Η Βάνια Τέρνερ μιλά για το "Tack", το #MeToo και το πώς έκανε τη σημαντικότερη ελληνική ταινία της χρονιάς

Τον Ιανουάριο του 2021, καταμεσής της πανδημίας, η Ολυμπιονίκης Σοφία Μπεκατώρου πήρε μια απόφαση που κλόνισε συθέμελα τις βεβαιότητες και τις αυταπάτες της ελληνικής κοινωνίας. Τότε, κατήγγειλε δημόσια την κακοποίησή της από παράγοντα της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας όταν ήταν 21 ετών. Η θαρραλέα κίνησή της είχε σαν αποτέλεσμα όχι μόνο να κινηθεί μια πρωτοφανής για τα εγχώρια δεδομένα νομική διαδικασία, αλλά και να νιώσουν επιπλέον θύματα την ασφάλεια να μιλήσουν για όσα τους έχουν συμβεί. Ανάμεσά τους η Αμαλία, επίσης αθλήτρια ιστιοπλοΐας, η οποία υπέστη συστηματική κακοποίηση από τον προπονητή της όντας παιδί. Οι βίοι παράλληλοι των δύο γυναικών, τα αδιανόητα εμπόδια που συνάντησαν διεκδικώντας τη δικαίωσή τους και η εξοργιστική, σεξιστική αντιμετώπιση που γνώρισαν όσο βρίσκονταν στη δημόσια σφαίρα, απεικονίζονται με αφοπλιστική αιχμή στο "Tack" της Βάνιας Τέρνερ. Ένα δεξιοτεχνικά φτιαγμένο ντοκιμαντέρ που παρακολουθείται ως θρίλερ, καθώς ενώ απεικονίζει τη γέννηση του ελληνικού #MeToo κινήματος, παράλληλα αφουγκράζεται την οδύνη των πρωταγωνιστριών της και αρθρώνει ξεκάθαρα την ανάγκη να αλλάξουν τα πράγματα τώρα. Με αφορμή την έξοδο της ταινίας στους κινηματογράφους, συναντήσαμε τη σκηνοθέτρια στη Κυψέλη για να μάθουμε περισσότερα γύρω από τη σημαντικότερη ελληνική παραγωγή της χρονιάς.

Ένα από τα στοιχεία που βρήκα εντυπωσιακά είναι πως δίνεται η αίσθηση ότι βρισκόσουν δίπλα στη Σοφία κυριολεκτικά από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησαν όλα. Είναι έτσι;
Όλα ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 2020, όταν από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση μου έγινε η πρόταση να γυρίσω μια σειρά ντοκιμαντέρ με θέμα τον σεξισμό. Ήμασταν μέσα στην πανδημία και δεν ήμουν σίγουρη τι ακριβώς θα μπορούσε να προκύψει μέσα από μια τέτοια παραγωγή. Ήταν τέτοιο το μέγεθος της υγειονομικής κρίσης που το μυαλό μου ήταν αφοσιωμένο εκεί. Ταυτόχρονα, δεν είχαν δημοσιοποιηθεί ακόμη οι έρευνες που σκιαγραφούσαν τη ραγδαία αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας μέσα στην πανδημία, έτσι δεν είχαμε αντίληψη της τρομακτικής έκτασης που είχε πάρει το φαινόμενο. Αφού, λοιπόν, πέρασε ένα μικρό διάστημα ενδοσκόπησης, αντί για σειρά, οδηγηθήκαμε στη δημιουργία της μικρού μήκους "Girlhood" με τη Μαρία Σιδηροπούλου. Παρόλα αυτά, η έρευνά μας γύρω από το σεξισμό σε όλες τις μορφές του και σε διαφορετικά πεδία της ζωής, δε σταμάτησε. Με τα πολλά, φτάνουμε στο Δεκέμβριο του 2020 όταν η Σοφία έδωσε τη συνέντευξη στο Marie Claire όπου για πρώτη φορά μίλησε δημόσια για την κακοποίησή της. Τότε μάθαμε κι εμείς όσα της συνέβησαν και ήρθαμε σε επαφή μαζί της. Συναντηθήκαμε μία μέρα πριν πάει στον Εισαγγελέα τον Ιανουάριο του 2021. Μιλούσαμε επί ώρες για τα πάντα, ώσπου της εξέφρασα την επιθυμία μου να την ακολουθήσουμε την επόμενη μέρα. Δέχτηκε κι έτσι ξεκίνησαν όλα.

Ωστόσο, έπεσε εξαρχής η ιδέα ενός ντοκιμαντέρ;
Η αλήθεια είναι πως στην αρχή δεν ήμουν σίγουρη τι ακριβώς έκανα, ούτε πού θα έφταναν τα πράγματα. Πήγαινα στο σπίτι της Σοφίας το πρωί και έφευγα το βράδυ. Περάσαμε αμέτρητες ώρες μαζί και το πολύτιμο, που προέκυψε ήταν να συνδεθώ πολύ μαζί της. Θυμάμαι να την κοιτάζω μέσα από το κλείστρο και να νιώθω απόλυτη ταύτιση. Γίναμε φίλες. Κάτι σαν οικογένεια. Το ίδιο συνέβη και με την Αμαλία. Επιδίωξα να χρησιμοποιώ τον φακό σαν να της κρατάω το χέρι ως φίλη. Νομίζω ότι για εκείνη η κάμερα λειτούργησε σαν μία διέξοδος. Είχε κάποιον να μιλήσει, κάποιον να τα πει χωρίς να την κρίνει. Κάποιον να της σταθεί, να την ακούσει, εκτός από τους γονείς της.
Εκείνη την περίοδο, οι δύο τους πολιορκούνταν από τα ΜΜΕ με πολύ άσχημο τρόπο. Ήθελα να νιώθουν ασφαλείς μαζί μου, να μην βλέπουν την κάμερα και εμένα σαν απειλή. Και το κλειδί για να το αισθάνονται αυτό ήταν απλό, ό,τι ισχύει σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις: να έχουμε καλή επικοινωνία, να είμαστε ειλικρινείς η μία με την άλλη, να δίνουμε χώρο η μία στην άλλη. Ήθελα να ξέρουν ότι μπορούμε να μιλήσουμε ελεύθερα για ό,τι τις απασχολεί σε σχέση με το ντοκιμαντέρ. Να ξέρουν ότι, όποτε το χρειάζονται, μπορούν να πάρουν απόσταση. Όπως κι έγινε αρκετές φορές. Έτσι χτίσαμε μια εμπιστοσύνη μεταξύ μας. Μια εμπιστοσύνη που ποτέ δεν πήρα δεδομένη. Πάλεψα γι' αυτήν. Αγωνίστηκα για να τη διατηρήσω. Περάσαμε πολύ δύσκολες στιγμές αυτά τα χρόνια. Αυτό μας έδεσε. Περάσαμε όμως και πολλά όμορφα μαζί. 
Κοιτώντας πίσω τώρα, το ενδιαφέρον είναι ότι, με τον καιρό, η παρουσία της κάμερας είχε θετική επίδραση στη σχέση μας. Μας έφερε κοντά και μας ένωσε με έναν τρόπο που ακόμα προσπαθώ να επεξεργαστώ και να κατανοήσω πλήρως. Το γεγονός ότι γινόταν αυτή η καταγραφή, ότι όλα όσα βίωναν δεν θα χάνονταν στο κενό, νομίζω πως έδινε κουράγιο σε όλες μας.

Όντως, υπάρχει αυτή η αίσθηση συμπαράστασης απέναντί τους. Την ίδια στιγμή, το ντοκιμαντέρ διαπνέεται από μια δίκαιη οργή προς συγκεκριμένους αποδέκτες.
Ό,τι βιώσαμε στην αίθουσα του δικαστηρίου ήταν τόσο εξοργιστικό και τραυματικό  που δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Η κατάσταση ήταν εντελώς καφκική, δεν χρειάστηκε, δηλαδή, να προσπαθήσω για να βγει ένα τέτοιο συναίσθημα. Αυτό που ήθελα ήταν ο θεατής να νιώσει ό,τι ένιωθαν η Σοφία και η Αμαλία, και οι οικογένειές τους. Να δουν τον κόσμο μέσα από τα μάτια τους. Και να μεταφέρω το συναίσθημα που είχα κι εγώ όταν τις κινηματογραφούσα. Δεν ήθελα να κάνω μια ταινία που να μοιάζει με παρασκήνιο της δίκης ή του #MeToo. Εξίσου σημαντικό, για μένα ήταν η Σοφία και η Αμαλία να μην απεικονιστούν με τον στερεοτυπικό τρόπο που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τους ανθρώπους που έχουν κακοποιηθεί. Ως μονοδιάστατα υποκείμενα, δηλαδή, που οι ζωές τους περιστρέφονται αποκλειστικά γύρω από το τραύμα. Γι’αυτό και επέλεξα αυτή τη φόρμα. Για μένα η ταινία αυτή είναι καταρχήν μια ταινία για την Σοφία, την Αμαλία, τον Γεράσιμο, την Ιωάννα, τον Σπύρο, την Μαργαρίτα, την Βιργινία.

Νιώθεις πως το "Tack" κυκλοφορεί σε μια συγκυρία που τείνουμε να ξεχάσουμε το ελληνικό #MeToo;
Φοβάμαι πως με τον τρόπο που λειτουργούν οι κύκλοι των ειδήσεων ήταν σχεδόν αναπόφευκτο. Αυτό συμβαίνει συνέχεια, εξάλλου, δεν έχει να κάνει μόνο με το #MeToo. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, είχαμε αποφασίσει να δώσουμε διάρκεια στην ιστορία, να μη βιαστούμε να ολοκληρώσουμε το ντοκιμαντέρ απλά γιατί τυχαίνει να έχουμε μια "αποκλειστικότητα". Ίσα-ίσα, τώρα ένας θεατής έχει τη δυνατότητα να καταλάβει τι σημαίνει για έναν άνθρωπο που έχει κακοποιηθεί να ζητά δικαίωση στη δική μας την κοινωνία. Να καταλάβει ακόμα, ότι ο καθένας μας μπορεί να βρεθεί σε αυτή τη θέση. Και να ξεφύγει η ταινία και από τα στενά όρια της Ελλάδας. Για παράδειγμα, πρόσφατα βρέθηκα στην Ταϊπέι, όπου, μετά από μια προβολή, με πλησίασαν μερικές από τις γυναίκες που ξεκίνησαν το ταϊβανέζικο #MeToo για να μοιραστούν τις δικές τους εμπειρίες. Και εκεί τα πράγματα είναι εξαιρετικά δύσκολα. Μάλιστα, ορισμένα θύματα έχουν βρεθεί στη θέση του κατηγορουμένου μετά από καταγγελία τους. Πολλοί νιώθουν απογοητευμένοι και ματαιωμένοι. Το ζητούμενο, στην τελική, είναι να καταλάβουμε πως το #MeToo δεν είναι μια τάση στα social media και πως η κακοποίηση συμβαίνει παντού και μας αφορά όλους. Η Σοφία, χάρη στο κουράγιο της και μπαίνοντας μέσω της τηλεόρασης στα σπίτια όλων μας, άνοιξε τη συζήτηση. Όμως, δεν αρκεί απλώς να λέμε στα θύματα "μιλήστε". Πρέπει να δημιουργήσουμε καλύτερες συνθήκες για τους επόμενους και να αντιμετωπίσουμε επιτέλους τις παθογένειες του δικαστικού συστήματος.

Είμαι βέβαιος πως ήθελε κουράγιο και όταν ήρθε η ώρα να δουν το τελικό αποτέλεσμα.
Ήταν, ταυτόχρονα, μια πολύ δύσκολη, αλλά και ανακουφιστική στιγμή. Την περίμενα χρόνια και ένιωθα πως όλα εξαρτώνται από αυτήν. Αν δεν ένιωθαν ότι αυτό που βλέπουν στην οθόνη τις αντιπροσωπεύει, δεν θα μπορούσε να συνεχίσει η ταινία με αυτή τη μορφή. Θα ήταν απίστευτα ματαιωτικό και για τις ίδιες, αλλά και για εμένα, σαν δημιουργό και, πάνω από όλα, σαν άνθρωπο. Όταν κάναμε την πρώτη προβολή με την καθεμία ξεχωριστά, προσπάθησα να τις προετοιμάσω για το τι θα δουν, για να μην τους έρθει ξαφνικό. Να μην ταραχτούν ή στεναχωρηθούν, όσο γινόταν. Έλεγα στη Σοφία: "Σοφία, τώρα θα δεις αυτό. Τώρα θα γίνει αυτό κ.λπ." Όταν τελείωσε η ταινία και μου έδωσαν το "OK", ένιωσα ότι ανάσανα επιτέλους κανονικά μετά από χρόνια. Μου έφυγε ένα τεράστιο βάρος. Κάθε άνθρωπος που συμμετείχε στο ντοκιμαντέρ είδε το τελικό μοντάζ, ώστε να δώσει την οριστική συγκατάθεσή του. Στο πλαίσιο αυτής της ταινίας, άλλωστε, δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Σε αντίθετη περίπτωση, θα έχανα τον ύπνο μου.