Στην τελευταία του προβολή, το φεστιβάλ αποφάσισε να ξανακάτσει στα θρανία. Ποτέ δεν είναι αργά… Ένας δάσκαλος και 25 μαθητές τού έμαθαν πως η μεγαλύτερη κινηματογραφική περιπέτεια δεν είναι
άλλη από την ανθρώπινη επικοινωνία. Κι εκείνο τους το ανταπέδωσε με έναν ολόχρυσο φοίνικα – τον πιο δίκαιο και αναπάντεχο των τελευταίων χρόνων.
Πρώτη ώρα σινεμά
Αν και είχε απέναντί του την καλύτερη αμερικανική ταινία της χρονιάς, το Καμιά Πατρίδα για τους Μελλοθάνατους, το ευρωπαϊκό σινεμά κατάφερε πέρσι (4 Μήνες, 3 Βδομάδες και 2 Μέρες, Το Σκάφανδρο και η Πεταλούδα, Περσέπολις, Η Άκρη του Ουρανού) να κυριαρχήσει απόλυτα στο 60ό Φεστιβάλ Κανών. Έντεκα μήνες και είκοσι οκτώ ημέρες μετά, την ίδια ακριβώς ώρα, επιβεβαίωσε την καλλιτεχνική φόρμα του, σβήνοντας από το παλμαρέ κάθε επίδοξο διεκδικητή. Υπό την προεδρία του Σον Πεν, η κριτική επιτροπή προσπάθησε να ισορροπήσει ανάμεσα σε μια καθαρή επιλογή και τις... ισορροπίες, κάτι που, με εξαίρεση την απουσία του Βαλς με τον Μπασίρ, μάλλον το κατάφερε. Το τολμηρό κινούμενο σχέδιο του Ισραηλινού Άρι Φόλμαν, το οποίο πολλοί θεωρούσαν φαβορί ακόμα και για το Χρυσό Φοίνικα, δεν βρήκε θέση στη μοιρασιά, ανοίγοντας δρόμο για την ανατροπή την οποία επέφερε η τελευταία προβολή του διαγωνιστικού τμήματος.
Η Τάξη του Λοράν Καντέ (Ελεύθερος Ωραρίου), όπως δηλώνει κι ο πρωτότυπος τίτλος της Entre les Murs, είναι μια ταινία κλεισμένη σε τέσσερις τοίχους. Εκεί, κατά τη διάρκεια μιας σχολικής χρονιάς, θα στηθεί μια ζωντανή μικρογραφία της γαλλικής αλλά και ολόκληρης της δυτικής κοινωνίας, με
τα ανθρώπινα πάθη, τις φυλετικές διαφορές, τις ταξικές της συγκρούσεις. Ξεκινώντας από τις προσωπικές εμπειρίες του πρωταγωνιστή του Φρανσουά Μπεγκοντό, καθηγητή σ' ένα γυμνάσιο του Παρισιού, ο Καντέ δεν επιχειρεί ούτε στιγμή να επέμβει στο υλικό του ηθικολογικά ή προστατευτικά. Με τον αυθορμητισμό μικρού παιδιού και τη σοφία έμπειρου δασκάλου, αφήνει τη ζωντανή –αστεία, άδικη, συγκινητική, απρόβλεπτη– αντιπαράθεση να εξελιχθεί ανεξέλεγκτη μπροστά στην κάμερά του, κινηματογραφώντας ένα κουβεντιαστό δίωρο με την ένταση ενός θρίλερ και το σφρίγος μιας θεαματικής περιπέτειας. Ένα απολαυστικό και πολύτιμο μάθημα σινεμά, για το οποίο, όπως θα έλεγε κι ο Αθηνόδωρος Προύσαλης στο Μια Ιταλίδα απ' την Κυψέλη, «Τσάκω τον έλεγχο να σου βάλω άριστα...»
Οι καλοί, οι κακοί και οι περίεργοι
Ενθουσιασμένοι είναι φυσικά οι Γάλλοι, καθώς αυτός είναι μόλις ο τρίτος Φοίνικας που παίρνουν οι οικοδεσπότες τα τελευταία 42 χρόνια. Οι αμέσως προηγούμενοι; Κάτω από τον Ήλιο του Σατανά το 1987 και Ένας Άντρας και μια Γυναίκα το 1966. Ευχαριστημένοι αισθάνονται και οι Ιταλοί, οι οποίοι, νοσταλγώντας τη χρυσή για αυτούς εποχή του ’60-’70, επέστρεψαν φέτος με δύο βραβευμένες ταινίες. Τα βίαια, ωμά Γόμορρα του Ματέο Γκαρόνε, ένα αποδραματοποιημένο χρονικό της «κατειλημμένης» από την Καμόρα σύγχρονης Νάπολης, και
την πανέξυπνη πολιτική σάτιρα Il Divo, βασισμένη στα έργα και τις ημέρες του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη της γείτονος, Τζούλιο Αντρεότι. Όχι πως οτιδήποτε ακούμπησαν οι Ιταλοί έγινε χρυσός, αφού η επίσκεψη του Βιμ Βέντερς (ο οποίος λίγο ακόμα και θα γίνει φτυστός ο Καρβέλας) στη Σικελία κατέληξε σε απερίγραπτο φιάσκο και το The Palermo Shooting εξελίχθηκε σε… Palermo Screaming, από τα γιουχαΐσματα στη διάρκεια της προβολής του.
Πλην των παντελώς εξαφανισμένων Ισπανών, οι υπόλοιποι λατινόφωνοι, οι οποίοι ξεκίνησαν με φιλοδοξίες άλωσης της 61ης διοργάνωσης, αποχώρησαν με ανάμεικτα αισθήματα. Στο διαγωνιστικό έφτασαν μόνο ως το βραβείο γυναικείας ερμηνείας με την πρωταγωνίστρια του βραζιλιάνικου Linha de Passe, ενώ η ισχυρή τους παρουσία στα παράλληλα τμήματα δεν συνοδεύτηκε από τις αναμενόμενες εκπλήξεις. Τo χιλιανό Tony Manero και το Acne από την Ουρουγουάη καταγράφονται απλώς στα υπόψη. Αντίθετα, το συνήθως άχρωμο και άοσμο Βέλγιο άφησε υποσχέσεις (Rumba, Eleve Libre, Ελντοράντο), το ρουμάνικο σινεμά απέδειξε με τον Χρυσό Φοίνικα μικρού μήκους ότι ο Κριστιάν Μουνγκίου δεν ήρθε πέρσι ουρανοκατέβατος και οι Κορεάτες επιβεβαίωσαν ότι στις ταινίες είδους είναι οι δεύτεροι καλύτεροι στον κόσμο: Το ατμοσφαιρικό αστυνομικό θρίλερ The Chaser του Να Χονγκ-τζιν και το διασκεδαστικότατο σπαγκέτι γουέστερν The Good, the Bad, the Weird του Κιμ Τζι-γουν ήταν μια σκέτη απόλαυση.
Αρχίστε την επανάσταση χωρίς εμένα
Υπάρχουν βέβαια και οι αληθινές ιστορίες, υπάρχει και το αμερικανικό σινεμά – συνήθως σε απόσταση ασφαλείας το ένα από το άλλο. Όχι όμως αυτή τη φορά, όπου η πραγματική ζωή ενέπνευσε τις μυθοπλαστικές περιπέτειες των made in USA εικόνων. Κοινή αφετηρία, μα διαφορετική η προσέγγιση και εντελώς ετερόκλητο αποτέλεσμα. Στο The Exchange η ιστορία μιας απαγωγής που αναστάτωσε το Λος Άντζελες στα τέλη της δεκαετίας του '20 δίνει την αφορμή για έναν στιλάτο αλλά κραυγαλέο και μάλλον αφελή ύμνο στον μοναχικό ήρωα –εν προκειμένω την ηρωίδα Αντζελίνα Τζολί– ενάντια στο σύστημα, μόνιμη θεματική του πάντα σκηνοθετικά κομψού Κλιντ Ίστγουντ. Μπερδεμένοι ήρωες που τα βάζουν με τον εαυτό τους είναι και οι πρωταγωνιστές όλων των σεναρίων του Τσάρλι Κάουφμαν (Στο Μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς, Η Αιώνια Λιακάδα ενός Καθαρού Μυαλού), ο οποίος επιχειρεί με το ψιλοαυτοβιογραφικό Synecdoche, New York το σκηνοθετικό του ντεμπούτο. Ακόμα πιο μπερδεμένος αυτός, πέφτει θύμα της αυτάρεσκης ευφυΐας του, χαραμίζοντας μια πρόσφορη ιδέα και έναν σπουδαίο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν.
Ο Τσε του Στίβεν Σόντερμπεργκ, από την άλλη, είναι ο μόνος μέσα σε μια ταινία τεσσερισήμισι ωρών (ή σε δυο ταινίες δύο ωρών κι ενός τετάρτου, κανείς ακόμα δεν γνωρίζει) ο οποίος ξέρει πολύ καλά τη θέση του σε έναν κόσμο που αλλάζει και μένει διαρκώς ο ίδιος. Ο σκηνοθέτης του Σεξ, Ψέματα και Βιντεοταινίες, αλλά και της Συμμορίας των 13, ρίχνει τον αποφασισμένο κομαντάντε του σε μια ζούγκλα, κυριολεκτική και μεταφορική, αφήνοντάς τον όμως εντελώς αβοήθητο. Χωρίς σαφή δραματουργικό προσανατολισμό και κινηματογραφική άποψη, με χαοτικό σενάριο και ασθμαίνον timing, ο γενναία ματαιοπονών Μπενίσιο ντελ Τόρο βλέπει την επανάστασή του να προδίδεται εξίσου άδοξα με εκείνη του Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία.
Έτσι, αν υπάρχει πραγματικός χαρακτήρας που μπορεί να νιώθει δικαιωμένος, σίγουρα όχι όμως και κολακευμένος, είναι ο Ρομάν Πολάνσκι, «πρωταγωνιστής» του ντοκιμαντέρ της Μαρίνα Ζένοβιτς Wanted and Desired. Τα παρασκήνια των περιπετειών του διάσημου δημιουργού με την αμερικανική δικαιοσύνη κρύβουν πολλές κωμικοτραγικές λεπτομέρειες αλλά και ένα σύμπαν που, δέσμιο της εικόνας του, έχει μετατρέψει τον εαυτό του σε θέαμα.
Τα βραβεία
ΕΠΙΣΗΜΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ
Χρυσός Φοίνικας: H Τάξη του Λοράν Καντέ
Ειδικό Βραβείο του 61ου Φεστιβάλ: Κατρίν Ντενέβ (Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία), Κλιντ Ίστγουντ (The Exchange)
Μεγάλο Βραβείο: Γόμορρα του Ματέο Γκαρόνε
Σκηνοθεσία: Τρεις Πίθηκοι του Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν
Σενάριο: Η Σιωπή της Λόρνα των Ζαν-Πιερ και Λικ Νταρντέν
Αντρικός ρόλος: Μπενίσιο Ντελ Τόρο (Τσε)
Γυναικείος ρόλος: Σάντρα Κορβελόνι (Linha de Passe)
Βραβείο της Επιτροπής: Il Divo του Πάολο Σορεντίνο
ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣΧρυσός Φοίνικας: Megatron του Μάριαν Κρισάν
Ειδική Μνεία: Jerrycan του Τζούλιους Έιβερι
ΧΡΥΣΗ ΚΑΜΕΡΑHunger του Στιβ Μακουίν
Ειδική Μνεία: Θα Πεθάνουν Όλοι Εκτός από Μένα της Βαλέρια Γκάι Γκουερμάνικα
ΕΝΑ ΚΑΠΟΙΟ ΒΛΕΜΜΑΤουλπάν του Σεργκέι Ντβορτσεβόι
Ειδικό Βραβείο: Tokyo Sonata του Κιγιόσι Κουροσάβα
ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣΧιόνι του Άιντα Μπέγκιτς
ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΕΑΝΙΚΗ ΜΑΤΙΑΕλντοράντο του Μπουλί Λανέρ
ΒΡΑΒΕΙΑ FIPRESCIΔέλτα του Κορνέλ Μουντρούκσο
Βραβείο για τα Παράλληλα Προγράμματα: Hunger και Ελντοράντο
ανακεφαλαίωση
Με τους Έλληνες διανομείς να έχουν ήδη αγοράσει όλο το διαγωνιστικό πρόγραμμα (!) και πάμπολλα φιλμ από δεξιά και αριστερά, ας βάλουμε μια μικρή τάξη στα must & dust που μας περιμένουν από Σεπτέμβριο.
Πρώτη επιλογή: Η Τάξη του Λοράν Καντέ (φωτό), Τρεις Πίθηκοι του Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, Η Σιωπή της Λόρνα των Ζαν-Πιερ & Λικ Νταρντέν, Βαλς με τον Μπασίρ του Άρι Φόλμαν,4 Μέρες με την Άννα του Γιέρζι Σκολιμόφσκι, Vicky, Cristina, Barcelona του Γούντι Άλεν.
Προβιβάζονται: O' Horten του Μπρετ Χάμερ, Il Divo του Πάολο Σορεντίνο, 24 City του Ζία Ζανγκέ, The Chaser του Να Χονγκ-τζιν, Roman Polanski: Wanted and Desired της Μαρίνα Ζένοβιτς, The Good, the Bad, the Weird του Κιμ Τζι-γουν. Το υπουργείο υγείας προειδοποιεί: Adoration του Ατόμ Εγκογιάν, Je Vais Voire των Τζοάνα Χατζηθωμά, Καλίλ Ζορέιγκε, The Palermo Shooting του Βιμ Βέντερς, Η Γυναίκα Χωρίς Κεφάλι της Λουκρεσία Μαρτέλ, Το Σύνορο της Αυγής του Φιλίπ Γκαρέλ, Soi Cowboy του Τόμας Κλέι, Blindness του Φερνάντο Μεϊρέλες.
