Το "September Says" της Αριάν Λαμπέντ είναι μια από τις εκπλήξεις της χρονιάς

Όσοι είχαμε δει τη μικρού μήκους "Olla" πριν από λίγα χρόνια, αντιληφθήκαμε άμεσα πως η Αριάν Λαμπέντ είναι εξίσου ταλαντούχα ως σκηνοθέτρια, όσο είναι και ως ηθοποιός. Πρωταγωνίστρια που καθόρισε φιλμ τα οποία ταυτίστηκαν με την ανανέωση του μοντέρνου ελληνικού σινεμά, όπως τα "Attenberg" (Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη, 2010) και "Άλπεις" (Γιώργος Λάνθιμος, 2011), η Λαμπέντ τώρα περνά πίσω από την κάμερα για το μεγάλου μήκους ντεμπούτο της με τίτλο "September Says". Σε σενάριο βασισμένο στο βιβλίο "Sisters" της Ντέιζι Τζόνσον, η υπόθεση αφορά την τεταμένη σχέση ανάμεσα σε δύο νεαρές αδερφές, με μόλις δέκα μήνες διαφορά μεταξύ τους, οι οποίες βλέπουν την επικοινωνία με τη μητέρα τους να φτάνει στα άκρα κατά τη διάρκεια διακοπών στην ιρλανδική ύπαιθρο.

Το "September Says" πραγματοποίησε παγκόσμια πρεμιέρα στο περσινό φεστιβάλ των Καννών, προτού παρουσιαστεί στο πρόσφατο 65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Εκεί το παρακολουθήσαμε και εμείς, γράφοντας τότε σχετικά: "Η τρυφερότητα της ταινίας είναι αμείλικτη και δίκαια βάναυσο το πώς χαρτογραφείται το κόστος της απουσίας. Η Λαμπέντ διατηρεί με αβίαστη δεξιοτεχνία την ισορροπία ανάμεσα σε αυτήν την αντίφαση, την ώρα που συνειδητά διαλέγει να απεικονίσει το φάσμα της θηλυκότητας προσγειωμένα και ρεαλιστικά. Η μητέρα δεν είναι αγία, έχει δικαίωμα στην παραίτηση και να ενδίδει στις ορμές της, όπως και οι κόρες είναι αναξιόπιστες, πονηρές, έξυπνες και εγκάρδιες, ταυτόχρονα. Όλες τους, κιόλας, καλούνται να διαπραγματευτούν τραύματα δύσπεπτα, με τη λογική του πένθους εδώ να αποδίδεται ως κάτι το στοιχειωμένο, το ακαριαία ισοπεδωτικό". Λίγο μετά την προβολή, συναντήσαμε την Λαμπέντ στο ξενοδοχείο της, ώστε να μάθουμε περισσότερα για τη ψυχωμένη ταινία της.

Κάτι που πολύ νωρίς μου κέντρισε την προσοχή είναι πώς οι ηρωίδες σας επιδεικνύουν μια ανεπιτήδευτη ερωτική έλξη προς τους γύρω τους. Δεν είμαι βέβαιος, μάλιστα, πως έχω δει κάτι αντίστοιχο μέχρι τώρα.
Μου ήταν πάρα πολύ σημαντικό να μπορέσω να βρω έναν τρόπο να μιλήσω για τη σεξουαλικότητα χωρίς να απεικονίσω καθόλου γυμνό. Ήθελα ο ερωτισμός να προκύπτει από κάτι διαφορετικό, όπως οι ανάσες. Ξέρετε, στον κινηματογράφο, όταν δίνεται χώρος στα σώματα, η εικόνα γίνεται πολύ γρήγορα αισθησιακή, μια ενέργεια που δεν απέχει πολύ από το σεξουαλικό. Δούλεψα, όμως, ώσπου να βρω μια μέθοδο που κάνει χειροπιαστό τον πόθο, χωρίς να μετατρέπει τα πάντα σε κάτι ερωτικό. Ας μην ξεχνάμε, κιόλας, πως οι πρωταγωνίστριες είναι έφηβες, έτσι έπρεπε οπωσδήποτε να προστατευτούν.

Διάσπαρτα στο σενάριο υπάρχουν συστατικά που δημιουργούν οικειότητα και ως προς τις ηρωίδες σας, όπως σε ένα πλάνο όπου η μητέρα χορεύει με τις κόρες της φορώντας μια σερβιέτα. Πόσο μεθοδικά δουλεύετε πάνω σε λεπτομέρειες όπως αυτή;
Αυτό είναι ένα καλό παράδειγμα διότι δεν υπήρχε στο βιβλίο. Από την αρχή ήξερα ότι δεν ήθελα η μητρική φιγούρα να είναι βασισμένη σε κλισέ που έχουμε δει πολύ συχνά στο σινεμά, αλλά να επιδεικνύει μια ανθρώπινη πολυπλοκότητα. Να μπορεί να είναι, ταυτόχρονα, τρυφερή και λυπημένη, να προσφέρει αγάπη αλλά και να θυμώνει. Εξίσου πολύτιμο, να τη βλέπουμε να προσπαθεί. Νιώθω πως οι γονείς, και κυρίως οι μητέρες, αυτό κάνουν καθημερινά, προσπαθούν να αντεπεξέλθουν. Ακόμα και εάν αποτυγχάνουν ενίοτε, δεν σημαίνει πως είναι κακές μαμάδες, παίρνουν απλώς μέρος σε ένα από τα αναπόφευκτα κομμάτια της ζωής.

Βέβαια εδώ οφείλω να σας παραδεχτώ. Μου υπενθυμίσατε πόσο τρομακτικό είναι να σου θυμώνει η μαμά σου, συναίσθημα που ομολογώ ακόμα και τώρα μου έσφιξε το στομάχι…
Α, χαίρομαι πολύ! (γέλια) Εντωμεταξύ, οι πρώτοι άνθρωποι που διάβασαν το σενάριο ήταν η μαμά και οι δύο αδελφές μου. Η σχέση που έχουμε μαζί τους είναι κάτι πολύ προσωπικό, οπότε, όταν θίγεις κάτι τέτοιο, δημιουργείς, θέλοντας και μη, άμεση οικειότητα με τον άλλο.

Υπάρχουν δύο στιγμές στο "September Says" τα οποία ενστικτωδώς μου θύμισαν το "Attenberg". Η χρήση ενός ντοκιμαντέρ του Ντέιβιντ Ατένμπορο και έπειτα η μίμηση ήχων ζώων που κάνουν τα κορίτσια. Αντιλαμβάνομαι ως ίσως είναι κάτι τυχαίο, αλλά δε θα μπορούσα να μη ρωτήσω εάν υπάρχει κάποια σύνδεση ή έστω ένα διακριτικό κλείσιμο του ματιού στο ντεμπούτο της Αθηνάς Ραχήλ Τσαγγάρη;
Αν δεν είχα γνωρίσει την Αθηνά δε θα είχα κάνει ποτέ σινεμά. Μοιραζόμασταν την ίδια γλώσσα και το "Attenberg" συμπύκνωνε όλα όσα έψαχνα να κάνω στο θέατρο και το χορό. Περιελάμβανε, ας πούμε, μια σωματικότητα που μου ήταν σημαντική. Κάναμε τα γυρίσμτα και είδα πως, οκ, όντως κάποια πράγματα μπορούν να υλοποιηθούν όπως τα έχω φανταστεί κι εγώ. Οπότε συμφωνώ, υπάρχουν στοιχεία από τότε τα οποία εξακολουθούν να με επηρεάζουν. Όσο για τον Ατένμπορο, εκτός του ότι ταίριαζε απόλυτα στη σκηνή, εξυπηρέτησε τρομερά το γεγονός πως είχαμε παραγωγό το BBC που έκανε τα ντοκιμαντέρ του! (γέλια)

Παίρνετε ένα σκηνοθετικό ρίσκο στο "September Says", θολώνοντας μέχρι το φινάλε το όριο μεταξύ του τι πραγματικά συμβαίνει και του τι νομίζουμε πως εκτυλίσσεται, επιλογή που κατά τη γνώμη μου σας δικαιώνει. Καλλιτεχνικά, ωστόσο, σας προβλημάτισε;
Πολύ είναι η αλήθεια, διότι αποτέλεσε μια από τις πιο "επικίνδυνες" αποφάσεις που πήρα. Εάν πάει στραβά η ισορροπία μεταξύ των πληροφοριών που κρύβεις ή αποκαλύπτεις, μπορεί να πάει στράφι όλη η ταινία. Ευτυχώς, με βοήθησαν τρομερά ο διευθυντής φωτογραφίας μου Μπαλτάζαρ Λαμπ και η μοντέζ Μπετίνα Μπέλερ. Έπειτα, όπως απάντησα και σε ένα θεατή τις προάλλες, αφού με ρώτησε εάν στο τέλος πρέπει να νιώσει χαρά ή συντριβή, αυτή η μετέωρη αίσθηση είναι που επιδιώκω. Αναγνωρίζω πως έτσι ίσως χάσω μέρος του κοινού, αλλά νιώθω πως είναι σημαντικότερο να φτιάξεις μια κινηματογραφική γλώσσα που, δίχως να σου εξηγεί τα πάντα, αν την εμπιστευτείς θα σε οδηγήσει σε κάτι καινούργιο μέσα σου.

Αλήθεια, πώς προέκυψε η επιλογή της Ιρλανδίας για τα γυρίσματα; Και πώς έφτασε να εμφανίζεται η τραγουδίστρια Μόλι Νίλσον;
Η χώρα σχετίζεται με τους Ιρλανδούς παραγωγούς, οι οποίοι, μάλιστα, ήταν εκείνοι που μου πρότειναν να διασκευάσω το βιβλίο της Τζόνσον. Μου άρεσε τόσο που εκνευρίστηκα που δεν το είχα διαβάσει από μόνη μου! (γέλια) Επειδή, λοιπόν, έχει έναν γοτθικό χαρακτήρα, τα τοπία της Ιρλανδίας ήρθαν αυτόματα στο μυαλό μου, αλλά ήθελα να τους προσδώσω το δικό μου στιλ. Κάπως έτσι προέκυψε και η Μόλι, μια καλλιτέχνιδα που μου αρέσει πολύ και σκέφτηκα ότι θα ήταν άψογο να "ντύνει" μουσικά τη σκηνή της παμπ.

Μιας και αναφερθήκατε στο γοτθικό ύφος, αναρωτιέμαι κατά πόσο είχατε υπόψη τους κανόνες διαφορετικών κινηματογραφικών ειδών, καθώς σμιλεύατε το στιλ σας.
Στη λογοτεχνία, παραδοσιακά ο βρετανικός τρόμος αφορά στοιχειωμένα σπίτια, γυναικείες φιγούρες κ.ο.κ., πράγματα κάπως αυθαίρετα και αέρινα. Ήθελα να το αντιστρέψω αυτό και τα υλικά της ταινίας να έχουν μια υλικότητα, από τα σώματα των ηθοποιών μέχρι το σχεδιασμό του ήχου. Με απλά λόγια, προσπάθησα να βρω έναν τρόπο ώστε να ακολουθήσω το συγκεκριμένο είδος, αλλά διατηρώντας την προσωπική ματιά μου. Διαφορετικά, εάν δηλαδή είχα πολύ συγκεκριμένες κινηματογραφικές αναφορές στο μυαλό μου, νομίζω ότι μπορεί και να μην τα κατάφερνα.

Πέτυχε, όμως, άρα πώς νιώθετε τώρα που φτάνει σε όλο και περισσότερους θεατές;
Ουφ, δεν ξέρω! Έχει περάσει καιρός, αλλά ακόμα νιώθω μέσα μου το φιλμ και οι έως τώρα εμπειρίες μου μαζί του εξακολουθούν να μοιάζουν καινούριες. Επιπλέον, μέσα από όσα μου λένε οι δημοσιογράφοι, το κοινό κ.λπ., προσπαθώ κι εγώ να καταλάβω καλύτερα τι έχω κάνει. Πάντως, μου αρέσει να πιστεύω πως όταν τελειώνει το "September Says" σου δίνει τη δύναμη να πεις "άντε γαμήσου" στον κόσμο, να σε ωθεί να διεκδικείς την ελευθερία σου. Θα ήθελα να μοιραστώ, ακόμη, ότι το γεγονός πως καταφέραμε να φτιάξουμε μια ασφαλή, άνετη και γεμάτη εμπιστοσύνη ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, είναι ένα κερδισμένο στοίχημα που με κάνει να νιώθω φανταστικά.

Κλείνοντας, δε θα μπορούσα να μη σας ρωτήσω πώς δουλέψατε με τις νεαρές πρωταγωνίστριές σας. Διότι κλήθηκαν να μεταβολίσουν εξαιρετικά περίπλοκες συναισθηματικές καταστάσεις.
Χρειάστηκε σχεδόν ένας χρόνος ώσπου να βρω τη Μία Τάρια και την Πασκάλ Καν, γιατί έκανα πολύ εντατικά δοκιμαστικά. Αυτό που με κέρδισε είναι η ευφυΐα τους, είναι πανέξυπνα τα κορίτσια. Έτσι μπορέσαμε να συνεργαστούμε επί ίσοις όροις, οι καλλιτεχνικές επιλογές που πήραμε λήφθηκαν με τη συνδρομή τους, για να νιώσουμε όλοι ισάξιοι. Ήταν καθοριστικές για να κάνω την ταινία που ήθελα, τους είμαι ευγνώμων.