Το "Ποτάμι" του Χάρη Ραφτογιάννη πίσω δε γυρνά

Ύστερα από ένα σερί βραβευμένων μικρού μήκους και ένα εξαιρετικό μουσικό ντοκιμαντέρ ("Αεραλάνδη"), ο σκηνοθέτης Χάρης Ραφτογιάννης πραγματοποιεί το ντεμπούτο του στη μυθοπλασία με το "Ποτάμι".

Ένα φιλμ που συνδυάζει διαφορετικά κινηματογραφικά είδη, αφού υιοθετεί στοιχεία από τις ρομαντικές κομεντί μέχρι και το σινεμά του φανταστικού, καθώς αφηγείται τις εμπειρίες του Μάκη. Ενός μοναχικού και εσωστρεφή υπαλλήλου, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια των αυτοκινητοδρόμων. Υπερβολικά τυπικός στη δουλειά του, ο ήρωας θα αρχίσει να βγαίνει έξω από τα νερά του όταν έρθει σε αντιπαράθεση με τους κατοίκους μιας παραγκούπολης, οι οποίοι ξεκολλούν τα προστατευτικά αυτοκόλλητά του. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο κρατά ο Μάκης Παπαδημητρίου, ο οποίος δίνει για μία ακόμα φορά τον καλύτερο κινηματογραφικό εαυτό του.

Με αφορμή, λοιπόν, την κυκλοφορία του "Ποταμιού" τους κινηματογράφους, ζητήσαμε από τον Χάρη Ραφτογιάννη να μοιραστεί μαζί μας περισσότερα γύρω από τη δημιουργία της ταινίας του. Ο λόγος, παρακάτω, σε εκείνον.

Ο Χάρης Ραφτογιάννης μιλά για το "Ποτάμι":

"Το 'Ποτάμι' είναι ένα λοβ στόρι για έναν -κόντρα σε όλους και όλα- έρωτα. Αλλά είναι και μια πολιτική ταινία. Όχι με έναν τόνο που το φωνάζει, αλλά με έναν τόνο χαμηλόφωνο. Με τον τρόπο που ειπώνεται κάτι ανάλαφρα και αστεία για κάποια σοβαρά ή βαριά θέματα.

Οι αναφορές για να σχηματιστεί το σενάριο, ήταν πολλές και διάφορες, σαν μια δημιουργία ενός κολάζ μεγάλων διαστάσεων. Και αυτό γιατί ήταν ένα σενάριο που γραφόταν και ξαναγραφόταν αρκετά χρόνια, αν και η αρχική του ραχοκοκαλιά παρέμενε σταθερή σε μεγάλο βαθμό.

Η πρώτη εικόνα : Τα μαύρα αυτοκόλλητα στο τζάμι

Η Αττική οδός είναι ένας δρόμος που εμφανίστηκε σα να είχε μεταφερθεί με γερανό από κάποια προηγμένη χώρα και τοποθετήθηκε στα προάστια της Αθήνας, μιας πόλης σε ανακατασκευή την περίοδο λίγο πριν την Ολυμπιάδα. Και λίγα χρόνια αργότερα, στα διάφανα τζάμια που υπήρχαν αριστερά και δεξιά της Οδού, τοποθετήθηκαν μαύρα αυτοκόλλητα αρπακτικών πουλιών. Τι σήμαινε αυτή η εικόνα; Ήταν 'για ομορφιά' όπως είπαν δυο τσιωλικού τύπου ηλικιωμένες στον δρόμο που τα αγνάντευαν; Ήταν για κάτι μεταφυσικό που ψέλνουν και τα τραγούδια για τα μαύρα πουλιά;

Αυτό το μυστηριώδες ή έστω αδιάφορο θέαμα για τους οδηγούς που διασχίζουν την πόλη, δίνει την ιδέα για ένα ρόουντ μούβι, παίζοντας με τα κλισέ και τα πρότυπα κλασικών αμερικάνικων ταινιών. Με κεντρικό χαρακτήρα, τον κύριο Μάκη (τον οποίο υποδύεται ο Μάκης Παπαδημητρίου), έναν μεθοδικό και ονειροπόλο τύπο, ο οποίος με την ομάδα του έχει αναλάβει το κολοσσιαίο έργο να κολλήσει τα μαύρα αυτοκόλλητα στον μεγάλο δρόμο. Ή αλλιώς στο 'Ποτάμι' που κάποιοι λένε για έναν άλλον μεγάλο αυτοκινητόδρομο της Αθήνας.

Η κρίση

Το σενάριο αναπτυσσόταν και γραφόταν στον απόηχο της περιόδου της κρίσης. Αρχικά ήταν τόσο ζοφερό όσο και εκείνη, σε μια μορφή αφήγησης κοινωνικού ρεαλισμού. Ένα ταξικό δράμα, με ανθρώπους στην άκρη της πόλης, σε ένα Mad Max σκηνικό (οι σκηνές γυρίστηκαν στο Σχιστό Κορυδαλλού όπου κοντά εκεί μεγάλωσα) όπου ανακυκλώνουν ή ακόμα και τρέφονται με ό,τι βρουν μπροστά τους. Ώσπου μια μέρα πνιγμένος από την συνολική ατμόσφαιρα, είπα μήπως πάρει μια τροπή πιο κωμική και σαρκαστική. Και έτσι συνέβη. Και έπειτα ήρθε ο σεναριογράφος και φίλος Νίκος Λερός πιάνοντας το νήμα από εκεί, τοποθετώντας κάποιες λάτιν και τρελιάρικες πινελιές, όπως η σάλσα, το σήμα κατατεθέν του κυρίου Μάκη. Του ανθρώπου που ζει στην άλλη άκρη της πόλης, κοντά στο αεροδρόμιο, εκεί που υπάρχει ο πλούτος, το ξόδεμα, η δήθεν ευημερία.

Η φαμίλια

Ποια όμως οικογένεια; Η ελληνικού τύπου; Ή μήπως κάποια ξένη; Ή μήπως δεν υπάρχουν και τόσες διαφορές ανάμεσά τους; Και ποια είναι η οπτική απέναντι στην οικογένεια; Ως μιας εικόνας που περιέχει την αγκαλιά και την θαλπωρή, ή ως μιας εγκλωβιστικής και ευνουχιστικής συνθήκης; Άλλωστε τα πιο απίθανα σενάρια κινηματογραφικά -και δυστυχώς όχι μόνο- συμβαίνουν μέσα στις οικογένειες. Εκεί που φυτρώνει το καλό αλλά και το το κακό, η νοσηρότητα, η πλεκτάνη και το έγκλημα. 'Το Ποτάμι' έχει στο κάδρο την περίπτωση της ασφυκτικής οικογένειας της Μαρίας (ο έτερος κεντρικός χαρακτήρας που τον υποδύεται η Στεφανία Σωτηροπούλου), αλλά και την πλήρη απουσία της: την 'ορφανιά' του κυρίου Μάκη και την αναζήτηση μιας άλλης οικογένειας, ή μιας άλλης ουτοπίας.

Τα άλλα Ποτάμια και η Μουσική

Υπάρχουν τόσα πολλά Ποτάμια στην Τέχνη, στην Μουσική και στον Κινηματογράφο. Ποιο το νόημα να προστεθεί άλλο ένα;

Μάλλον ένιωθα πως είναι περισσότερο μια εννοιολογική κατηγορία, παρά τίτλος ενός έργου: Κάνε και εσύ το 'Ποτάμι' σου. Και κάπου εκεί, μέσα στο δικό μας Ποτάμι, υπάρχουν σκόρπιες αφηρημένες αναφορές στα πιο γνωστά μουσικά Ποτάμια: Στο Ποτάμι του Springsteen (the River), του Neil Young (Down by the river), του Brian Eno (By this River). Αλλά και σε κάποιες φωνές και μελωδίες εκτός αντίστοιχων τίτλων, όπως του Morrissey και των Smiths.

Το Ποτάμι είναι και μια μουσική ταινία. Και έχει την ευτυχή συγκυρία να ακούγονται σε αυτήν, τα τραγούδια αγαπημένων καλλιτεχνών όπως της Celia Cruiz, Dead Moon, Mary and the Boy, του Σταύρου Ζώρα (σε διασκευή του Κτίρια τη Νύχτα και Κρέων Κανακάρη), μαζί με την πρωτότυπη μουσική της Daniela Savoldi.

Ο Ντέμης – ο γνωστός ποδοσφαιριστής

Όχι, δεν υπάρχει κάποια άμεση ποδοσφαιρική αναφορά στην ταινία. Όμως, το πνεύμα του κυρίου Μάκη, είναι κάπως συνδεδεμένο- ασυνείδητα ίσως- από το πνεύμα του εμβληματικού για εμάς τους Αεκτζήδες και όχι μόνο, Ντέμη Νικολαΐδη. Αθεράπευτα ρομαντικός, με τον ενθουσιασμό ενός μικρού παιδιού, αφοσιωμένος στην μπάλα και στον σύλλογό του, ήταν ο παθιασμένος παίκτης που άφησε το ποδόσφαιρο για να γίνει πρόεδρος της αγαπημένης του ομάδας προκειμένου να την σώσει από τα οικονομικά της ζητήματα. Και στο τέλος κάπως τον κατάπιε όλο αυτό το εγχείρημα. Μια κάποια τέτοια αντιστοιχία βρίσκεται και στην περίπτωση του κυρίου Μάκη, μόνο που εκείνος εργάζεται για την ασφάλεια του αυτοκινητόδρομου, προσπαθώντας να 'σώσει' τον κόσμο, μέσω της 'προόδου'.

Ο Ντέμης για αρκετούς από εμάς -αλλά και το ίδιο το ποδόσφαιρο ως άθλημα- είναι η απευθείας σύνδεση με την παιδική μας ηλικία και την αθωότητα. Και το 'Ποτάμι' είναι αντίστοιχα για εμένα μια ταινία παιδική, ένα παραμύθι με αθώους χαρακτήρες, οι οποίοι είναι μάρτυρες των κόσμων τους, έτοιμοι να θυσιαστούν. Ένα λοβ στόρι που διαθέτει μόνο ένα φιλί. Ένα φιλί στο μάγουλο".