερο. Σύμφωνα με τη σύζυγό του Έμα Τόμας, η οποία κρατά το ρόλο της παραγωγού όλων των ταινιών του: «Έπειτα από κάθε ταινία έβγαζε τις σελίδες από το συρτάρι κι έλεγε: “Τώρα νομίζω πως μπορώ να κάνω κάτι με αυτό”, αλλά το σκεφτόταν ξανά, δίσταζε και τις έβαζε πάλι πίσω. Οποιοδήποτε στούντιο θα ήταν διστακτικό στο να επενδύσει πολλά λεφτά σε ένα τόσο εγκεφαλικό project. Με το πέρασμα του χρόνου, ωστόσο, το σενάριο βελτιώθηκε θεαματικά». Έτσι, μετά την κολοσσιαία επιτυχία του «Σκοτεινού Ιππότη», η κατάλληλη στιγμή είχε φτάσει. Η Warner Bros του έδωσε το πράσινο φως κι ένα τσεκ 170 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ ο Λεονάρντο ντι Κάπριο, τον οποίο πολιορκούσε καιρό, δέχτηκε τελικά να αναλάβει τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ονειροπαγίδα
«Όταν ακούς ότι ο Κρίστοφερ Νόλαν θέλει να κάνει μια ταινία για τα τέσσερα στάδια του ασυνείδητου, η οποία είναι μια ψυχολογική μελέτη ενός χαρακτήρα που προσπαθεί να τα βρει με το παρελθόν του, με γυρίσματα σε όλον τον κόσμο, ένας συνδυασμός «Insomnia», «Memento» και θεαματικής υπερπαραγωγής, λες: “Θα είναι μοναδική εμπειρία”». Ο Λεονάρντο ντι Κάπριο ήταν το πρώτο μέλος του καστ το οποίο στρατολογήθηκε από τον σκηνοθέτη και οι δυο τους πέρασαν τέσσερις μήνες συζητώντας για το ρόλο και άλλους τρεις κάνοντας πρόβες. «Τον χρειαζόμουν απελπισμένα», εξομολογείται ο Νόλαν, «γιατί έχει το μοναδικό χάρισμα να είναι λαμπερός σταρ και ταυτόχρονα σπουδαίος ηθοποιός. Ο ρόλος του απαιτούσε κάποιον με σκληρό προσωπείο, αλλά εσωτερικά ευάλωτο, ο οποίος θα μπορούσε να παρασύρει το κοινό μαζί του μέχρι το τέλος της διαδρομής».
Αν και μετά την ολοκλήρωση της ταινίας ο Ντι Κάπριο δήλωσε πως «το σενάριο δεν έβγαζε νόημα για πολλούς από εμάς στη διάρκεια των γυρισμάτων», ο ίδιος πρέπει να ήταν από τους μετρημένους στα δάχτυλα του ενός χεριού ανθρώπους στο πλατό οι οποίοι καταλάβαιναν περισσότερα πράγματα από τα εξής στοιχειώδη: ο Ντομ Κομπ είναι ένας επιδέξιος βιομηχανικός κατάσκοπος, ο οποίος μπορεί να εισβάλλει στα όνειρα άλλων ανθρώπων και να αποσπά πολύτιμα, καλά κρυμμένα μυστικά. Ταυτόχρονα, είναι κι ένας διεθνής φυγάς, ο οποίος δεν μπορεί να επιστρέψει στις ΗΠΑ και στα δύο μικρά παιδιά του, καθώς κατηγορείται για ένα έγκλημα του παρελθόντος. Παρόλα αυτά, μια πολύ επικίνδυνη, αλλά άκρως δελεαστική πρόταση του δίνει τη μεγάλη ευκαιρία. Το μητρώο του θα καθαρίσει αν αυτός και οι συνεργάτες του μπορέσουν να μπουν στο μυαλό ενός νεαρού κληρονόμου μιας πανίσχυρης οικονομικής αυτοκρατορίας και να εμφυτεύσουν μια καταστροφική για τον ίδιο, αλλά συμφέρουσα για τον ανταγωνιστή του ιδέα. Οργανώνοντας την ομάδα, ο Κομπ ξεκινά για κάτι πολύ πιο περίπλοκο και ριψοκίνδυνο απ’ ό,τι έχει δοκιμάσει μέχρι τώρα, κουβαλώντας ταυτόχρονα τα δικά του απειλητικά φαντάσματα, τα οποία δεν θα αργήσουν να ζωντανέψουν.
Όνειρο μέσα σε όνειρο μέσα σε όνειρο, η μία παραπλανητική πληροφορία πάνω στην άλλη κι ένας δαίδαλος από «αντικατοπτρισμούς» βυθίζουν τόσο τους ήρωες όσο και τους θεατές σε ένα ιλιγγιώδες, μα συναρπαστικό παιχνίδι. Μαέστρος στην τέχνη της παραπλάνησης, όπως και ο βασικός χαρακτήρας του, ο Νόλαν επιχείρησε να κερδίσει ένα πολύ δύσκολο στοίχημα, με τις ελάχιστες παραχωρήσεις, από τη μία να μείνει πιστός στη μη γραμμική, περίπλοκη αφηγηματική τεχνική που τον χαρακτηρίζει και από την άλλη να μην μπερδέψει τόσο το κοινό ώστε να εξουθενωθεί, να χαθεί στο λαβύρινθο και να πάψει να ενδιαφέρεται για την εξέλιξη της πλοκής. Ακόμη κι αν η συντριπτική πλειονότητα των θεατών δεν κατάλαβε πλήρως την ξεκάθαρη διαπλοκή (και τη σαφή κατάληξη) των γεγονότων, τόσο το εμπορικό όσο και το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα ξεπέρασαν και την πιο αισιόδοξη προσδοκία. Η κριτική υποδοχή ήταν σχεδόν αποθεωτική, οι προβλέψεις ποντάρουν στο «Inception» ως το μεγάλο –μέχρι στιγμής– φαβορί στην κούρσα των επερχόμενων Όσκαρ, ενώ στο αμερικανικό box office το φιλμ έφτασε τα 265 εκατομμύρια δολάρια και ακόμη μετράει. Πραγματικός άθλος για ένα «ενήλικο», απαιτητικό θέαμα, αν σκεφτεί κάποιος ότι στη δεκάδα των πιο εμπορικών ταινιών της χρονιάς συν-φιγουράρουν μόνο σίκουελ, ριμέικ και animations.
Το «Matrix» συναντά τις «Επικίνδυνες Αποστολές»
Θαυμαστής του Στάνλεϊ Κιούμπρικ («Το “2001. Η Οδύσσεια του Διαστήματος” είναι η αγαπημένη μου ταινία»), του «Blade Runner» («Το έχω δει εκατοντάδες φορές») και του σκηνοθέτη του «Πολίτη Κέιν» («Αν μπορούσα να μπω στο μυαλό κάποιου, θα διάλεγα αυτό του Όρσον Γουέλς. Θα έβρισκα σίγουρα πολλές κινηματογραφικές ιδέες εκεί μέσα»), ο Κρίστοφερ Νόλαν είναι ένας σινεφίλ δημιουργός με όραμα κι επαγγελματική συνέπεια. Παραδίδει πάντα τις ταινίες του «on time and on budget», επιμένει όμως σε σταθερές συνεργασίες και μερικές «μικρές», ουσιαστικές γι’ αυτόν πολυτέλειες.
Έτσι, συναντάμε γι’ ακόμη μία φορά μαζί του τον –μόνιμο από το «Memento» και μετά– διευθυντή φωτογραφίας Γουόλι Φίστερ, τον συνθέτη Χανς Ζίμερ και τον μοντέρ Λι Σμιθ, με τους οποίους πρωτοσυνεργάστηκε στο «Batman Begins», τον Κίλιαν Μέρφι και τον αγαπημένο του Μάικλ Κέιν. Το υπόλοιπο καστ αποτελείται από ταλαντούχους, λιγότερο φανταχτερούς και περισσότερο αξιόπιστους ερμηνευτές (ο Βρετανός Τομ Χάρντι κλέβει με άνεση την παράσταση), ένα αφοσιωμένο team που ακολούθησε την κάμερα του Νόλαν σε κάθε γωνιά του πλανήτη: Λος Άντζελες, Λονδίνο, Τόκιο, Παρίσι, Μαρόκο και χιονισμένος Καναδάς (120 χλμ. δυτικά του Κάλγκαρι, σε υψόμετρο 2.250 μ.), καθώς ο σκηνοθέτης μένει πιστός στην αληθοφάνεια των εξωτερικών γυρισμάτων και την… απλότητα των μηχανικών εφέ. «Παραμένω καχύποπτος απέναντι στο 3D και δεν πολυσυμπαθώ τα ψηφιακά τρικ. Είμαι παλιομοδίτης», ισχυρίζεται, προτιμώντας τις μακέτες και τις «χειροποίητες» κατασκευές, όπως αυτή του (περιστρεφόμενου) διαδρόμου του ξενοδοχείου, όπου ο Τζόζεφ Γκόρντον-Λέβιτ μονομαχεί με έναν οπλισμένο άντρα σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας. Το «Matrix» έρχεται αναπόφευκτα στο νου κι εκείνος δεν αρνείται τις επιρροές.
«Ξεκινώντας από το “Dark City”, μια σειρά από ταινίες τη δεκαετία του ’90 ασχολήθηκε με το θέμα του ονείρου μέσα στο όνειρο και την πραγματικότητα γύρω μας ως ψευδαίσθηση. Το “Matrix” είναι το εντυπωσιακότερο παράδειγμα, αλλά στο “Inception” βρίσκει κανείς και τις “Επικίνδυνες Αποστολές”, και τις περιπέτειες του Τζέιμς Μποντ, και τη “Συμμορία των 11”, και το “Μπραζίλ”, και τόσα άλλα…» Ολοκληρώνει, όμως, αυτήν τη διαδρομή από ταινία σε ταινία μέσα σε ταινία με την πιο ουσιαστική διαπίστωση: «Μπορείς να τα συνδυάσεις όλα αυτά σε κάτι καινούργιο; Από το δάνειο μέχρι τη μίμηση υπάρχει διαφορά και σίγουρα είναι ρίσκο για ένα στούντιο να επενδύει σε πρωτότυπο υλικό. Αλλά είναι μεγαλύτερο να μην το κάνει. Ακόμη κι ένα σίκουελ χρειάζεται φρέσκες ιδέες. Πρέπει να είσαι διαφορετικός, γι’ αυτό πρέπει να είσαι ριψοκίνδυνος».
Τα 7 πρόσωπα της ταινίας
Κομπ (Λεονάρντο ντι Κάπριο)
Ο «Συλλέκτης». Αρχηγός της ομάδας, ασυναγώνιστος στην τέχνη της εκμαίευσης. Δέχεται την επικίνδυνη αποστολή που του αναθέτει ο Σάιτο, για να μπορέσει να επιστρέψει στο σπίτι και στα παιδιά του.
Άρθουρ (Τζόζεφ Γκόρντον-Λέβιτ)Ο «Συντονιστής». Το δεξί χέρι του Κομπ, βασικός σχεδιαστής της επιχείρησης και υπεύθυνος για κάθε λεπτομέρεια. Ίσως η εντυπωσιακότερη σκηνή της ταινίας (η χωρίς βαρύτητα μάχη στο διάδρομο) είναι δική του.
Αριάντνι (Έλεν Πέιτζ)Η «Αρχιτέκτων». Ταλαντούχα φοιτήτρια, την οποία στρατολογεί ο Κομπ για να κατασκευάζει τον κόσμο των ονείρων. Εκείνη είναι που θα ανακαλύψει το μυστικό του και θα τον βοηθήσει να ξεκαθαρίσει τις εκκρεμότητες του παρελθόντος.
Ιμς (Τομ Χάρντι)Ο «Πλαστογράφος». Παλιός συνεργάτης αλλά και ανταγωνιστής του Κομπ, «μεταμφιέζεται» στον ονειρικό κόσμο σε όποιον πραγματικό χαρακτήρα χρειάζεται για να παραπλανήσει τον στόχο. Διαθέτει τσαμπουκά, σπιρτάδα και πολύ βρετανικό χιούμορ.
Σάιτο (Κεν Γουατανάμπε)Ο «Τουρίστας». Πάμπλουτος επιχειρηματίας, αναθέτει στον Κομπ την αποστολή της «εμφύτευσης» μιας ιδέας στο υποσυνείδητο ενός ανταγωνιστή του. Συνοδεύει υποχρεωτικά την ομάδα στην επιχείρηση, για να βεβαιωθεί για το αποτέλεσμα.
Μαλ (Μαριόν Κοτιγιάρ)Η «Σκιά». Πρώην σύζυγος και μεγάλος έρωτας του Κομπ. Κατηγορείται για το θάνατό της και την «κουβαλά» μαζί του σε κάθε αποστολή, διακινδυνεύοντας το αποτέλεσμα. Τελικά θα αναγκαστεί να την «αντιμετωπίσει».
Ρόμπερτ Φίσερ (Κίλιαν Μέρφι)Ο «Στόχος». Νεαρός κληρονόμος μιας επιχειρηματικής αυτοκρατορίας, την οποία ο Σάιτο θέλει να καταστρέψει. Όλη η επικίνδυνη περιπέτεια θα εξελιχτεί στο μυαλό του, το οποίο κρύβει εκπλήξεις για τους πάντες.
