Στα μέσα της δεκαετίας του '80, δύο σκηνοθέτες που βοήθησαν να θεμελιωθεί αυτό που αργότερα ονομάστηκε Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος, βρέθηκαν πρόσωπο με πρόσωπο για να συζητήσουν την έως τότε πορεία τους. Ήταν οι Θόδωρος Αγγελόπουλος και Νίκος Παναγιωτόπουλος, οι οποίοι συναντήθηκαν στο σπίτι του πρώτου, στο Μάτι, σε μια από τις πιο δημιουργικές φάσεις της καλλιτεχνικής πορείας τους. Ο μεν Αγγελόπουλος βρισκόταν μεταξύ του "Ταξιδιού στα Κύθηρα" (1984) και του "Μελισσοκόμου" (1986), ο δε Παναγιωτόπουλος ανάμεσα στα "Βαριετέ" (1985) και "Η Γυναίκα που Έβλεπε τα Όνειρα" (1988). Ωστόσο, η μεταξύ τους συζήτηση θεωρούνταν χαμένη μέχρι σήμερα.
Αφορμή της τότε συνεύρεσης των σκηνοθετών ήταν η απόπειρα των εκδόσεων Αιγόκερως να κυκλοφορήσει ένα περιοδικό για τον κινηματογράφο και το θέατρο, στο οποίο δύο προσωπικότητες του εκάστοτε χώρου θα διεξήγαγαν μια αμοιβαία συνέντευξη για το έργο τους. Οι Αγγελόπουλος - Παναγιωτόπουλος είχαν επιλεγεί για το πρώτο τεύχος από τους εμπνευστές του εγχειρήματος Αντώνη Κόκκινο και Γιάννη Σολδάτο, οι οποίοι και μαγνητοφώνησαν τη διάρκειας τριών ωρών συζήτηση στο Μάτι. Καθώς, όμως, εν τέλει το περιοδικό δεν κυκλοφόρησε ποτέ, αντίστοιχα και η συνέντευξη πέρασε στη λήθη του χρόνου.
Ώσπου πριν από δύο χρόνια η καταγραφή της συνέντευξης βρέθηκε εντελώς τυχαία, κινητοποιώντας τους Κόκκινο και Σολδάτο να τη χρησιμοποιήσουν εκ νέου. Έτσι, προέκυψε το βιβλίο "Θόδωρος Αγγελόπουλος - Νίκος Παναγιωτόπουλος: Ο Καθένας και η Μουσική του" (εκδ. Αιγόκερως), αλλά και το ομώνυμο ντοκιμαντέρ, στο οποίο η συζήτηση μεταξύ των δημιουργών αναπτύσσεται αλλά και αναλύεται από σκηνοθέτες, κριτικούς και θεωρητικούς του κινηματογράφου.
Ενόψει της κυκλοφορίας του βιβλίου και του ντοκιμαντέρ (στις 9 Φεβρουαρίου από τη Feelgood Entertainment), προ-δημοσιεύουμε αποκλειστικά στο "α" ένα απόσπασμα της έκδοσης. Οι επισημάνσεις είναι δικές μας.
"Καλοκαίρι 1985, Μάτι Αττικής, εξοχική κατοικία του Θόδωρου Αγγελόπουλου…
Σε εξέλιξη μια συζήτηση ανάμεσα στον οικοδεσπότη και στον Νίκο Παναγιωτόπουλο, που οργάνωσαν για τις ανάγκες ενός περιοδικού που δεν κυκλοφόρησε ποτέ, ο Γιάννης Σολδάτος και ο Αντώνης Κόκκινος.
Η συζήτηση καταγράφεται σε ένα μαγνητόφωνο… Ο χρόνος περνάει, η συζήτηση εκείνη χάνεται, ξεχνιέται, μαζί και δύο φωτογραφίες που τραβήχτηκαν σε εκείνη τη συνάντηση. Ο Θόδωρος φεύγει από τη ζωή, πρόωρα και παράλογα, το Γενάρη του 2012, στη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας του 'Μία Άλλη Θάλασσα'. Ο Νίκος φεύγει από τη ζωή, πρόωρα και παράλογα, τον Γενάρη του 2016, στη διάρκεια των γυρισμάτων της τελευταίας ταινίας του. Τριάντα επτά χρόνια μετά, η κασέτα με τη συζήτηση βρέθηκε… μαζί και μία από τις δύο φωτογραφίες.
Μάτι, καλοκαίρι 1985
Μάτι, καλοκαίρι 2022
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Κοίταξε, εγώ δεν έχω προετοιμαστεί για να σε αντιμετωπίσω.
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Εγώ να δεις.
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Επειδή όταν ένας δημοσιογράφος ρωτάει έναν σκηνοθέτη είναι διαφορετικό από το δύο σκηνοθέτες που συζητάνε.
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Ναι.
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Θα μπορούσαμε να πούμε διάφορα πράγματα.
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Όλα όσα θέλουμε να πούμε, έχουν ειπωθεί ήδη, αλλά το πώς θα το πω συνιστά το προσωπικό σου ύφος, την προσωπική σου συμβολή, αυτό που λέγεται ο δικός σου λόγος.
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Έτσι είναι.
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Από όλες τις ταινίες του Θόδωρου, μου αρέσουν οι 'Μέρες του ’36'. Γιατί μου αρέσουν οι ταινίες οι οποίες γυρίζουν γύρω από ένα πράγμα. Δηλαδή στο 'Μέρες του ’36' είχαμε μια απλούστατη ιστορία και οργάνωσες μία ταινία γύρω από ένα κέντρο. Η ταινία που μου άρεσε λιγότερο είναι 'Οι Κυνηγοί', διότι εξηγούσες δύο και τρεις φορές ένα πράγμα. Δηλαδή πήγαινε ένας, ας πούμε, στο πτώμα πάνω και του είπε...
(Παρεμβολή με απόσπασμα από την ταινία 'Οι Κυνηγοί'.)
Άντρας: "Πες μου, η επανάσταση πότε θα γίνει;"
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Ήταν αυτονόητο. Δηλαδή αυτό το πράγμα ήταν ένας πλεονασμός που με ενόχλησε. Με ενόχλησε τόσο πολύ που απώθησε όλη την ταινία. Διότι δεν μου αρέσει στις ταινίες να εξηγούν τα πράγματα δύο και τρεις φορές.
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Η έννοια του 'επιπλέον', δηλαδή η έννοια της πρόσθετης συγκίνησης, της από πάνω, αυτό που τείνει δηλαδή να αγγίξει σχεδόν το κάψιμο του αισθήματος, είναι βασικός όρος σχεδόν σε όλο τον αμερικανικό κινηματογράφο καταρχήν, και σε ένα πολύ μεγάλο μέρος, μα πολύ μεγάλο μέρος, του σημερινού ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Πρέπει να σου πω ότι στον προσφιλή σου Γκοντάρ, η έννοια του καψίματος είναι πάρα πολύ συχνή.
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Αυτό είναι στιλ. Αυτό είναι στιλ. Δεν είναι επεξήγηση. Είναι άλλο πράγμα.
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Δεν είναι επεξήγηση, σαφώς δεν είναι επεξήγηση, είναι το επιπλέον. Αυτή είναι η απάντησή μου.
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Αυτό το πράγμα που έκανε αυτός, και είπε πότε η επανάσταση ήταν για να βοηθήσει στην κατανόηση του συμβόλου.
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Καμία κατανόηση, καμία κατανόηση.
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Και κάτι για το οποίο δεν μου αρέσουν ορισμένες ταινίες σου, είναι ότι τα σύμβολά σου είναι εξηγήσιμα. Όλα τα σύμβολα σου είναι εξηγήσιμα. Για μένα ένα σύμβολο δεν είναι εξηγήσιμο.
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Ποιο σύμβολο, ας πούμε; Παράδειγμα.
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Του νεκρού που ξεθάβουν από το χιόνι, παραδείγματος χάρη. Είναι οφθαλμοφανές.
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Μα δεν είναι σύμβολο.
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Του πρόσφυγα στα Κύθηρα.
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Μα δεν είναι σύμβολο.
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Η σχεδία που πάει στη θάλασσα μέσα.
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Δεν είναι σύμβολο. Γιατί τα παίρνεις σαν σύμβολα;
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Αν δεν είναι σύμβολα, τι είναι;
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Δεν είναι σύμβολο.
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Δεν βάλανε ποτέ κανέναν πολιτικό εξόριστο σε καμία σχεδία να τον αφήσουν ανοιχτά. Δεν υπάρχει ένα τέτοιο προηγούμενο, ας πούμε.
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Και τι, ό,τι δεν είναι ρεαλιστικό, είναι σύμβολο;
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Δεν είναι η σχεδία;
Θόδωρος Αγγελόπουλος: Όχι. Όλες οι υπερβάσεις είναι σύμβολα; Υπέρβαση είναι. Μία υπέρβαση τελείως ανοιχτή και τελείως μη ερμηνεύσιμη".
